Etxea deitu ahal zaion toki bat 65 urtetik gorakoentzako laguntzak eta zaintzak dituzten bizitegi-aukerak

Erresuma Batuko etxebizitzak arretaren eta laguntzaren etorkizunean izango duen zereginari buruzko Batzordeak (Commission on the Role of Housing in the Future of Care and Support) ibilbide-orri bat egin du, 65 urtetik gorako biztanleentzako zainketak eta laguntzak dituzten bizitegi-aukerak aztertzeko.

2020an sortu zen, eta arreta eta laguntza-erakundeetako liderren talde batek, eremu akademikoko pertsona batzuek, adituek eta arreta- eta laguntza-zerbitzuak dituzten bizitegi-sektoreko profesionalek osatzen dute. Batzorde horrek azterketa bat sustatu du, funtsean 65 urtetik gorakoen premietan zentratua, baina hainbat komunitateren (gutxiengo etnikoak, LGTBIQ+ komunitatea, etab.) premia espezifikoak ere kontuan hartuta. Izan ere, sarritan zailtasun handiagoak izaten dituzte arreta eta laguntza ematen dieten etxebizitzak eskuratzeko.

Abiapuntu gisa, Batzordeak proposatzen du pertsonek, ahal den neurrian, laguntza jasotzea beren etxeetan bizitzeko, nahiz eta beti egon beren jatorrizko etxetik aldatu behar duten edo aldatu nahi duten pertsonak. Horregatik bere egiten du, hurrengo ikuspegia:

‘Pertsona guztiok etxe deitzen diogun leku batean bizi nahi dugu, pertsonekin eta maitatzen ditugun gauzekin, bata bestea zaintzen ditugun komunitateetan, inportanteenak diren gauzak eginez’.

Zainketa Sozialen Bikaintasunerako Institutuak (SCIE, Social Care Institute for Excellence) eta The Dunhill Medical Trust argitaratutako azterketa, ‘Etxea deitu ahal zaion toki bat:. Ikuspegi eta ibilbide-orri bat adinekoentzako zainketa eta laguntza duten etxebizitza aukera gehiago eskaintzeko’ izenburupean. (A place we can call home: A vision and a roadmap for providing more options for housing with care and support for older people), gaur egun erabilgarri dauden eta arreta eta laguntza jasotzeko aukera ematen duten etxebizitza-moten espektro zabala hartzen du kontuan.  Txostenean zehar, horiek guztiak arreta eta laguntza duten etxebizitzatzat hartzen dira, askotariko premiei erantzuteko etorkizuneko aukera gisa, eta ez behar horietako bakoitzari erantzun uniformea emateko. Honela, txostenak honakoa jasotzen du:

• Adinekoen egoitzak (adinekoentzako egoitza-zentroak, osasun-laguntza handiagoa edo txikiagoa dutenak), zainketa pertsonala eta ostatua pakete berean elkarrekin ematen eta arautzen diren lekuak. Pertsonak etxebizitza mota horretan bizi daitezke aldi labur edo luzeetan.
• Etxebizitzak arretarekin (arreta gehigarriko zerbitzuak, erretiro-herriak, bizitza lagundua eta abar dituzten ostatuak barne hartzen dituen termino bat etxebizitza eraikiak (edo egokituak) dira, ostatu propioarekin, jabetza partzialean edo errentamendu-kontratu batekin okupatuta. Eguneko 24 orduetan langileak dituzte, aukerako arreta eta etxeko zerbitzuak dituztenak. Ostatu indibiduala eta independentea adineko helduei arreta eta laguntza pertsonala ematea errazteko berariaz diseinatutako eraikin batean dago, eta beste erosotasun batzuk izan ditzake, bai tokian bertan, bai komunitatean.
• Etxebizitzak laguntzarekin ( etxebizitza independenteak dira salmentarako, jabetza partekaturako edo alokairurako, eta planen zein larrialdi-deien sistemen administratzaileak dituzte. Oro har, areto partekatu bat dute, eta lorategi partekatu bat ere izan dezakete, ikuztegia eta gonbidatuentzako gela bat. Orokorrean 40-60 unitate dituzte. Bizitza lagunduaren alternatiba ere sartzen da (etxebizitza lagundua ere esaten zaio) bakarrik eta babesekin bizi daitezkeen edo etxebizitza arrunt bat partekatu dezaketen pertsonentzat, edo, bereziki, lan egiteko adinean dauden pertsona heldu desgaitu gutxi batzuentzat edo adinekoentzat. Azken kasu horretan, pertsona bakoitzak bere logela izaten du normalean. Jabetzaren gainerakoa espazio komuna da, eta, normalean, horrek gutxienez egongela bat eta sukalde/jangela bat izango ditu.
• Partekatutako bizitzak eta ordezko edo komunitateak zuzendutako etxebizitza mota batzuk, hala nola etxebizitza partekatuaren eskemak. Tipologia honetan bizitza partekatuak (Shared Lives) programa sartzen da. 16 urtetik gorako helduei lagunduz, baldin eta ikasteko ezgaitasunak, osasun mentaleko arazoak edo bizitza independentea zailtzen duten beste premia batzuk badituzte. Hedatzen ari den alternatiba bat da, Britainia Handiko adin handieneko taldeen artean duen ospea dela eta, eta laguntzak dituzten beste bizitegi-aukera batzuen alternatiba gisa hartzen da. Programak zaintzaile egiaztatu baten laguntza behar duen norbait konektatzen du. Zaintzaileak familia- eta komunitate-bizitza partekatzen du, eta zainketa-premia duen pertsonari zainketak eta laguntza ematen dizkio. Talde berean sartzen da partekatutako etxea, partekatutako bizitzaren formula gisa. Etxebizitza berean elkarlanerako prest dauden pertsonak biltzen ditu, arrazoizko gizarte bizitoki baten truke. Etxebizitza partekatua (komunitateak zuzendutako etxebizitza ere deitzen zaio) salmentako edo alokairuko etxebizitza mota bat da, ostatu independentea eta komunitate-instalazio partekatu batzuk konbinatzen dituena.

Zahartze progresiboak eragindako gizarte batean, egoitza eta etxe-zainketen eremuan konponbideak bilatzeko eta berritzeko aukerei heltzeko orduan, politika publikoak formulatzeko eta zaintza-alternatibak kudeatzeko eta hornitzeko arduradunei jarraitu beharreko bidea eskaintzeko egiten da txostena.

Metodologia

Dokumentuak nazioko eta nazioarteko ebidentziaren berrikuspen bat jasotzen du, eta Ingalaterrako emaitzen ikerketan zentratzen da, funtsean, nahiz eta aldaketa sistemikoaren ikuspegi bat nagusitzen den. Ikuspegi horrek oinarrizkotzat jotzen ditu etxebizitzaren, osasunaren eta gizarte-zerbitzuen sistemarekin (goitik behera) eta sektore publiko eta pribatuarekin itunak egitea, bizitegi-sektorea eraldatzea lortzeko, zaintzak eta laguntzak emanez Britainia Handian.

Aztertutako ebidentzia sei elementutan laburbiltzen da:

• Lineako pertzepzio publikoari buruzko inkesta bat, 1.543 pertsonari egina YouGov-en bidez.
• Etxebizitza sektorearen mapaketa, zainketa eta laguntzekin.
• Kostu-onurako tresna bat, Britainia Handiko tokiko agintariei zainketetan oro har, egoitza-zainketetan, Bizitza Partekatuak programaren garapenean edo tutoretzapeko etxebizitzen eskaintzarekin laguntzak garatzearen kostuak eta finantza-onurak aztertzeko aukera emateko diseinatua.
• Etorkizun oparoko praktiken direktorio bat egitea, 42 adibiderekin eta 8 kasuen azterketarekin.
• Azterketa hautemangarria egiteko dinamika bat garatzea: lineako 4 tailer antolatzea (3 tailer esperientzia bizi duten pertsonekin eta esperientzia bizi duten pertsonen zaintzaileekin, eta beste bat hornitzaileekin, zuzendaritzako langileak barne) eta elkarrizketa pertsonal batzuk egitea.
• Horri buruz argitaratutako literatura zientifikoaren irismena berrikustea.

Emaitzak

Egindako azterketan, Batzordeak agerian jarri du eredua aldatzeko premia larria dagoela, eta, aldi berean, nazio-mailan – ez soilik tokian – eraldaketa hori sustatzeko plangintza-beharrak identifikatu ditu. Bestela, Batzordeak ohartarazten du ‘hautaketako arrakala’ deritzonak gora egingo duela, eta, horrekin batera, kalitatea txikituko dela eta zainketak eta laguntzak dituzten bizitegi-aukeren kostu ekonomikoak handituko direla, gizarte-desberdintasunak areagotzearen ondorioz.

Azterketa osatuaren emaitzen artean, zainketak eta laguntzak dituzten bizitegi-aukeren inguruan egindako etorkizuneko ikuspegia azaldu du Batzordeak.

Ikuspegi hori koprodukzio-kolektibo batekin (gizarte-arretaren hainbat alderditan bizitako esperientziak dituen zuzendaritza-talde batekin) egindako lan bateratuaren emaitza da. Kolektibo horrek lekuan eta koprodukzioan oinarritutako ikuspegia islatzen du, baita zainketa eta laguntza integratuen alternatibak ere. Horretarako, Batzordeak bikaintasunaren giltzarri diren zazpi printzipio identifikatzen ditu etorkizuneko ikuspegi hori lortzeko:

1. Pertsonarengan eta emaitzetan oinarrituta
2. Lotura komunitarioa
3. Lidergoaren eta lan-indarraren kultura sendoa
4. Berrikuntza onartzea
5. Erabakietan autonomia eta hautaketa sustatzea
6. Berdintasuna sustatzea
7. Koprodukzioa eta erabakiak elkarrekin hartzea

Ondorioak

Azterketaren ondorioen artean, Batzordeak azpimarratu du etorkizunean arreta eta babesa duen etxebizitza batera bizitzera joango diren pertsonek tokiko mailan eskuragarri dauden aukeren aukeraketa ona izan behar dutela, guztientzako arreta bakarrean ‘kokatu’ ez daitezen. Eta horretarako txostenak landu eta gainditu beharreko zenbait erronka identifikatzen ditu, besteak beste:

• Britainia Handian zainketa eta laguntza duten etxebizitzetarako politika, finantzaketa, erregulazio eta plangintzaren egungo eskemak konplexuak dira eta zatituta daude.
• Arreta eta laguntza behar duten etxebizitza mota askoren eskaintzak ez dio erantzuten eskariari, eta laguntza gehigarria behar duten etxebizitzen eskaintzan dagoen arrakala bereziki akutua da.
• Eskaintzan desberdintasun nabarmenak daude eskualdeetan, eta eremu askotan ez dago hautaketarik bizitegi-aukeretan.
• Maila ekonomiko guztietako pertsonentzako eskaintza-falta dago, gizarte-arreta jaso dezaketen eta erosteko edo alokatzeko ‘merkatu ertaineko’ aukerak bilatzen dituzten pertsonentzako barne.
• Sistemaren gaineko presioen ondorioz, demografikoak eta/edo finantzaketakoak izan, ‘eskaintza-arrakala’ larriagotu egiten da.
• COVID-19k lagundu egin du ase gabeko premia eta merkatuaren gero eta hauskortasun handiagoa areagotzen.
• Teknologia berrien eskuragarritasunak gora egiten jarraitzen badu ere, sektoreko zati batzuetan nolabaiteko erresistentzia dago gizarte-arreta emateko horiek erabiltzeari dagokionez, batzuetan haien funtzionamendu teknologikoa ez delako ulertzen.
• Araudien aniztasunak garapen berriak eta/edo eraikinak berrerabiltzea eragozten du, eta oztopo handia da kontsumitzaileen eskubideetarako eta erabakiak informatuta hartzeko

Txostenaren amaieran, gobernu-mailako politika arduradunentzako, tokiko agintari eta arduradunentzako eta zainketak eta laguntzak dituzten egoitza-zerbitzuak ematen dituztenentzako giltzarri diren gomendio batzuk daude:

Gobernu-mailako giltzarri diren gomendioak (Bretainia Handia):

• Lantalde bat izendatzea epe luzerako ikuspegi eta estrategia nazional bat sortzen laguntzeko adinekoentzako zainketa eta laguntza duten eta bizitako esperientziak dituzten pertsonekin batera ekoitzitako etxebizitzen premiei dagokienez, eta etxebizitza horiek hautatzeko orduan haien eskuragarritasuna, kalitatea eta eskaintza areagotzeko helburuarekin. Estrategia horrek herrialde osoan zainketa eta lagundutako etxebizitzen eskaintza handitzeko helburuak izan behar ditu, eta lehentasuna eman behar zaio aukera-aukera gutxien dauden eremuetan eskaintza ‘berdintzeari’.
• Etorkizunerako Etxebizitza Funts (Housing Future Fund) berri bat sortzea, tokiko bazkideak, NHS eta tokiko agintariak barne, legezko funtsak bateratzera eta adinekoentzako etxebizitza-plan bakar bat garatzeko elkarrekin lan egitera behartuko dituena.
• Eskubideetan oinarritutako legeria garatzea, Arreta-legean oinarrituta (the Care Act), zainketa eta laguntza duten etxebizitzetarako legez eska daitezkeen estandarrak zehazteko.
• Zainketak dituzten etxebizitzetan gastua handitzea, lehentasuna emanez premia txikiak eta ertainak dituzten pertsonentzako zainketak eta laguntza dituzten etxebizitzen eskaintzaren hazkundeari.
• Gizarte-arretari dagokionez, lan-merkatua arautuko duen estrategia nazionala argitaratzea.
• Etxebizitzaren definizio argiak sartzea, zainketen eta laguntzen bizitegi-alternatiba gisa, nazio eremuko plangintza dokumentuetan.
• Etxebizitza bilatzen ari diren adinekoentzako informazio, aholkularitza eta defentsa-zerbitzu nazionaletan berriz inbertitzea, arreta eta laguntza jasotzeko aukerekin.

Gomendio giltzarriak tokiko agintarientzat eta itunentzat (NHS, etxebizitza-elkarteak, tokiko eta komunitateko boluntarioak eta arreta eskatzen duten pertsona.

• Tokiko elkarteak eratzea, laguntzak jasotzen dituzten pertsonekin batera ekoitzitako adinekoen etxebizitza hobetzeko plan bat egiteko tokiko eremuan.
• Planek epe luzerako estrategia bat jaso behar dute, inbertsioa etxebizitzako eredu berritzaile eta prebentiboetarantz bideratzeko, zainketa eta laguntzarekin.
• Era guztietako inguruneetako adinekoek osatutako tokiko koprodukzio-foroak ezartzea eta baliabideez hornitzea, bizitoki-alternatiben plangintzan, abiaraztean eta diseinuan eragiteko gaitasuna gara dezaten.
• Banakako Zerbitzuen Funtsen (Individual Service Funds) erabilera handitzea, aurrekontu pertsonal gisa, ahalik eta pertsona gehienei laguntzeko, laguntza bidezko bizi-alternatiba berritzaileak eskura ditzaten.
• Informazio, aholkularitza eta defentsa-zentroak garatzea, adinekoei etxebizitzei buruzko informazio hobea emateko, arreta eta laguntza eskainiz.

Garatzaileak eta hornitzaileak

• Adinekoentzako etxebizitza-aukera desberdinak eskaintzea, eskuragarri dagoen tipologia zabalduz.

 Nahi izanez gero, ondorengo argitalpenera jo dezakezu: ‘Etxea deitu ahal zaion toki bat: ikuspegi eta ibilbide-orri bat adinekoentzako zainketa eta laguntza duten etxebizitza aukera gehiago eskaintzeko’ (A place we can call home: A vision and a roadmap for providing more options for housing with care and support for older people, 2021), Zainketa Sozialen Bikaintasunerako Institutuak (SCIE, Social Care Institute for Excellence) eta The Dunhill Medical Trust