Eusko Jaurlaritzako Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako sailburu Beatriz Artolazabalek gaur goizean iragarri duenez, “Gasteiz aukeratu dute Barnahus bat kudeatzeko programa pilotua egiteko, -arreta integraleko zentro bat da, non haur edo nerabeei sexu-abusua egiten diotenean esku hartzen duten sail guztiak koordinatu eta elkarrekin lan egiten duten biktimari laguntzeko-. Proiektu pilotua 2022an hasi eta bi urtez luzatuko da.
Save the Childrenek eta Eusko Jaurlaritzak antolatutako jardunaldi batean parte hartu du gaur Artolazabalek. Jardunaldi horretan, Euskal Autonomia Erkidegoan sexu-indarkeriaren biktima diren haur eta nerabeen arreta; hobetzeko beharrak eta Barnahus ereduaren ekarpenak izeneko txostena eztabaidatu da. Ekitaldian, besteak beste, Charo Arranz Save the Children Euskadiko zuzendaria eta Bragy Gudbrandsson Barnahusen sortzailea izan dira.
“Barnahus polizia-etxeetatik eta ospitaleetatik urrun dagoen gune bat da, eta haurrentzako ingurune atsegina dauka: bere adinera egokitutako dekorazioa eta haurren biktimologian espezializatutako profesionalak ditu”, nabarmendu du sailburuak, eta pilotajea abian jartzear dagoela ere adierazi du.
Artolazabal sailburuak esan du bere taldeak hainbat eraikin bisitatu dituela zerbitzua kokatzeko. “Kokapena zehazteko, Red Promisek finkatzen duen Barnahus ereduko kalitate-estandarrak erabiltzen ditugu: bizitegi-eremua, komisarietatik, epaitegietatik urrun dagoena…; irisgarria garraio publikoan eta irisgarria desgaitasun edota behar bereziak dituzten pertsonentzat. Hautatu ondoren, sare horrek ezartzen dituen kalitate-estandarrak kontuan hartuta egokituko dugu”.
Era berean, sexu-abusuen arloan erakunde arteko eta sail arteko lantalde teknikoa eratzeko lehen urratsak eman dira, kasu horietan esku hartzen duten sistemekin: Justizia, Segurtasuna, Osasuna, Gizarte Zerbitzuak, Hezkuntza… Gainera, Save the Childrenek laguntza teknikoa eskaintzen du.
Lantalde horrek abenduan egingo du lehen bilera, eta bere helburuen artean egongo da eredua Euskadiko eskumenen errealitatera egokitzea eta beste bat jarduteko sistemen artean protokoloak prestatzea.
Sentsibilizazioa
Artolazabalek azaldu duenez, “Barnahusi esker, haurtzaroan eta nerabezaroan bizi izan denaren lekukotza zehatza eta osoa eman ahal izango da”.
Sailburuak emandako datuei dagokienez, bost adingabetik batek sexu-indarkeria jasan ahal izan du Euskadin. “Gaur, Euskadin, 18 urteko 2.000 eta 4.000 gazte artean egon daitezke bizitza osoan sexu-indarkeriaren bat jasan dutenak”, esan du.
Ildo horretatik, hiru lurraldeetako foru-zerbitzuen datuen arabera, 2018an 90 jakinarazpen inguru erregistratu ziren; euskal epaitegietan, berriz, 151 pertsona heldu kondenatu zituzten 16 urtetik beherakoen aurkako sexu-delituengatik. Urte horretan bertan, Ertzaintzak eta udaltzainek 16 urtetik beherakoen aurkako 276 sexu-delitu erregistratu zituzten.
Artolazabal sailburuak xehetasunez azaldu du nola jokatu behar den adin txikikoekin sexu-abusua gertatzen bada. Azalpena ikastetxe batean kokatu du, non irakasleak biktima bat hauteman baitezake ikasleen artean.
“Hiru urte baino gehiago luza daitekeen ziurgabetasun eta ondoezaren prozesu bat bizi dute, eta, denbora horretan, gutxienez zortzi pertsonarekin hitz egingo dute”, azaldu du sailburuak. “Barnahusen, biktimak pertsona gutxiagorekin partekatu beharko du bere istorioa, eta berehala izango du laguntza espezializatua. Egin beharreko bidea irakasleengan hasiko da, zuzendaritzari deituko dio eta honek Barnahus-era joko du eta familiari bertara joateko gomendatuko dio”, esan du.
Programarekin bat egin ondoren, haurren biktimizazioan espezializatutako talde profesionalak lagunduko dio biktimari, besteak beste, psikologiako, medikuntzako eta poliziako taldeak. Aldi berean, familiak ere laguntza profesionala jasoko du prozesu osoan zehar, unean uneko informazio zehatza jasotzeaz gain.
Bere adinera egokitutako elkarrizketa-gela batean, talde psikosozial judizialak biktima elkarrizketatuko du. Noranzko bakarreko ispilu baten bidez, epaileak, fiskalak, ikertutako pertsonak eta haien defentsak elkarrizketara joango dira, eta elkarrizketa hori aurrez eratutako proba gisa grabatuko da. Ondoren, epaimahaiaren aurrean erreproduzituko da, froga gisa. Eta, auzitegiak hala erabakitzen badu ez du ikustaldi judizialera joan beharrik izango.
“Euskadik horrela jarraitzen du, herrialde kopuru aurreratu eta txiki batekin batera, Nazio Batuen eta Europako Kontseiluaren gomendioarekin”, adierazi du sailburuak, eta Euskadin Barnahusen diseinuak gutxi gorabehera bi urteko lana behar duela esan du. Artolazabalek azaldu duenez, eredua etengabe ebaluatuko da, eta, horren barruan, estalduraren, prozesuaren, emaitzen eta eraginaren azterketa, biktimen eta haien familien gogobetetze-maila eta ereduaren kalitate-estandarrak betetzea sartuko dira.
Txostena
Bestalde, Charo Arranz Save the Children Euskadiko zuzendariak azpimarratu du garrantzitsua dela “esku hartzen duten sail guztiek elkarrekin lan egitea, haurren eta nerabeen interesa bermatzeko”.
“Sexu-indarkeria da haurtzaroko indarkeria-modu okerrenetako bat. Gaur egun, 600 sarrera-puntu baino gehiago daude haurren sexu-indarkeria kasu posibleei aurre egiteko. Gainera, haurrak lau zerbitzu desberdinetatik igaro behar du, eta zerbitzu horiek ez daude koordinatuta haientzat ezezagunak diren espazioetan, suspertzea zailtzen dute eta bigarren mailako biktimizazioa eragiten dute”, zehaztu du.Horrek, , errekuperazioa oztopatzeaz gain, kaltegarria da prozesu judizialerako, ez baita haren testigantza zaintzen eta adingabeari kalte gehigarria eragiten baitio, bigarren mailako biktimizazioa sortuz. Emaitza: haurren sexu-abusuaren ondorioz irekitako 10 kasutik 7 ez dira epaiketara iristen froga faltagatik.
Barnahus edo Haurtzaroaren Etxea islandieraz, sexu-indarkeria jasan duten haurrentzako arreta integralaren eredu nordikoa da. Katalunian, Estatu Batuetan eta Europan jada aplikatzen den eredu horrek bikoiztu egin du epaiketa eta kondenen kopurua. Barnahus ereduari buruzko Euskadi: sexu-indarkeriaren biktima diren haur eta nerabeei arreta integrala emateko jardunaldian, Arranzek txosten hori izan du hizpide, hura egiten lagundu duten adituekin batera.
Era berean, Bragi Gudbrandssonek, Barnahus ereduaren sortzaile eta Nazio Batuetako Haurren Eskubideen Batzordeko kideak, nabarmendu duenez, “adin txikikoentzako giro atsegina sortzean, beren ahotsa benetan garrantzitsua dela adierazten duen mezua transmititzen ari gara; hori da, hain zuzen ere, Barnahus ereduaren muina, haurrari entzutea. Bat dator Haurraren Eskubideei buruzko Konbentzioarekin, bere oinarrizko eskubideetako bat bere iritzia adieraztea baita”.
Save the Children mundu osoko haurren eskubideen defentsan lider den erakunde independentea da. Duela 100 urte baino gehiagotik ari da lanean, haur guztiak bizi, ikasi eta babestuta daudela ziurtatzeko. Gaur egun, 120 herrialde baino gehiagotan dihardu erakundeak, eta Euskadin 15 urte baino gehiago daramatza. Bilbon, Barakaldon eta Gasteizen pobrezia edo gizarte-bazterkeria jasateko arriskuan dauden 500 haur baino gehiagori hezkuntza-laguntza eta aisialdiko jarduerak eskaintzen dizkie.
