Autogobernua euskal gizartearen gehiengoarentzako “topagunea” dela adierazi du Iñigo Urkullu Lehendakariak, eta hori eguneratzeko eta sakontzeko unea dela. Esan duenez, tresna horrek adostasun zabala biltzen du Euskadin, “nortasuna zaintzeko, ongizatean eta bizikidetzan aurrera egiteko eta komunitate politiko bereizi bat eraikitzeko modu bat” islatzen baitu.
Bere ustez, beharrezkoa da autogobernuan sakontzea, duela 43 urte Gernikako Estatutua onartu zenean existitzen ez ziren eta imajinatu ez ziren alderdiak sar ditzan, “eta Euskadiri politika publiko berriak garatzeko gaitasuna eman diezaion eta esparru eta sektore zehatzetan birzentralizatzeko tentazioak eragin diezazkion, legeriaren edo doktrina konstituzional inbaditzailearen bidez”.
Lehendakariak gaur goizean ireki du Euskalduna Jauregian egin den ‘Euskal Autogobernua, orain eta bihar’ jardunaldia. Bertan, Zuzenbidearen eta Historiaren eremuko unibertsitateko irakasleek hainbat hitzaldi eta mahai-ingurutan parte hartu dute. Olatz Garamendi Gobernantza Publiko eta Autogobernu Sailburuak eman dio amaiera ekitaldiari.
Bihar euskal gizarteak Gernikako Estatutua berretsi zuenetik 43 urte beteko direla gogorarazi ostean, Urkulluk adierazi du “aurrera egin dugula, baina aurrerapauso handiagoak eman genitzakeela eta eman behar genituela”, eta azpimarratu du gure Estatutua bete gabe dagoela oraindik. Ildo horretan, nabarmendu du oraindik ere murriztuta dagoela “hainbat eremutan politika publiko propioak diseinatzeko dugun gaitasuna”.
Adierazi duenez, 43 urte hauetan gertatu den funtsezko aldaketetako bat Estatua Europar Batasunean sartzea izan da. “Europan asko jokatuko da gure etorkizunaz”, Urkulluk defendatu duenez, eta erabakiguneetan eta Europako eta nazioarteko erakundeetan parte hartzea eskatu du.
Lehendakariak Kontzertu Politiko baten alde egin du berriro, alde biko berme-erregimenarekin, kasu jakin batzuetan eta hitzarmen-bideen bitartez “gure autogobernua urratzen duten Estatuko arauak salbuespenez ez aplikatzea ahalbidetuko duena”.
Jardunaldi aretoan Eusko Jaurlaritzako hainbat sailburu, Euskadiko maila instituzional ezberdinetako hainbat pertsona ospetsu eta eragile politiko eta sozial bildu dira entzule gisa, eta Lehendakariak Euskadin botere judizial propio baten alde egin du, “garrantzi handienekotzat jotzen diren Eskubide Historikoetako batean oinarrituko litzatekeena: gure epaileek soilik epaitzeko eskubide besterenezina”. Horri dagokionez, gaineratu du ezin dugula gutxietsi “berezko botere judizial bat izatearen garrantzia, arauak interpretatu eta aplikatzeko”.
Era berean, egiteke dauden transferentziei buruz ere hitz egin du, eta gogorarazi du “konfiantza froga” bat eskatu ziola Pedro Sanchez Espainiako Gobernuko presidenteari, hiru gaitan zehaztu beharrekoa: trenbideen transferentziaren negoziazioa berehala burutzea; alde biko lantaldeak berehala irekitzea, Eusko Jaurlaritzak igorritako eskualdatze-proposamenak negoziatzeko; eta Batzorde Iraunkorra deitzea, bi gobernuen artean, lan egiteko eta egiteke dauden gainerako eskumenak egokitzeko moduak eta oinarriak ezartzeko, Espainiako Gobernuak igorritako egutegiaren arabera.
Urkulluk azaldu duenez, “orain arte hiru eskaera horietako bakar bat ere ez da bete, bat bakarrik dago negoziazio bidean; eta ez dut jaso Espainiako presidentearen erantzun instituzional formalik”.
Garamendi Sailburua – Jardunaldiaren itxiera Olatz Garamendik egin du euskal autogobernuari buruzko hitzaldiak eta mahai-inguruak amaitu ondoren hartu baitu hitza. Gobernantza Publiko eta Autogobernu Sailburuak ekitaldia antolatzeko arrazoiak azaldu ditu: “Ez da erraza horrelako ekitaldi sinboliko eta politiko garrantzitsu baten prestaketaren inguruko guztia azaltzea, baina hitz batekin definitu beharko banu, sentimendu batekin, konpromisoa da. Autogobernua zaintzeko eta bultzatzeko erantzukizunetik eratorritako konpromisoa; Euskadi bizitzeko, sentitzeko eta bultzatzeko modu horrekiko konpromisoa; euskal berezitasunarekiko konpromisoa; eta gizartearekiko konpromisoa”.
Garamendik Euskadiko “bizkarrezur” gisa definitu du autogobernua, eta zehaztu du autogobernuan aurrera egin nahi bada, “ulertu, barneratu eta geure egin behar dugula”. Ildo horretan, autogobernua etengabe eguneratu behar dela adierazi du, “etengabe eboluzionatzen ari den gizarte baten beharretara egokitu eta behar bezala erantzun dezan”.
Sailburuak herritarren ongizatea eta herri baten aurrerapena helburu duten politika publikoak garatzeko dugun gaitasuna hobetzearen eta zabaltzearen alde egin du. “Politika horien oinarria, gure autogobernua besterik ez dena, pertsonentzat hautemangarria izatea nahi dugu, aitortua eta preziatua izatea, eta, egiaztatua den heinean, herritarren kezkak, hobetzeko proposamenak eta konpromisoa ere jaso ahal izatea”, adierazi du.
Garamendik Gernikako Estatutua ere hartu du hizpide, bihar 43 urte beteko baititu onartu zenetik. “Urte gehiegi dira, bete gabe jarraitzen du. Ia iraingarria ere bada Estatutu baten urteurrenaren ospakizunaz hitz egitea, ohoratzeko modu bakarra badagoelako, hau da, Estatutua betetzea. Estatutua betetzea, duela 43 urte euskal herritarrek berretsi zuten bizikidetza ituna betetzea eta emandako hitza betetzea”, adierazi du.
Hitzaldiak eta mahai-inguruak – ‘Euskal Autogobernua orain eta bihar’ lelopean, jardunaldia Lehendakariaren aurkezpenarekin hasi da eta, Mikel Erkoreka EHUko irakasleak eta Jon Garro ikertzaileak ondoren, lehen hitzaldia eman dute. Bi adituek autogobernuaren egungo egoera, balorazio soziala eta euskal gazteen artean duen ezagutza erradiografiatu dituzte.
Ondoren, Joxerramon Bengoetxea UPV/EHUko katedradun eta Leizaola Saria irabazi berri duen ‘Autogobernua eta Europa’ mahai-ingurua izan da. Eztabaidan parte hartu dute Alejandro Saiz Arnaizek (Pompeu Fabra Unibertsitateko Zuzenbide Konstituzionaleko katedraduna), Juan Jose Alvarezek (EHUko Nazioarteko Zuzenbide Pribatuko katedraduna) eta Mariola Urreak (Nazioarteko Zuzenbideko eta Europako Batasuneko irakaslea Errioxako Unibertsitatean).
