Euskara, Kultura eta Kirol Saileko diputatuak, Lorea Bilbaok, eta Ainara Martinez Matia eta Amaia Apraiz historialariek Ondarearen Europako Jardunaldien 19. edizioaren programa aurkeztu dute.
Lorea Bilbaok azaldu du Ondarearen Europako Jardunaldiak «hilabete osoan, urrian, egiten diren era askotako jarduerak direla eta helburua herritarrak parte hartzera gonbidatzea eta `arte komunitarioak´ izenarekin ezagutzen den ondare kulturalari duen balioa zuzkitzea dela. Komunitatearen arte horien barruan era guztietako adierazpenak sartzen dira, hala ludikoak nola erritualak, bai bat-batekoak eta bai zeremonietakoak; halaber, multzo horren barruan daude ukigarriak eta ukiezinak diren alderdiak, objektuak eta tokiak, belaunaldietan zehar transmititu diren eta derrigorrez kontserbatzen jarraitu behar diren teknikak eta ezagutzak». Diputatuak hitz egiten jarraitu du eta honako hauek aipatu ditu: «dantzak, herri kirolak, musika eta jokoak, erromeriak, bertsolaritza, antzerki eta musika emanaldiak ere urrian zehar Bizkaiko herri askotako plazetan aurkeztuko den errepertorio zabal horren barruan daude».
Edizio honetan Bizkaiko Foru Aldundiak Bizkaiko 58 udalerriren lana koordinatu du; guztira urri osoan zehar garatuko diren doako 200 jarduera inguru programatu dira.
Programaren barruan era askotako eta jende guztiarentzat diren jarduerak agertzen dira. Batzuen kasuan «eszenatokia» Arkeologi Museoko eta Euskal Museoko balkoiak dira eta «Balkoitik balkoira» jardueran bertsolariek bat-batean bertsoak botako dituzte balkoi horietatik. Saio hori izan da edizio honen programazioaren gaurko aurkezpenean irudikatu dena.
Herritarrek beste era askotako jarduerekin gozatzeko aukera izango dute, adibidez Bereterretxeren Kantoriaren eszenatoki monumental bihurtuko den Muñatones Gaztelukoarekin. Eta el Pobaleko burdinolan ingudearen eta dultzainaren soinuak tartekatuko dira melodia tradizionalak berreskuratuz.
Kanta eta kalejiradun erromeriak eta jaiak egongo dira Amorebietata-Etxano, Getxo, Sestao eta Bilbon.
Errepertorio horien barruan kasu askotan jokoak eta kirolak sartzen dira, hala ludikoenak diren eretan (besteak beste umeen jokoak Aulesti, Abanto-Zierbena, Getxo eta Gorliz moduko herrietan) nola bertsio profesionalean edo federatuan. Pilota eta jokatzeko bere toki naturala, pilotalekua, edo hain tradizionalak diren lekuetan jokatzen den bola-jokoa protagonistak izango dira Berriz, Barakaldo, Gernika, Gordexola, Karrantza eta Ugao-Miraballesen.
Antzina santutegietara eta elizetara erromes moduan egiten ziren bide zaharrak egingo dira, Urkiolan dagoen Atxarte bezalakoa, edo Galdamesen Urallagako kobazulo mitikoraino iristen dena, hau da, izen bera duen baseliza dagoen tokiraino. Beste ibilbide batzuek balio sinboliko eta kultural itzeleko gailurretara eramango gaituzte, berbarako hainbeste mito eta abestiren sortzaile izan zen Gorbeia eta bere gurutze historikoraino.
Edizio honetan programaren atal garrantzitsua jaietako errituak dira, adibidez Bermeko Madalen Egunaren ingurukoak; kasu honetan teila uretara jaurtita Izaro uhartea herriarena dela gogorarazteko uztailaren 22an egiten den itsasontzien irteera tradizionala errepikatuko da. Hor ditugu, halaber, Elorrioko Errebonbilloak eta euren alardea; Orozkoko Gaztaina Eguna; Sopelako Munarrian egiten den alorren eta soroen bedeinkapena bezalako erritual magikoak; Zallako Zariketeko San Pedron sorginkeriei aurre egiteko esaten diren araoak; Galdakao eta Gordexolako erromeriak; Muxikako Saragiaren Hileta eta Urduñako erraldoiak eta buruhandiak; edo Zamudioko Arimen Gaua edo Gau Baltza. Horiek guztiak urriko Ondarearen Europako Jardunaldian aurkituko ditugun proposamenetako batzuk baino ez dira.
Jai-jarduera berezia da Institutu Txinatar Japoniarrak antolatuko duena; erakunde honek kultura txinatarrean, japoniarrean eta euskaldunean erkideak diren txalaparten, sokatiren eta bestelako talde-adierazpen batzuen erakustaldia egingo du.
Halaber heriotzari lotuta dauden errituak ezagutzeko aukera egongo da, Durangaldea bezalako tokietan 70eko hamarkadara arte iraun zutenak. Garaik andabideak eta argizaiolak eta jasarlekuak moduko objektuak ezagutu ahal izateko bisita gidatuak eskaintzen ditu. Berangok Gerra Zibilaren urte gogorretan lubakietan eta erretagoardian abesten ziren kantak eta egiten ziren jokoak ezagutzeko aukera emango digu. Eta Gorlizen, Itsas-Sanatorioaren mendeurrena ospatzen dela aprobetxatuz, gaixo eta osatzeko prozesuan zeuden umeen jolasak eta jokoak erakutsiko dizkigute.
Beste alde batetik, jakin dakigu jaiak eta erromeriak makina bat adierazpen artistiko eta piktorikoren sortzaile izan direla, gure arkitekturetako hormetan eta museo eta galerietako hormak apaintzen dituzten koadroetan agertzen direnak. Adibide moduan Bilboko Itsas Museumean dagoen talde-hormairudia daukagu. Pintorea eta ontzi-modelista den Esteban Bermejok jendeak ere parte hartuta erriberako zurgintzaren gaia izango duen formatu handiko hormairudia egiteko beharrezkoak diren diseinua eta zirriborroak prestatuko ditu.
