Eusko Jaurlaritzak lasaitasun-mezu bat helarazi die Durangoko eta Iurretako alkateei eta Durangoko Merinaldearen Mankomunitateari, gaur goizean egin den bileran; izan ere, inguruko airearen kalitateari buruzko ikerketek parametro guztiak Europako zuzentarauek adierazitakoak baino txikiagoak direla baieztatu dute. Bileran, Ekonomiaren Garapen, Jasangarritasun eta Ingurumen sailburu Arantxa Tapia izan da buru, eta bertan izan dira parte hartzen Ingurumeneko sailburuorde Amaia Barredo, eta Ingurumeneko Zuzendari Javier Aguirre, sailburuordetzako teknikariekin eta Osasun Saileko Osasun Publikoaren arduradunekin batera.
2017an detektatutako arazoak konpontzea
2017aren amaieran, bentzeno-mailak detektatu ziren Durangoko ingurune batean, eta, araudian aurreikusitako metro kubikoko 5 mikrogramoko urteko batez bestekoa gainditu gabe, EAEko beste ingurune batzuetan detektatutakoak baino handiagoak ziren. Datuak ezagututa, lantalde espezifiko bat sortu zen, eta bertan Ingurumen Sailburuordetzako, Osasun Publikoko Sailburuordetzako eta Euskal Herriko Unibertsitateko hainbat zerbitzutako langileak sartu ziren, kutsatzaile horren iturri posibleak aztertzeko. Iturrien azterketa sakon baten ondoren jakin zenez, bentzenoaren jatorri nagusia hauxe zen, poliestireno hedatuko ereduaren gaineko galdaketa-isurketa, eta Europako BREF dokumentuek ere ez zuten hori aurreikusita. Horren berri eman zitzaion Durangoko Udalari, Osasun Publikoari, Osalani, autonomia erkidegoei, Urtzaileen Euskal Elkarteari, eta herritarrei. Lankidetzari ekin zitzaion prozesu hori egiten zuten eta bentzenoa isurtzen zuten inguruko bi enpresekin. Enpresa horiek, oso denbora laburrean, neurri zuzentzaileak proiektatu eta ezarri zituzten, guztira 1,7 milioi euroko inbertsioa eginda, eta 2019-12-31n instalatu eta prest eta martxan jarri ziren 2020ko otsailetik martxora bitartean. Gainera, detektatutako iturriaren garrantzia dela eta, Ekonomiaren Garapen, Jasangarritasun eta Ingurumen Saileko bi kide Forja eta Galdaketako Europako BREF berrikuspen-prozesuan parte hartzen ari dira, prozesu hori bera egiten duten Europako gainerako instalazioek beren bentzeno-emisioak kontrolpean izan ditzaten, eta Durangoko bi industriekiko lehia-desabantailarik gerta ez dadin.
Jarraipen-kanpaina azaroan aurreikusia
Proiektu horretan, hurrengo pausoa zen bentzeno-mailak ziurtatzeko kanpaina bat egitea laborategi mugikor batekin. Datorren azaroan egitea dago aurreikusita, airearen kalitatea txarrena izaten den garaian, eta bentzeno-mailak detektatu ziren ingurunean. Kanpaina aurreikusitakoaren arabera burutuko da eta emaitzen berri emango da.
Azterlan bat, laginketan mugatua
Testuinguru horretan, Durangoko Udalak usain-iturri potentzialak identifikatzeko azterlan bat aurkeztu berri du, konposatu organiko lurrunkorren 14 lagin dituzten usain-episodioen karakterizazioa barne hartzen duena; horien artean, bentzeno metro kubikoko 760 mikrogramoko piko bat eta 100eko beste bat detektatu dira 15 minututan, eta gainerako balioak askoz ere txikiagoak dira.
Lan horren helburua ez zen Durangoko airearen kalitatea ezagutzea; horregatik ditu 14 datu soilik. Nabarmendu beharra dago bi piko horiek 2019ko urrian eta abenduan detektatu zirela, lehen aipatutako bi enpresek neurri zuzentzaileak martxan jarri aurretik.
Gainera, nabarmendu beharra dago Euskadiko Airearen Kalitatea Kontrolatzeko Sareak 60.000 datu baino gehiago dituela, hamabost minutuko bentzenokoak, 2017tik orain arte, eta Durangoko udalerriko ingurune desberdinetan hartu direla, laborategi mugikorreko datuak eta 2019an instalatutako BTEX taldekoenak batuta.
Lasaitasun-mezua herritarrei eta erakundeen lankidetzarako deia
Horregatik guztiagatik, Eusko Jaurlaritzak lasaitasun-mezu bat helarazi die Durangoko biztanleei, arnasten duten bentzeno-mailak baimendutako mailen azpitik baitaude -Durangoko airearen kalitatea neurtzeko estazioan, Zabalarrako eskolan, 2020ko batez bestekoa abenduaren 31ra arte 0,65 mikrogramokoa da metro kubikoko, urteko batez besteko 5 mikrogramoko muga-balioaren oso azpitik-. Eta udazken/negu honetan, ekintza-planean aurreikusita zegoen bezala, laborategi mugikor bat instalatuko da berriz ere, 2017an proiektuaren hasiera eragin zuten bentzeno batez bestekoak hiri-inguruneetako ohiko balioetara jaitsi diren egiaztatzeko.
Bileran, lasaitasun-mezu hori helarazi zaie Durangoko eta Iurretako Udalei, eta bi udalerrietan kokatutako industria-jarduerek atmosferara egiten dituzten emisioak zorrotz kontrolatzeko eta ikuskatzeko lankidetzan jarraitzeko prest daudela adierazi zaie, proposamen zehatzekin. Horregatik, jarduerak erregularizatzen eta kexen erregistro estandarizatuan laguntzen jarraitzea erabaki da, eta gainera, herritarrei airera egiten diren emisioen mailen berri denbora errealean ematea proposatu da.
Ekonomiaren Garapen, Jasangarritasun eta Ingurumen Saila kutsadura atmosferikoaren arloan ari da lanean, besteak beste, IPPC instalazioak eta atmosfera kutsa dezaketen instalazioak baimenduz eta ikuskatuz, baita jarduera-lizentziaren eta Airearen Kalitatea Kontrolatzeko Sarearen kudeaketaren neurri zuzentzaileen txostenetan ere. Zeregin horiek egiteaz gain, duela 15 urte baino gehiagotik, lan eta proiektu espezifikoak egin ditu Durango inguruan hainbat sektoretako enpresekin, eta unitate mugikorrekin 12 kanpaina egin ditu, kutsadura-arazoak eta usainek eragindako eragozpenak murrizten lagundu dutenak.
