Beatriz Artolazabal Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako sailburuak Udaberri 2024 Planaren behin betiko testuaren berri eman du gaur Eusko Jaurlaritzako Gobernu Kontseiluan, Jose Antonio Rodríguez Ranzen Giza Eskubideen, Memoriaren eta Lankidetzaren Sailburuordetzak zuzendu duen ekarpen eta kontraste-prozesua amaitu ondoren.
Sailburuaren hitzetan, berak maiatzaren amaieran aurkeztu zuen zirriborroa “kontraste-prozesu batean aberastu” da. Alde horretatik, Giza Eskubideen, Memoriaren eta Lankidetzaren taldeak kontuan hartu ditu Terrorismoaren Biktimen Partaidetzarako Euskal Kontseiluko ordezkariak, bai eta giza eskubideen, bakearen, bizikidetzaren, biktimen edo aniztasunaren aldeko hogei bat erakunde, fundazio, elkarte eta gizarte-mugimendu ere.
Prestakuntza-prozesu osoan zehar, bilerak egin dira legebiltzar-taldeekin, Eusko Jaurlaritzako beste sail batzuekin eta Eudelekin, unibertsitateko pertsona garrantzitsuekin eta terrorismoaren biktimekin, bakezale-mugimenduekin eta komunikabideekin.
“Hilabete hauetan bildutako kontraste, gogoeta eta ekarpen horien ondorioz, hasierako dokumentua aberasten duten alderdiak gehitu edo indartu ditugu”, azaldu du Artolazabalek.
Ildo horretatik, hobekuntza horien funtsezko puntu batzuk aipatu ditu sailburuak. Lehenik eta behin, kapitulu bat gehitu da. Hurbileko testuingurua. Euskadi 2021: aukera-leihoa izenekoa. ETAren amaierak “garai berria, agertoki berria, erronka berria” ireki zuela aipatzen da, aniztasunean elkarrekin bizitzeko. Horregatik ez dago lekurik indarkeria eta intolerantziarentzat eta, ongietorri publikoak aipatzen dira.
“Pluralismoa indartu nahi dugu euskal DNA politikoa osatzen duen elementu gisa, eta guztion eskubideen babes eraginkorra zaindu, bereziki biktimena eta sektore ahulenena”, esan du.
Zirriborroari egindako beste ekarpen bat gogoeta kritikoari eta autokritikari buruzkoa da. “ETAren terrorismoa eta indarkeria erabili, justifikatu eta testuinguru batean jarri dutenei interpelatu behar dira”, Artolazabalen hitzetan.
Sailburuak hitz jokoa egin du Udaberriren itzulpenarekin. “Udaberria memoria ere bada, egia da, baita autokritika zintzoa eta benetakoa ere, indarkeria erabili dutenen eta ariketa hori babestu duten kultura politikoen aldetik. Neguaren amaierak eta egunsenti berri batek aitorpen etiko, politiko eta demokratikoa eskatzen dute: bidegabea izan zen”.
Gazteak ere islatzen dira Udaberri planean, etorkizuneko bizikidetza-ereduaren eraikuntzan izan behar duen garrantzia nabarmentzen baitu. “Bizikidetzari buruzko hausnarketak eta eztabaidak ezin dute izan eta ez dute izan behar indarkeriaren zikloko belaunaldien monopolioa”, esan du Artolazabalek.
Ildo horretatik, azaldu duen bezala, “indarkeriaren eta haren ondorioen esperientzia traumatikoa zuzenean bizi izan ez duen gazteria” da, eta planaren helburu nagusietako bat azpimarratu du: “Gazteak elkarbizitzaren etorkizuneko protagonista gisa ahalduntzea, bizikidetza-gazteria binomioa hezkuntza-sistematik haratago garatzea”.
Lan ildo horretan, Udaberri 2024k hurrengo hilabeteetan gogoeta eta eztabaida prozesu bati ekiteko asmoa du, Gazteria, bizikidetza eta etorkizuna testuinguruan.
Azkenik, Udaberri 2024 planaren eranskinak planean garatutako printzipio eta oinarrietatik eratorritako 70 ekintzak biltzen ditu.
Udaberri 2024
Udaberri 2024 Bizikidetzarako, Giza Eskubideetarako eta Aniztasunerako Planak honako printzipio hauetan oinarritutako elkarbizitza-eredu bat eraikitzen jarraitzea du helburu: pertsonaren duintasuna, terrorismoaren eta indarkeriaren erabateko deslegitimazioa, giza eskubideen berme eta babes eraginkorra, eta aniztasuna zaindu eta garatu beharreko balio gisa onartzea.
Udaberri 2024 hiru agenda ditu: Bizikidetzarako Euskal Agenda, Giza Eskubideen Agenda Globala eta Aniztasunerako Euskal Agenda. “Hiruen arteko elkarrekintzak ematen dio planaren benetako esanahia, koherentzia eta irismena”, dekalogoan jaso da.
Dokumentuak “giza eskubideen urraketa larriko” bost hamarkadei eta “Euskadin askatasunen aurkako atentaturik zuzenenari” eta ETAren indarkeriarik gabeko azken hamar urteei egiten die erreferentzia, eta hori guztia “benetako diagnostiko itxaropentsu” batetik abiatuta, “ikasgai” batzuk geratzen diren arren.
Era berean, dekalogoak terrorismoaren eta beste indarkeria-adierazpen batzuen biktimen aitortza “legala, instituzionala, soziala eta morala” egiten du; halaber, “gure memoria” eraikitzen jarraitzeko konpromisoa hartzen du, eta “nortasun propioa” duen eta euskal ereduan jasotako helburu birsozializatzailea duen espetxe-politika baten defentsan jarraitzen du.
Planak aniztasuna gizarte askoren, baita euskal gizartearen ere, nortasun-ezaugarrietako bat dela onartzen du. Horregatik, dekalogoak dio ez dela agindutzat hartu behar, balio gisa baizik. “Horrek esan nahi du”, esplizituki esaten da, “aniztasunaren kudeaketa positiboa bultzatzea maila guztietan –generoa, sexu-orientazioa, arraza- eta etnia-jatorria, kultura, adina, gaitasuna– eta bereizkeriaren aurka gogor borrokatzea”.
