Eusko Jaurlaritzak eta EUDELek gaur esparru-akordioa sinatu dute Euskal Autonomia Erkidegoko 251 udalerrietako udalek eta gainerako toki-erakundeek Erkidegoaren aldeko lan-zigorrak egiteko plazak eskaini ditzaten sustatu eta errazteko. Hitzarmen hori borondatezkoa da udalentzat, eta udaletan lankidetza indartuko du betearazpen penalen kudeaketan. Azken bi urteetan eragin handia izan du Covid-19ri aurre egiteko hartutako neurri eta murrizketek, eta, ezinezkoa izan ez denean, zenbait jarduera gutxiago egin dira.
Eusko Jaurlaritzako Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako sailburu Beatriz Artolazabalek eta EUDELeko elkarteburu eta Gasteizko alkate Gorka Urtaranek gaur sinatu dute dokumentua Caritasko Berjantzi elkartean, Justizia programa honetan parte hartzen duen gizarte-erakundeetako batean.
“Gaur, EUDELek eta Eusko Jaurlaritzak gure aliantza indartuko dugu”, azaldu du sailburuak. “Gizarte bidezkoagoa lortzea helburu duen aliantza, justizia leheneratzailearen balioetan, jokaeren errekuperazioan eta komunitatearen onuran oinarritua”.
Artolazabalek udalen laguntza eskatu du Komunitatearen aldeko lanak egiteko, eta esan du “askatasunik ez duten pertsona horiek beraien zigorrak espetxetik urrun bete ahal izateko plazak gehitu behar direla”. Era berean, eskaera hau Hirugarren Sektore Sozialeko entitateetara zabaldu du, zigorrak betetzeko programa horietan sartuta baitaude.
Ildo horretatik, trafikoarekin lotutako delitu bat egin duenarentzat alternatiba gisa argudiatu du sailburuak bide-segurtasuneko tailerrak egitea edo ezbehar bat izan duten pertsonekin lan egitea. Udalen kasuan, lorategietan, hiri-altzarietan, gizarte-zerbitzuetan… egindako lanez hitz egin du: “Eman diezaiegun aukera hori”, esan du.
Erdi-askatasun erregimena handituz berrerortze-indizeak murrizten direla esan ondoren, Artolazabal Gorka Urtaranengana jo du: “Hitzarmen honen bidez, euskal espetxe-eredu horren konplize bihurtzen gara, elkartasuna, erantzukizuna eta guztien ona bezalako balioak sustatzen dituzten zigor eta neurri alternatiboekin”.
EUDELeko elkarteburua eta Gasteizko alkatea, Gorka Urtaran, bat egin du sailburuarekin, udaletxeak “beharrezko aliatu” gisa balioestean, udal-zerbitzuen bidez plaza-kopurua handitzeko, baita hirugarren sektoreko erakundeekin lankidetzan ere.
Nolanahi ere, erakundeek lana egingo duen pertsonaren gaitasunetara eta trebetasunetara egokitzen dela zaindu beharko dute, Urtaran elkarteburuak azaldu duenez, “betiere onura publikoko helburu batekin”.
“Gure konpromisoa ahalik eta pertsona gehienek beren udalerrian zigorra bete ahal izatea da, horrela beren familia, gizarte eta lan ingurunetik deserrotzea saihesteko”. Gorka Urtaranek nabarmendu du “onura bikoitza” dakarkiola pertsonaren bizi-kalitateari, eta, aldi berean, tokiko komunitatearen ongizateari, haren parte baita.
Lankidetza-hitzarmen honetan EUDELek bultzatzearen garrantzia azpimarratu du Urtaranek: “Gure helburua da udalak, mankomunitateak eta gainerako toki-erakundeak inplikatzea, guztion artean zigortutako pertsonak birgizarteratzeko aukera gehiago eta hobeak lortzeko; eta, horrekin batera, sozialki integratzaileagoak eta kohesionatuagoak diren udalerriak lortzea”.
ESPARRU-AKORDIOA ETA KONPROMISOAK
Eusko Jaurlaritzak eta EUDELek sinatutako esparru-akordioaren bidez, komunitatearen aldeko lanak egiteko eredua finkatu nahi da, justizia lehenatzailearen ikuspegitik. Euskal udalez gain, zigor horien kudeaketan ere garrantzi handia dute hirugarren sektoreko gizarte-entitateek, hala nola Caritas eta Berjantzi. Hori dela eta, agertoki hori aukeratu da Arabako hiriburuan akordioa sinatzeko; “gizarte-egoera zailean dauden pertsonak gizarteratzeko eta lan-munduan sartzeko diseinatutako enpresa”, azaldu du sailburuak.
Alde horretatik, bi erakundeek erabaki dute, agiri honen bidez, plazen eskaintza sustatu eta bultzatzea, “banakako lankidetza hitzarmenak sinatuz”, lau urteko indarraldia izango dutenak. Horretarako, jarraipen batzorde bat eratuko da, alde bakoitzeko bi ordezkarik osatua, urtean gutxienez bilera bat izango duena.
Eusko Jaurlaritzaren konpromisoa da Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalaren kontingentzia-estalduraren ardura hartzea, baita “zigorraren kudeaketa, koordinazioa eta jarraipena ere, Udalaren edo Mankomunitatearen lan-arduradunekin harremanetan jarrita”, esparru-akordioan jasotzen den bezala.
Bestalde, toki entitateek plazak gorde beharko dituzte zigorrak betetzeko, lana modu eraginkorrean egin ahal izateko behar diren ezagutzak eta prestakuntza emanez. Toki entitate bakoitzak egindako lanaren jarraipena egin eta balorazio txostena egin beharko du exekuzio plana bukatutakoan. Gainera, “ez du, inola ere, eragin negatiborik izango lehendik dauden edo etorkizunean egongo diren toki entitateko lanpostuetan”.
Azkenik, zigortutako pertsonak ez du inolako ordainsaririk jasoko bere jarduerarengatik, eta ez du kontratu-harremanik izango.
DATUETAN
Egoera soziosanitarioak ezarritako murrizketek nabarmen baldintzatu dute Komunitatearen aldeko lanak zigortzeko neurrien kudeaketa. Ildo horretatik, zenbait erakunderen itxierak eta mugikortasun edo edukiera mugek ezinezko bihurtu dute zenbait jarduera garatzea.
Kontuan hartuta pertsona batek hainbat betearazpen-arau metatu ditzakeela, datuen bilakaera nabarmena da.
2019an, 5.280 betearazpen-neurri berri kontabilizatu ziren, aurreko urteetako 4.883 neurriei gehituak. Guztira, 10.163 neurri kudeatu ziren (Araba, 2.011; Gipuzkoa, 1.807 eta Bizkaia, 6.345).
2020an, Coviden aurkako muga aktibo guztiekin, 3.085 betearazpen berri gehitu zitzaizkien aurreko urteko 3.132ei, eta guztira 6.212 betearazpen egin ziren (Araba, 1.346; Gipuzkoa, 1.003, eta Bizkaia, 3.868).
Azkenik, 2021ean, 6.316 betearazpen iritsi ziren, 2020ko 5.701 betearazpenekin batera, 12.017 guztira (Araba, 2.545; Gipuzkoa, 2.427 eta Bizkaia, 7.045). Balantze horretan, bistan da pandemia sortu zen urtean neurriak gauzatzeak eragin handia izan zuela, eta ehuneko handi bat hurrengo ekitaldian garatu behar zela.
Zigortutako pertsonen profilari dagokionez, 31 eta 50 urte bitarteko gizonezkoak dira gehienak (%89). Pertsona horietako gehienak Bizkaikoak dira (%60 inguru), eta Arabak eta Gipuzkoak, berriz, erdibana.
Delitu arruntenen artean, bide-segurtasunarekin lotutakoak daude (%30), eta genero-indarkeriarekin lotutakoak (%20).
Euskal udalez gain, gizarte-, kirol- eta kultur-arloko hainbat erakundek hartzen dute parte, besteak beste, Brasil-Euskadi Kultur Elkarteak, Deustuko harrera-zentroak, Lagun Artean kirol-elkarteak, Ariznabarra kirol-elkarteak edo Berjantziren arropa birziklatzeko proiektuek Araban, Oldberrik Gipuzkoan eta Koopera Zerbitzuak Bizkaian.
