Gobernu Kontseiluak 2030 Agendaren Lehentasunen Euskal Programa onartu du gaur. Dokumentu hau Trantsizio Sozialaren eta 2030 Agendaren Idazkaritza Nagusiaren legealdi-plana da. Behin betiko onartu aurretik, martxotik bi hilabetez, dokumentuaren lehen bertsioa beste sail, erakunde eta gizarte-eragile batzuen ekarpenak jasotzeko irekita egon zen.
Aurreko Legegintzaldian, Kanpo Harremanetarako Idazkaritza Nagusiak bultzatu zuen 2030 Agendaren koordinazioa. Bere zeregina Euskadi Basque Country 2030 Agenda egin eta bultzatzean gauzatu zen. Agenda hori aitzindaria eta erreferentziala izan zen nazioartean. Ondare horren balantze positiboari esker, bi aukera-eremu identifikatu ahal izan dira: batetik, 2030 Agendaren dibulgazio soziala eta herritarren inplikazioa areagotzearen garrantzia, eta, bestetik, Garapen Iraunkorrerako Helburuei dagokienez, lehen fasetik proaktibitate-fasera aurrera egiteko beharra.
Gizarte oparoenak integratuenak eta kohesionatuenak dira, oinarrizko printzipioen, balioen eta lehentasunen kontratu soziala partekatzen dutenak. Egungo bidegurutze globalean premia hori are handiagoa da. Diagnostiko gisa, 2030 Agenda, bakearen kulturarako giza eskubideak izan diren bezala, mundu iraunkor eta solidario baten erreferentzia unibertsala da. Gure kontratu soziala berritzeko aukera bat da.
Programa honen helburua da 2030 Agendarekin kontratu sozialaren, talde-mentalitatearen eta Auzolanaren kultura sustatzea. Lau helburu ditu: barne-kohesio sozial handiagoa lortzen laguntzea, bakearen, justiziaren eta jasangarritasunaren aldeko nazioarteko ahalegin onenen parte izatea, politiken koherentzia sustatzea eta 2030 Agenda lehentasun eraldatzaileak bultzatzeko konpromiso gisa hartzea.
Programa honetan ezarritako lehentasunak ere lau dira:
Dibulgazioa. Dibulgazioa eta gizarteratzeko mekanismoak sustatzea, Euskadi 2030 Agenda Kontratu Soziala programa sustatuz. Edukiak bost ardatz izango ditu:
- Garapen Iraunkorreko Helburuei buruzko urteko informazio- eta dibulgazio-kanpaina.
- 2030 Agenda Bonuen programa, dibulgazio- eta/edo formazio-ekintzak diruz laguntzeko.
- Tresna eta baliabide pedagogikoak sortzeko hezkuntza-lantaldea.
- Administrazioari eta enpresa eta erakundeei zuzendutako formazio-programak.
- Lankidetza-esparrua Euskadiko Gazteriaren Kontseiluarekin.
Koordinazioa. Gobernantza- eta lankidetza-mekanismoak eguneratzea. Lau ardatz ditu:
- Eragile Anitzeko Foroa sortzea, sailen, erakundeen eta gizartearen arteko partaidetzarekin.
- Eragile Anitzeko foroaren egitura, osoko bilkuraren eta lantaldeen bidez.
- 2030 Agenda Guneak lankidetza-mahaiak.
- Estatuko eta nazioarteko foroetan parte-hartze aktiboa izatea.
Ebaluazioa. Lehentasun berrietara egokitzea Garapen Iraunkorreko Helburuak betetzeko euskal ekarpenaren lerrokatze-, jarraipen- eta ebaluazio-mekanismoak. Bost lan-ildo:
- Aurreko Legegintzaldian argitaratutako tresnak eta gida eguneratzea.
- Adierazleen sistema programa honen erronka eta lehentasun berrietara egokitzea.
- Eustat-ek herrialdeen, eskualdeen eta hirien arteko adierazleen konparazioak sortzea.
- Konpromisoak betetzeari buruzko urteko txostenen prozedura mantentzea.
- Azterketa-azterlanak eta -txostenak enkargatzea eta egitea
Lehenespena. Eusko Jaurlaritzaren zehaztapena adierazten duten trakzio-konpromisoen eta proiektu adierazgarrien panel bat ezartzea. (Ikus hurrengo koadroa)
| Ardatzak | Trakzio-konpromisoak | Proiektu adierazgarriak |
| 1. Pertsonak.
Ekitatea |
·Pobrezia eta gosea desagerraraztea, desberdintasunak murriztea eta bazterkeria prebenitzea. | I. Ekitatea proiektua |
| ·Hezkuntza inklusiboan sakontzea, gizarte kohesio-natuagoa, solidarioagoa eta iraunkorragoa sustatzeko. | II. Hezkuntzaren auzolana proiektua. Guztiontzako hezkuntza | |
| 2. Planeta.
Ekologia |
·Klima-aldaketa indartzea:
-ekosistemak eta biodibertsitatea kontserbatzea, leheneratzea, -eta deskarbonizazioa eta energia berriztagarriak. |
III. Energia-Ekiola + Klima-Ondarea proiektua |
| ·Ekosistema berde eta inklusiboko hiria, mugikortasuna eta hirigintza sustatzea. | IV. Opengela proiektua | |
| 3. Oparotasuna. Elkartasuna | ·Osasun publikoa partekatzea, pertsona guztiengana iritsiko den ondasun partekatua, tokikoa eta globala den aldetik. | V. Osasun globala proiektua |
| ·Ekonomian eta enpresan jasangarritasun- eta erantzunkidetasun-oinarriak ezartzea eta garatzea. | VI. Basque Ecodesign Center proiektua | |
| 4. Bakea.
Giza Eskubideak |
·Giza duintasunaren errespetuan oinarritutako mundu baketsu bati laguntzea, bidezko bizikidetza inklusibo baterako. | VII. The Basque case: lessons learned for the prevention of violence and protection of peace proiektua (Indarkeria prebenitzeko eta bakea babesteko euskal kasuaren ikaskuntzak) |
7 proiektu adierazgarri horiek ez dute Eusko Jaurlaritzak GIHekin duen loturaren deskribapena agortzen. Inplikazio horren ikuspegi orokorra gaur onartutako dokumentuaren II. eranskinean dago. Gobernu Programaren 150 konpromisoen eta GIHekin duten harremanaren zerrenda eskaintzen du; horietatik 698 jarduketa zehatz sortu dira.
Pandemiaren aurretik, GIHak aukera ezin hobea ziren jasangarritasun- eta elkartasun-konpromisoetan oinarritutako eraldaketa-kultura unibertsal batean aurrera egiteko. Nazio Batuek 2019an «Ekintzarako Hamarkadarako» (2021-2030) egindako deia urgentziazko eta anbizio handiagoko zentzuari dei egitea izan zen.
Une honetan, pandemiak eragin dituen ahuleziek eta arrailek larriago egiten dute interpelazio hau. Konpromisoa, inplikazioa, determinazioa eta proaktibitatea dira Eusko Jaurlaritzak testuinguru horretan duen borondatea laburbiltzen duten kontzeptuak.
Zazpi proiektu adierazgarrien aipamena
- Ekitatea
Desberdintasunaren aurkako zentzu-unitate bera duten zazpi programaz osatuta dago. Ohiko laguntzak (DSBE) eta gizarte-larrialdietarako laguntzak (gizarte-larrialdietarako laguntzak) bateratzen ditu, eta aurrekontu handiagoa ematen die premia larriko egoerei aurre egiteko ezohiko programekin.
- Hezkuntzaren auzolana. Guztiontzako hezkuntza
Zeharkako proiektu gisa eratzen da, hezkuntza-etapa guztietan ekimenak eginez eta kolektibo ahulenei arreta berezia eskainiz. Hiru ardatzetan esku hartzea proposatzen da: (1) ekitatea eta berdintasuna, (2) aniztasunari arreta eta (3) gizarte-kohesioa eta elkartasuna.
- Energia-Ekiola + Klima-Ondarea
Proiektu honek bi ekimen ditu: (a) Energia-Ekiola, herritarrek energia berriztagarriak sortzen eta kudeatzen parte hartzea ahalbidetuko duen ekimena, udalerrietako eta eskualdeetako eguzki-parkeen bidez. Sorkuntza berriztagarriko herritarren kooperatibak sustatuko dira. EEEren eta Mondragon taldearen arteko lankidetza publiko-pribatuaren emaitza da; eta (b) Klima-Ondarea, baliabide naturalen erabilera iraunkorra eta zerbitzu ekosistemikoen hobekuntza bermatzeko. Natura-ondarearen balioa nabarmentzeko prozesu bat da, herritarrek ezagutu eta gozatu ahal izan dezaten. Bi jarduera-eremu ezartzen ditu: TXINGUDI Badia eta Urdaibaiko Biosferaren Erreserba.
- Opengela. 2026ra arte, bost auzotako eremu kaltetuenetan esku hartzea proposatu du: Otxarkoaga (Bilbo), Txonta (Eibar), Aramotz (Durango), Basaundi (Lasarte) eta Pasaia. Helburua 2050erako Euskadi osoko hiriguneetara zabaltzea da. Eraikita dagoen parkea eta hiri-espazioak hobetzea aurreikusten du, gizarte-izaerako neurriekin batera. Zaurgarritasun-baldintzak iraultzea, hiri-bereizketa murriztea eta gizarte-kohesioa hobetzea ditu helburu. Bultzatu 2050 Euskadiko Hiri Agendaren barruan dago.
- Osasun Globala
Osasun Sailaren eta Garapenerako Lankidetzaren Euskal Agentziaren arteko lankidetza-hitzarmena. Osasunaren arloan lankidetza-ekimenak bultzatzea du helburu. Nazioarteko larrialdi humanitarioei erantzuteko, Hegoaldeko herrialde pobretuetako osasun-langileak eta lankidetzan osasun-langileak prestatzeko, euskal osasun-langileek txertaketa-prozesu globalarekin lankidetzan eta inplikazioan parte hartzeko jardutea aurreikusten du.
- Basque Ecodesign Center
Metodologia eta proiektu berritzaileen pilotatzea bultzatzen du, ETEak eta tokiko hornidura-kateak sartuz ekonomia zirkularra hedatzeko. Ikuspegi bikoitza: lehiakortasuna hobetzea eta ingurumen-inpaktuak prebenitzea. Lankidetza publiko-pribatua eratzen du, ekonomia zirkularra sustatzeko Eusko Jaurlaritzaren, Euskadiko enpresa handien eta klusterrak dinamizatzen dituzten bederatzi erakunderen arteko lankidetza-akordioen bidez.
- Indarkeria prebenitzeko eta bakea babesteko euskal kasuaren ikaskuntzak
Proiektu honen ardatz nagusia da indarkeriaren prebentzioaren eta bakearen babesaren arloan euskal kasutik atera daitezkeen zenbait ikaskuntza eskaintzen dituen ponentzia bat egitea eta nazioartean zabaltzea, beste gatazka- eta indarkeria-testuinguru batzuetan kontrastatzeko. Ekimen hori Nazioartean Bakeari Ekarpena egiteko Euskal Programa batean txertatuko da.
