Iñigo Urkullu Lehendakaria izan da Biktimak gogoan. Elkarbizitza eraikiz ekitaldiaren buru gaur arratsaldean, Gogora Memoriaren, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen Institutuan, Bilbon. Urkullurekin izan da Beatriz Artolazabal, Berdintasun, Justizia eta Giza Eskubideetako sailburua, memoriaren politika publikoen arloaren arduraduna ere badena. Eusko Jaurlaritzak ETAren amaieraren hamargarren urteurrena dela eta antolatutako ekitaldien programa ixten duen ekitaldi instituzionala da.
Urkullu Lehendakariaz eta Artolazabal sailburuaz gain, memoria-politika publikoen talde arduraduna ere izan da. Talde hori Giza Eskubide, Memoria eta Lankidetzako sailburuorde Jose Antonio Rodríguez Ranzek eta haren zuzendari Monika Hernandok, Gogora Memoriaren Institutuko zuzendari Aintzane Ezenarrok, osatzen dute. Ia gobernu kontseilu osoak parte hartu du ekitaldi sinboliko honetan, Josu Erkoreka eta Idoia Mendia lehendakariordeak barne.
Bertan izan dira: Juan Mari Aburto Bilboko alkatea, Bakartxo Tejeria Eusko Legebiltzarreko presidentea, EAJ-PNV, Euskal Sozialistak, Elkarrekin Podemos eta PP+Ciudadanos legebiltzar-taldeetako ordezkariak.
Erakundeetako ordezkariez gain, ETAren hogei bat biktima izan dira, besteak beste: Mari Carmen Hernández, Jesus Maria Pedrosaren alarguna; Rosa Rodero, Joseba Goikoetxearen alarguna; Naiara Zamarreño, Manuel Zamarreñoren alaba; Maria Jauregi, Juan Maria Jauregiren alaba; Jordi Lidón, Jose Maria Lidonen semea eta Jon Doral, Montxo Doralen semea, besteak beste. Ekitaldi horretan beste indarkeria batzuen biktimak ere izan dira, Bilboko Biktimen Foroko kideak.
Iñigo Urkullu lehendakariaren lehen hitzak ETAren biktimentzat, sufrimendu hori jasan duten familientzat eta, bereziki, falta diren biktimentzat izan dira. Pertsona horiek ezin izan dituzte beren bizi-proiektuak garatu eta burutu: “ez dute bake garai hau bizi izan, ez dute ezagutuko seme-alaben, biloben edo biloben bizitzaren nondik norakoa”.
Lehendakariak azken hamar urte hauen balorazio positiboa egin du, esanez euskal gizartea hobeto bizi dela eta elkarrekin bizi dela; aurrera goaz. Aurrerapen hori bultzatzeko euskal gizarteak gaur egun dituen baliabideak eta tresnak aipatu ditu, hala nola, Gogora Memoriaren Institutua bera eta terrorismoaren biktimak eta botere-abusuaren biktimak aitortzeko legeak, espetxe-politikaren aldaketa eta iragana argitzeko azterlanak. “Giza eskubideen, bizikidetzaren eta memoriaren aldeko hezkuntza-ekimenetan aurrera egingo dugu; justizia leheneratzailean sakonduko dugu”, iragarri du lehendakariak.
Ildo horretan, eta etorkizunari begira, nabarmendu du “aurrera egingo dugu biktimak gogoratzeko eta haiei laguntzeko erabakia dugulako; aurrera egingo dugu biktimek bizikidetzaren eta etorkizunaren eraikuntzaren parte aktibo izaten jarrai dezaten nahi dugulako”.
Iñigo Urkullu Lehendakariaren hitzetan, horixe da, hain zuzen ere, etorkizunari begira dagoen memoria zintzo baten esanahia: “guztion artean eraiki beharreko etorkizuna gara, printzipio eta balio etiko eta demokratikoetan oinarrituta”.
ETAk alde bakarreko indarkeria bertan behera utzi zuenetik hamar urte bete direnean eta desagertzea iragarri zuenetik hiru urte eta erdi igaro direnean, Lehendakariak azpimarratu du: “ETA desagertu da, desagerpena alde bakarrekoa, osoa, behin betikoa eta baldintzarik gabea izan da”. Horren aurrean, memoria zintzo bat eraikitzeko beharrarekin lotu da, non gizakia ez den den inork ezein kausatarako erabil dezakeen objektua; “gizakiak ez dira objektuak, ezta bitartekoak ere, pertsona bakarrak eta errepikaezinak dira, kontzientzia, duintasuna eta bizitzeko eskubidea dutenak”.
Iñigo Urkullu Lehendakariak deitoratu egin du begi bistako ideia horren aurrean oraindik argi eta garbi onartu ez duenik egotea “terrorismora jotzea, ETAk egin zuen bezala, beste pertsona batzuen bizitzaz eta heriotzaz erabakitzeko gaitasuna harrotzea da. Errore erradikala da, akats etiko, politiko eta demokratikoa”.
Ildo horretan, gaineratu du: «Etorkizuna zintzoki eraikitzeko, bidezko etorkizuna eraikitzeko, biktimei eragindako bidegabeko kaltea aitortu behar da. Beharrezkoa da biktimei eta gizarteari mina eragin zien indarkeria gaitzestea. Indarkeriaren erabilera ukatu behar da helburu politikoak lortzeko. Hori da hurrengo belaunaldientzako oinarrizko ondarea.
Biktimen parte-hartzea ekitaldian
ETAk hildako Juan Maria Jauregiren alaba Maria Jauregik ere hitz egin du gaurko ekitaldian, euskal gizartearen aniztasuna gogoraraziz, eta zubiak inor atzean utzi gabe eraikitzeko beharra “gaur gure artean ez dauden pertsona guztiei zor diegu”.
Haiei zuzenduta dago ekitaldian zehar emandako lehen bideoa, bertaratu ez zirenen oroimenez egindako bideoa, Gogoraren ikus-entzunezko fondoko irudiekin. Jarraian, bigarren bideo bat eman da – EITBrekin izandako lankidetzaren emaitza –, Naiara Zamarreño, Jon Doral eta Maria Jauregiren testigantzekin, hirurak ETAk hildako biktimen seme-alabak. Bigarren bideo honetan, ETA amaitzean jaio diren haurrek hartu dute parte eta, ahots guztien artean, oroimenaren transmisioari buruzko gogoeta egiten da, beraien begietatik.
Biktimak gogoan. Elkarbizitza eraikiz ekitaldian Kukai dantza taldeak eta Joxan Goikoetxeak dantza eta musika ikuskizuna eskaini dute Gogora Institutuaren kanpoko patioan. Eraikinaren ataritik, ekitaldian izan diren biktima guztiek jarraitu dute, Iñigo Urkullu Lehendakariarekin eta Beatriz Artolazabal sailburuarekin batera. Ekitaldian zehar Klara Mendizabal sopranoak zenbait abesti interpretatu ditu Joxan Goikoetxeak lagunduta. Klara Mendizabal José Antonio Santamaría ETAk 1992an hildako biktimaren biloba da.
Gauko ekitaldia streamign bidez eman da: https://youtu.be/_Q-GtT715MQ
