Gaztela-Mantxako Unibertsitateak, duela gutxi, gida praktiko bat argitaratu du gaixotasun neurologikoa duen pertsonaren inguruan garatzen den gizarte-lana ezagutarazteko. Ikuspegi hezitzaile eta didaktiko argiarekin, gidak gakoak ematen ditu ulertzeko zergatik den beharrezkoa gizarte-lan neurologikoa, zertan datzan eta nola aplikatzen den arlo horretan espezializatutako esku-hartze profesional bat.
Gaixotasun neurologikoek eragin handia dute gure gizarteetan, eta horrek gora egin du azken urteotan Azterlanak adierazten duen bezala: ‘OMEren kalkuluen arabera, mila milioi pertsonak dituzte nahasmendu neurologikoak (munduko biztanleriaren % 15ek)’. Nerbio-sistemari eta sistema zentralari eragiten dioten gaixotasunak dira, desgaitze-efektu ugari eragiten dituztenak, desgaitasun anitzak eragin ditzaketenak (kognitiboa, fisikoa, sentsoriala, portaera-alterazioak, etab.); sarritan, etengabe mantentzen dira bizitzaren amaierara arte.
Mota horretako gaixotasunek ondorio garrantzitsuak izaten dituzte gaixotasun horiek dituzten pertsonen osasunean, baita gizarte, ekonomia lan eta/edo hezkuntza-eremuan ere. Eragiten dituzten desgaitasunak direla-eta, pazienteen autonomia funtzionala murriztu egiten da, eta, beraz, epe luzerako zainketak behar dira.
Horregatik, gizarte-langileak arreta neurologikoan duen zeregina funtsezkoa da, laguntza integrala ematen baitie pazienteari eta haren familiari. Gidan definitzen den bezala, Gizarte Lan Neurologikoa (TSN) ‘gaixotasun neurologikoa duten pertsonekin egiten den esku-hartze sozial profesionala da, eta gizarte-laneko metodo eta prozedura tekniko espezifikoak erabiliz garatzen da. Berreskura daitezkeen pazienteek pertsonaren susperraldi integrala (funtzionala, gizartekoa eta lanekoa) izan dezaten lortzeko, edo errendimendu funtzionalari eusteko eta prozesu neurodegeneratiboak pairatzen dituzten pertsonen gaixotasunaren aurrerapena saihesten edo moteltzen laguntzeko’.
Ildo horretan, gidaren egileek arreta berezia jartzen dute kasu horiei aurre egiteko prestakuntza espezifikoaren premian, zeinak pazienteari eragiten dion gaixotasun neurologiko zehatzaren ezagutza espezializatuak eta esku-hartze profesional espezializatu eta egokitua eskatzen baititu. Puntu honetan, ‘jasotzen denez, y esku-hartze profesionala da, eta pertsonaren egoera indibidual, familiar eta gizartera ez ezik, diagnostikoaren eta pronostikoaren ondorioetara ere egokitu behar da. Gizarte-langile neurologikoaren esku-hartzea eta funtzioak pazientearen eta haren familiaren fasearen araberakoak izango dira, baita behar duen laguntzaren araberakoak ere’.
TSNren helburuei dagokionez, 4 helburu estrategiko adierazten dira: Pertsonari eta haren familiari gizarte-laguntza ematea (laguntza psikosoziala, informazioa eta orientazioa, laguntza, laguntza, aholkularitza eta abar barne hartuta); errehabilitazioa (galdutako trebetasunak berreskuratzea ulertuta) eta pertsona bere ingurunean integratzea, prebentzioa (gizarte-arazoak murriztera edo larriagotzera bideratua) eta irisgarritasuna (bizi-proiektua garatzea eragozten duten oztopoak kentzea barne).
TNS aplikatzen den testuinguruaren arabera aldatuko da, eta osasunaren esparrutik edo eremu sozial edo komunitariotik (gizarte-zerbitzuak eta pazienteen elkarteak, hurrenez hurren) garatu ahal izango da. Nolanahi ere, diziplina anitzeko taldeek emandako banakako arreta eta esku hartzen duten estamentu guztien arteko koordinazio soziosanitarioa eskatzen ditu.
Esku-hartze prozesuari dagokionez, jardun-fase desberdinetan egituratutako giltzarri diren ekintzetan oinarritutako eredu bati erantzuten dio. Zehazki, fase eta ekintza hauek bereizten dira:
- Harrera eta artatzea Izenak berak adierazten duen bezala, lehenengo fase honetan, ospitalean lan egiten duen gizarte-langileari paziente baten ospitaleratzearen eta haren diagnostiko neurologikoaren berri eman nahi zaio. Bitarteko gisa, Neurologia Zerbitzuak garatutako interkontsulta, telefonoa edo saio klinikoak erabiltzen dira. Gizarte-arreta kasua jakinarazi eta hurrengo 24-48 orduen buruan hasten da. Helburua da pazientearekin lehen bisita ezartzea eta haren familia edo erreferentziazko pertsonak aurkitzea. Bisita beti egokituko da pazientearen kaltearen eta ulermen-mailaren arabera. Helburua da eragindako pertsonak jakitea zer profesionalek lagunduko dion eta zer gizarte-laguntza emango duen sendatzeko.
- Gizarte-anamnesia. Bigarren fase honetan gizarte-langilearen lana pertsonari eta haren inguruneari, familiari, bizikidetza-unitateari eta abarri buruzko informazioa biltzean datza. Horretarako, elkarrizketak egiten dira pertsonarekin, haren familiarekin, hura artatzen duen mediku-taldearekin, bai eta esku hartzen duten beste erakunde batzuekin ere. Elkarrizketa horien helburua da gaixotasunaren aurreko testuingurua eta premiak ezagutzea, gaixotasunak eragindakoak eta diagnostiko jakin baten arabera aurreikus daitezkeenak.
- Gizarte eta osasun diagnostikoa eta TSNren balorazioa Jarraian, pazientearen eta haren familiaren egoera psikosozialean eragina duten faktoreak identifikatu nahi dira. Balorazio soziala gaixotasunaren eraginaren eta gaixotasunak pazientearengan duen bilakaeraren mende dago, eta balioztatutako eskala batzuetatik abiatuta ebaluatzen da. Eskala horien emaitzek diagnostiko sozial sanitarioa izateko aukera ematen dute. Informazio hori pazientearen historia klinikoan sartzen da, ‘ospitaleko altaren diziplina anitzeko balorazio gisa, eta (…) ospitaleko programa informatikoan erregistratuta geratzen da’.
- Diziplina anitzeko balorazioa. Gizarte eta osasun balorazioa bukatuta, parte hartzen duten profesional guztiekin balorazio bateratua egiten da, diagnostikatutako gaixotasun motaren arabera (ospitaleko arretaren edo arreta anbulatorioaren bidez). Koordinazio-bilerak ezartzen dira, eta horietan plan indibidualizatua zehazten da, ‘pazienteak behar duen errehabilitazio-tratamendu integrala barne’.
- Pazienteak ospitaleratze alta hartu ondorengo errehabilitazio-tratamendua planifikatzea. Bosgarren fase honetan, pazienteak ospitale-ingurunetik kanpo sendatzeko jarraituko duen tratamendua planifikatzen da, ‘behar den arreta soziosanitarioaren jarraitutasuna mantendu eta bermatzeko’. Horretarako, ezinbestekoa da pazientearen eta haren familiaren konpromisoa izatea eta egoera bakoitzerako baliabiderik egokienak identifikatzea.
- Ospitaletako alta. Gizarte-langile neurologikoa arduratuko da alta hartzeko baliabidea arintasunez prestatzeaz eta autonomia-galeraren arabera beharrezkoak izan daitezkeen laguntza teknikoak ematea.
- Ospitaleko alta osteko errehabilitazioaren jarraipena. Gizarte-langile neurologikoak aldizkako jarraipena egingo du pazientearekin eta haren familiarekin, ospitaleko alta jaso eta hiru eta sei hilabete bitartean. Jarraipen horri eutsiko zaio, baldin eta errehabilitazio-baliabidean jarraitzen badu eta/edo gerora sortutako beste behar batzuk agertzen badira. . Jarraipen horretatik lortutako informazioak aukera emango du, batetik, berriz ebaluatzeko eta ezarritako diziplina anitzeko errehabilitazio-plana ospitaleko altara bideratzeko, eta, bestetik, tratamendu horren asistentzia-jarraitutasuna bermatzeko. Jarraipen hori egiteko, kontuan hartuko dira pazientea, haren familia, osasun eta komunitate-arloko profesionalak hartuko dira kontuan.
- Pazientearen gizarteratzea eta laneratzea. Azkenik, errehabilitazio-jarraipenaren emaitza egiaztatu ahal izango da, baldin eta pertsonak bere aurretiazko gaitasun guztiak berreskuratu baditu edo ez baditu berreskuratuko. Gizarte-langile neurologikoak behar diren jarduerak egingo ditu pertsonaren gizarteratzea errazteko, dela errehabilitazio psikosoziala emanez, dela pazientea berriro laneratzeko informazioa emanez, dela lanerako ezintasuna legez aitortzeko orientazioa emanez.
Txosten osoa kontsultatzeko, sakatu ondorengo estekan: ‘Gizarte lan neurologikoaren gida praktikoa (Gaztela-Mantxako Unibertsitatea, 2022)’.
