Pilares Fundazioak artikulu zientifiko bat argitaratu du berriki ondorengo izenburupean, Generoa eta zahartzea Espainian. Perfilak, datuak eta hausnarketak. Bertan, biztanleriaren zahartzea genero-ikuspegitik aztertzen du, biztanleria-talde horretan dauden profilen aniztasuna agerian jarriz eta zahartzaroaren feminizazioa azaltzen laguntzen duten aldagaien inguruko ebidentziak emanez.
Horietako bat bizi-itxaropena da. Txostenean adierazten den bezala,’beti eta herrialde guztietan’, handiagoa da emakumeen kasuan. Estatistikoki neska baino mutil gehiago jaiotzen badira ere (jaiotzako bizi-itxaropena), joera alderantzikatu egiten da berrogeita hamar urtetik aurrera, eta emakumeak dira talderik ugariena; joera hori bikoiztu egiten da adin aurreratuetara iristean. Txostenean adierazten den bezala,’ 80 urteko adinera iristen diren 200 emakumetik 100 gizonezko daude.’ (INEren datuak, 2018).
Emakumeek, 65 urterekin, 23 urte baino gehiagoko bizi-itxaropena dute, eta gizonek, berriz, 19 urte baino gehixeago. Hala eta guztiz ere, emakumeak dira zahartu ahala osasun-arazo eta mendekotasun eta desgaitasun-indize handienak dituztenak. Biztanleriaren zahartzearen azterketa diferentzialak agerian uzten du adineko emakumeen bizi-baldintzen ezaugarria dela gaixotasun, hauskortasun edo mendekotasun-egoeren prebalentzia handiagoa izatea (bakardadea, diru-sarrera gutxi izatea, baliaezintasuna eragiten duten gaixotasunak edo mendekotasuna sortzen dutenak, alarguntasuna, ezkongabetasuna, etab.); horren ondorioz, bizi izandako urteen gorakadarekin batera ez da osasun egoera ona edo bizitza autonomoa izaten. Pilar Rodríguezen hitzetan (azterlanaren egilea da Pilar), ‘Egia da, emakumeak denbora gehiagoz bizi direla, baina baita azken urteetan zahartzaroan osasun egoera okerragoan bizi direla ere’.
Ugalkortasun-tasak, jaiotza-tasa txikitzeko joera eta bizi-itxaropenaren gorakada aztertuta, adinekoen ehunekoa nabarmen handitu da: 2020an % 19,6 izatetik 2050ean % 31 izatera igaro da, eta 80 urtetik gorakoen azpitaldean % 13,5 inguru izan da 2060an (emakumeak dira nagusi).
Hori dela eta, osasun-sistemak, gizarte-babesekoak eta zaintzakoak indartu behar dira, bereziki kontuan hartuta emakumeak ez direla soilik zaintzak eskatuko, baizik eta kasu askotan zaintza horiek emango dituztela. Txortenak adierazten duen bezala, ‘Bizitza-luzeraren fenomenoari ikuspegi berritzaile batetik heldu behar zaio, pertsonak eta horien nahiak erdigunean jarriz, lortu nahi dituzten bizi eta zainketa-ereduei dagokienez. Gainera, hori genero-ikuspegitik egitea nahitaezkoa izango da, zaintzak beharko dituzten pertsona gehienak ez direlako emakumeak izango; zaintzaileak ere emakumeak izango baitira, bai lan-eremuan, bai familia-eremuan’.
Lortutako ikasketa-mailari erreparatuz gero, bilakaera positiboa ikusten da. Horren arabera, azken hamarkadetan, emakumeen ikasketa-mailak nabarmen egin du gora, gizonen tasak gaindituz eta emakumeen kualifikazio txikirako joera alderantzikatuz.
Txostenean ‘egoera zibila’ eta ‘bizikidetza-moduak’ deiturikoei dagokienez, nabarmentzekoa da emakumeen bizitza luzeagoa denez, alarguntasun eta bakardade-indize handiagoak dituzten bizi-egoeren protagonista direla. Estatistikoki, 80 urtetik gorako emakumeak alargunak dira; adin horretako gizonak, berriz, % 25 dira, eta pertsona bakarreko etxeen buruan daude (INE, 2018). INEren datuen arabera (2018), % 43k baino gehiagok 65 urte edo gehiago zituzten, eta horietatik % 72 emakumeak ziren.
Zifra horiek ondorioak dituzte bakardadeari dagokionez ez ezik, bereziki osasunari eta zainketei dagokienez ere. Egilearen esanetan, ‘gizonek ezkonduta hiltzeko probabilitate handiagoa dute, eta emakumeek alargun. Eta, bestetik, eta ondorioz, mutilek neskek baino probabilitate handiagoa dute bikotekideengatik zainduak izateko’.
Osasunari dagokionez, emakumeek gizonek baino auto-osasun okerragoa hautematen dute, eta neurri handiagoan eragiten dieten gaixotasunak pairatzen dituzte, hala nola dementzia edo depresioa, eta gaixotasun horien intzidentzia handiagoa da adin aurreratuagoko emakumeen taldean. Gaixotasunarekin hain lotuta ez dagoen ikuspegitik, baizik eta pertsonek beren bizi-proiektua garatzeko duten gaitasun funtzionalari eustearekin, beharrezkoa da modu osasungarrian zahartzea ahalbidetzen duten laguntzak eta baliabideak aztertzea.
Ildo horretan, emakumeak gizonak baino gehiago dira bizitza autonomoari eusteko zerbitzu eta prestazioen erabiltzaile. Duela gutxiko datuen arabera, 2020an DAAD erabiltzen zuten pertsonen %64 emakumeak ziren (IMSERSO, 2020).
Paradoxikoa bada ere, tradizionalki familia-ingurunean zaintzak ematen dituzten emakumeek gizonek baino laguntza gutxiago jasotzen dute familiaren aldetik, nahiz eta helduaroan ere mendetasuna duten beste ahaide batzuk (ezkontidea, bilobak edo beste ahaide batzuk) zaintzen jarraitzen duten. Ondorioz, emakumeak dira gizarte-zerbitzuek ematen duten arretaren erabiltzaile gehienak.
Ildo horretan, txostenak adierazten du beharrezkoa dela genero-ikuspegia duten eta egungo zaintza-premiekin bat datozen adineko pertsonentzako gizarte-politikak diseinatzea, pertsonen ongizatera bideratutako zerbitzu eta prestazioekin batera. Hitzez hitz esanda,’ ildo horretan jarduteko ildoak bultzatzeko, gizarte-politiketan ikuspegi aldaketa bat egin behar da, eta horrek esan nahi du onartzen dela gizarte berri batean gaudela, non sexuen arteko simetria gizarte aurrerapentzat hartzen den, eta gizarte aldaketa horretara benetan egokitzen diren erreformek babestu behar dute gizarte-aurrerapena’.
Txostenak beste alderdi batzuk ere aztertzen ditu, hala nola emakumeen lan-harremana, indarkeria-egoerak eta tratu txarrak, bai eta emakumeek eremu publikoan duten parte-hartzea ere.
Amaitzeko, adineko emakume askoren egoera errazteko proposamen eta esku-hartze ildo batzuk adierazi ditu, bai administrazio publikoetatik, bai hirugarren sektoreko elkarte eta/edo erakundeetatik. Botere publikoei zuzendutako proposamenen artean, jarduera publikoetan genero-ikuspegia benetan sartzea, emakumeen zahartzeari buruzko ikerketa (hauskortasuna, mendekotasuna, bakardadea), profesional eta familientzako etengabeko prestakuntza eta adinekoentzako prestazioak genero-ikuspegitik berrikustea aipatzen dira, besteak beste.
Elkarteentzat proposatutako ekimenei dagokienez, emakumeen zahartze aktiboa sustatzen duten jarduerak bultzatzea aipatzen da, emakumeen parte-hartzea errazten duten formatu malguekin (interaktiboak), taldeko prestakuntza-jarduerak (tailerrak) garatuz, bizipenak partekatuz, ahalduntzea eta autoestimua sustatuz edo genero-ikuspegian oinarritutako ekimenak sortzen lagunduz.
Txosten osoa kontsultatzeko, sakatu ondorengo estekan: ‘Paperak 6: generoa eta zahartzea Espainian: perfilak, datuak eta hausnarketak’
