Euskal Trenbide Sareak, Garraio, Mugikortasun eta Hiri Agendaren Ministerioak ematen duen Matilde Ucelay saria jaso du, ‘Euskal trenbide sareko geltokiak genero ikuspegiarekin diseinatzeko irizpideen liburu zuria’ proiektuarengatik. Garraioen, azpiegituren, mugikortasunaren eta hirigintzaren arloan gizonen eta emakumeen arteko berdintasunaren alde lan egin duten pertsonak edo erakundeak aintzatestea da sariaren helburua.
Sariek berdintasunaren eta genero ikuspegiaren arloko hiru aintzatespen-kategoria dituzte: proiektua, ETSk irabazi duena; ibilbide pertsonala, Dolores Hayden arkitekto estatubatuarrak jaso duena; eta erakundea, Galiziako Errepideko Salgaien Garraioaren Enpresa Elkartearen (Apetamcor) fundazioak jaso duena. Sari banaketa Madrilen egingo den jende aurrean egingo den eta Raquel Sanchez arlo horretako ministroa buru izango duen ekitaldi batean egingo da.
Ekimena duela bi urte sortu zen, Eusko Jaurlaritzako Lurralde Plangintza, Etxebizitza eta Garraio Sailaren esku dagoen Euskal Trenbide Sareko (ETS) Berdintasun-taldeak, IV. Berdintasun Planaren barruan (gaur egun V. planaren idazketan murgilduta dago) egindako proposamenen artean, administratzen duen euskal trenbide sareko geltokiak genero ikuspegitik zuten egoeraren diagnostikoa egiteko aukera planteatu zuenean.
Ideia gisa sortu zen horretan, erakunde publikoko hainbat sail inplikatu ziren, Plangintza eta Proiektuak edo Zirkulazioa eta Zerbitzuaren Kudeaketa, besteak beste. Genero ikuspegia duten trenbide azpiegituren egoeraren diagnostikoa egiteko, 80 tren geltoki baino gehiago eta 40 tranbia geltoki inguru berrikusi behar izan ziren. Baina azterlan bakar batera mugatu ordez, lehendik zeuden terminalak hobetzeko neurriak eta gerorako geltokiak diseinatzeko irizpideak proposatu ziren.
Emaitza ikusita, ETSko Zuzendaritzak proiektu horri garrantzia ematea eta Liburu Zuria argitaratzea erabaki zuen, Euskadiko trenbide sareko geltokiak genero ikuspegiarekin diseinatzeko irizpideekin. Joan den apirilean argitaratu zen gidaren helburua, euskal trenbide azpiegituraren erabiltzaile guztiek, euren adin-, genero- edo gaitasun-baldintzak edozein direla ere, espazioak eta zerbitzuak modu seguru eta erosoan erabil ditzaten soluzioak ezartzea da.
Argitalpenak jasotzen duenez, garraio publikoaren estatistikak, oro har, eta euskal trenbide garraioaren estatistikak, bereziki, argiak dira. Erabiltzaile gehienak emakumeak dira. Euskotrenen (euskal tren operadorea) zerbitzuetan ere guztien % 63a baitira. Era berean, segurtasunik eza, bai espazio publikoetan, bai garraioan, nabarmenago hautematen dute emakumeek, eta horrek eragina du haien mugikortasunean.
Abiapuntu horrekin, nahitaezkoa zen hainbeste aldiz isilarazia izan den emakumeen iritzia eta haien eskaerak eta beharrak kontuan hartzea. Eraiki berri diren geltokietako kalitate estandar garrantzitsuetatik abiatuta, genero ikuspegia txertatu da orain ETSren azpiegituren diseinuan. Emakumeen mugikortasun ereduak analisiaren erdian jarri dira.
gertu diren puntu sentsibleenak trenbide pasaguneetan, lurpeko pasaguneetan, geltokietan, nasetan eta tranbia geltokietan daude. Ustezko arrisku-egoerei aurre egiteko esku hartu nahi den eremu nagusiak irisgarritasuna, argiztapena, garbitasuna, langileen presentzia edo ikuspena dira, mugimenduen askatasuna bermatzeko erabakigarriak direlako.
Inguruko espazioa
Liburu Zuriak hainbat erabilera ditu. Lehenik eta behin, trenbide azpiegituraren egoeraren argazki eguneratua izateko balio izan dio ETSri. Ildo horretan, genero ikuspegitik hautemandako segurtasun gabeziak pixkanaka zuzentzea proposatu da. Horretarako, hainbat jarduketa gauzatuko ditu urtean zehar, dagokien aurrekontu hornidurarekin. Zehazki, ekitaldi honetarako, erakunde publikoak milioi bat euro baino gehiago bideratuko ditu hainbat esku-hartzera. Kopuru horrek gora egingo du datozen urteetan.
Argitalpena, halaber, bai instalazioen barruan, bai inguruan tren eta tranbia geltokien diseinuan eta eraikuntzan esku hartzen duten hainbat arlotako profesionalei dago zuzenduta; dagoeneko genero ikuspegiari buruzko eskuliburua duten ingeniaritza-enpresei, enpresa hornitzaileei eta mantentze-lanetan aritzen direnei.
Beste alderdi aipagarri bat inguruko espazioari buruzkoa da, hau da, geltokietarako sarbideek batzuetan gabeziak izaten dituzte segurtasunaren ikuspegitik, emakumeen kasuan batez ere, eta leku horietako udalen eskutik jardutea proposatzen da. Liburu Zuriak fokua zabaldu du, eta trenbide azpiegituraren mugakide den espazio publikoaren urbanizazioari dagokionez baterako jarduketa jarraibideak eskaini nahi ditu; hori dela eta, beste erakunde batzuei sentsibleak izateko eta arlo horretan modu koordinatuan jarduteko eskatu die.
