Standard & Poor’s (S&P) kreditu-kalifikazioko agentziak Euskadiko ratingari eutsi egin dio: eskalako zatirik altuenean dago, «AA-» mailan, Estatuaren zorra baino bi puntu gorago. Kalifikazio hori Euskadiren autonomia fiskalak justifikatzen du, horrek Espainia baino erresistenteago bihurtzen baitu estres-egoera baten aurrean. Hala ere, S&Pren ustez, Euskadi oso zaurgarria da Estatuaren arriskuarekiko, eta, beraz, «ezin diogu entitate subiranoari baino bi mailatik goragoko kalifikazioa eman».
Martxoan argitaratutako azken ebaluazio-txostenean, agentziak testuinguruan kokatzen du bere balorazioa, eta COVID-19ak eragindako osasun-krisia aipatzen du. Ildo horretan, pandemia egon arren, Euskadik aurrekontu-exekuzio sendoagoa erregistratu zuen 2020an, superabit operatibo txiki batekin eta kapital-kontuen ondoren diru-sarrera guztien % 9,2ko defizitarekin. Hori dela eta, S&Pk susperraldia gutxienez 2022ra arte atzeratuko dela adierazi du, eta azpimarratu du «2021ean gastuaren hedapena» izango dela. Txostenean adierazten denez, txertaketa Espainia osoan hasi bada ere, pandemiak jarraitu egiten du eta gastu gehigarriak beharko ditu, gutxienez urtearen lehen erdian.
S&Pk nabarmendu du Euskadik neurri antiziklikoak aukeratu dituela bere ekonomia suspertzeko. «Zergen bidez babestutako eskualderako gure zorraren indizearen puntu gorena 2021ean iritsiko bada ere, eta ordutik aurrera behera egingo badu ere, Euskadik likidezia posizio oso sendoa izatea espero dugu, 2020an eskualdearen gainfinantzaketak eta kanpoko likideziarako sarbide sendoak babestuta», azaldu du agentziak.
Bere ustez, autonomia fiskalak Euskadi azkarrago suspertzea ahalbidetuko du, nahiz eta «gobernu zentralaren babesa mugatua izan». Txosteneko atal batean dioenez, Euskal Herriak jarduten duen esparruak shock ekonomikoekiko zaurgarriagoa egiten du, baina susperraldi azkarragoa ere ahalbidetzen du.
Puntu horretan sakonduta, agentziak gogorarazi du 2020an eskualdeei COVID-19aren inpaktuagatik konpentsatzeko gobernu zentralak sortutako funts berezian parte hartu zuela Euskadik, . «Euskadik laguntza jaso zuen arreta medikoko eta hezkuntzako ezohiko gastuak arintzeko. Hala ere, diru-sarrera fiskalen galeragatik konpentsaziorik jaso gabe egin zuen, bere erantzukizunagatik eta bere baliabideak behar den moduan administratzeko malgutasunagatik», S&Pk adierazi duenez. «Gobernu zentralaren babesaren izaera bakana eta borondatezkoa» dela eta, zehaztu du diru-sarreretan duen eragin neurritsua (diru-sarrera operatiboen % 5,6) eta baldintzapekotasunik ezak ez zuela eragotzi Euskadik subiranoaren gaineko kalifikazioari eusteko duen gaitasuna. «Ez dugu uste aldi baterako neurri honek esparru instituzionalaren ebaluazioan aldaketarik ekarriko duenik», gaineratu du.
Hazkundea lortzetik hurbil
S&Pk Euskadiko ekonomiaren indarra nabarmendu du, «Espainiaren per capita ekonomia baino aberatsagoa eta esportatzaileagoa» dela azpimarratuz. EAEko BPG per capita autonomia-erkidegoen artean altuena da, eta Estatukoaren % 130 da: 34.000 euro, 2020aren amaieran.
Agentziak datuen konparazioa egin du txostenean, ondorioak argudiatzeko. Hala, Euskadiko BPG % 9,5 uzkurtu zen 2020an pandemiaren ondorioz, Espainiako % 11,0koa baino apur bat gutxiago. Eskualdeko langabezia ere Estatuko batezbestekoa baino hobea da: % 10,0 eta % 16,1, hurrenez hurren. Euskadik konfiantza handiagoa du bere industrian, balio erantsi gordinaren % 22 hartzen baitu, Estatuko % 16ren aldean. «Horrek, gure ustez, Euskadik kanpoko talken aurrean erresistentzia handiagoa izatea eragiten du. Izan ere, 2021erako lehen datuen arabera, euskal industria azkar ari da suspertzen eta hazkundea lortzetik gertu dago», nabarmendu du S&Pk.
Kalifikazio agentziaren ustez, «sendoa» da Euskadiren finantza-kudeaketa. «Kudeatzaileak jakitun dira gobernu zentralarekin dituzten etengabeko elkarrizketen eta akordioen garrantziaz. Gainera, eskualdeko finantza-administrazioak aktiboki kontrolatzen ditu bere efektiboaren eta zor-ordainketen mailak, gobernu zentralaren defizit-helburuak betetzeaz gain, gobernu zentralaren edozein gainbegiratze saihesteko, bere autonomia fiskalari eutsiz», jasotzen da bere azken ebaluazioan.
Agentziak onartu duenez, Euskadik «aurreratu genuena baino emaitza sendoagoak izan zituen 2020an, eta urteko defizit helburua gainditu zuen». Euskadik diru-sarrera operatiboen % 0,6ko superabit operatibo txikia zuen, eta kapital-kontuen ondoren, guztizko diru-sarreren % 9,2ko defizita; horrek pandemiaren eragina islatzen du. Diru-sarrera operatiboak % 5,3 murriztu ziren, zergen % 9,8ko beherakada eta gobernu zentralaren 568 milioi euroko aparteko laguntza barne. Aldi berean, gastu operatiboak % 5,7 igo ziren. Euskadik bere ohiko gastuaren zati bat COVID-19aren kostuak estaltzera bideratzea lortu zuen.
Azken ohar gisa, S&P agentziak ebaluazio horretan adierazi duenez, 2020an Euskadik «urterako aurreikusitako inbertsioaren zati handiena» gauzatu zuen, «ekonomia suspertzeko«. Era berean, positibotzat jotzen du erakunde publikoei egindako kapital-transferentzien igoera, COVID-19aren konpentsazio bakar gisa.
