Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako sailburu Beatriz Artolazabalek espetxe-kudeaketaren eta euskal espetxe-ereduaren ezarpenaren berri eman du gaur Giza Eskubide, Berdintasun eta Justizia batzordean, Alderdi Popularreko ordezkari Luis Gordillok eskatuta.
Bere erantzunean, sailburuak espetxeen datuak eguneratu ditu. Gaur egun, 1.562 pertsona daude kartzelan; horietatik 1.381 zigortuta daude eta 181 prebentiboak dira. Horietatik 441 pertsonak hirugarren mailako modalitateak daude. Hain zuzen ere, horri dagokionez, jakinarazi du aurten bostehun pertsona baino gehiagoren progresioa baimendu dela.
Gaineratu duenez, “urtebete eskasean, 500 pertsona baino gehiagori egin ahal izan zaie aurrera hirugarren espetxe-graduan, eta horrek %40ra hurbiltzen gaitu, helburu gisa proposatu genuen bezala”. Hala, Iparraldeko herrialdeetan garatutako erdi-askatasuneko politikaz ari da sailburua.
Era berean, barne-populazioaren hazkundeak eragindako konplikazioak azaldu ditu. Izan ere, 2021eko urtarrilean 1.290 pertsona ziren eta orain 1.562 daude. “Hainbat arrazoi daude. Lehenik eta behin, kartzelatik ateratzen diren pertsona-kopuru handiagoa sartzen da; lehen, egoera horiek konpontzeko, presoen kopuru handi bat beste autonomía-erkidego batzuetan banatzen zen. Bigarrena da Euskadiren eta Estatuaren arteko lekualdatze-fluxua Estatukoa baino txikiagoa dela gure espetxeetarakoa baino”.
Artolazabalek esan du espetxeratuen hazkundeak “ez duela eragin negatiborik izan barruko pertsonen bizi-baldintzetan edo tratamendu-aukeretan”. Baina onartu du “Euskadin zigorra betetzea eskatzen duten zigortutako pertsonen lekualdatze guztiak bere gain hartzeko aukera mugatzen duela”. Horregatik guztiagatik, “horrek hainbat irizpideren arabera lehenestera behartzen gaitu, hala nola errotzea, ingurunean birsartzeko aukeretara bideratuta”, besteak beste.
Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako sailburuak Eusko Jaurlaritzaren espetxe-kudeaketaren lehen urtea berrikusi du, eskumena 2021eko urriaren 1ean bere gain hartu zuenetik. “Azpiegitura-mugekin eta plantillaren dimentsionamenduarekin” jasotako herentziari buruz hitz egin du. “Laster agerian jarri ziren, transferentzia sinatzean sumatu genuen bezala”. Halaber, plantillaz eta Acaip-UGTrekin egindako akordioez hitz egin du, sindikatu nagusiarekin, edo urtea amaitu baino lehen 60 pertsona sartzea aurreikusten duen lan-poltsaz.
Artolazabal sailburuak, azkenik, gogora ekarri du “lortu nahi den espetxe-ereduak urte askotako ahalegina eta pedagogia eskatzen dituela”.
Justizia Errestauratiboaren Estrategia 2022-2025
Ondoren, Beatriz Artolazabalek, berak eskatuta, 2022-2025 Justizia Errestauratiboaren Estrategiaren berri eman dio Legebiltzarreko Batzordeari, 2022-2028 Justizia Plan Estrategikoaren ardatzetako bat dela.
Sailburuak, hasteko, Justizia Errestauratiboaren definizioa azaldu du. Definizio horren arabera, “prozesuak aukera ematen die delituaren ondorioz kaltetutako pertsonei eta kaltearen erantzuleei delituaren ondorioak ebazten aktiboki parte hartzeko, hirugarren pertsona independente eta kualifikatu baten laguntzarekin”. Argudio horretan, esan du “justizia errestauratiboaren balioak eta tresnak izango direla zigorrak betearazteko gure sistemaren gakoak”.
Artolazabalek adierazi duenez, “Justizia Errestauratiboaren mekanismoak Euskadin finkatuta daude” eta datu batzuk eman ditu: Justizia Errestauratiboaren Zerbitzuak, deribazio judizialaren bidez lan egiten duenak, urtean 1.400 kasu inguru jasotzen ditu, eta horietatik erdiak prozesu errestauratiboan amaitzen dira; Biktimaren Laguntza Zerbitzuak 3.000 pertsona inguru artatzen ditu urtean, eta Espetxeratzearen Aurkako Zigorrak eta Neurri Alternatiboak Kudeatzeko Zerbitzuak urtean 6.000 neurri kudeatzen ditu, batez beste, Komunitatearen Aldeko Lanak eta kondenen etendura. “Gainera, Gazte Justiziaren zerbitzua ere hor dago, ia kasuen herena konpontze-akordioen bidez konpontzen baita”, adierazi du sailburuak.
Euskal espetxeetako lanari dagokionez, Artolazabalek esan du, urte honen amaieran, pertsona adituek osatutako lan-talde edo -foro batek “lanean hasiko dela”. “Dagoeneko hasi gara estrategia garatzen. Espetxeen esparruan, era guztietako delituei zuzendutako programa orokorrak eta makrobiktimizazio prozesuetan espezializatutako beste batzuk bultzatu nahi ditugu”, esan du.
“Aurten hainbat informazio-jardunaldi egin ditugu epailetza, fiskaltza eta abokatutzarekin alderdi judizialetan eta hiriburuetan. Gainera, euskal telebista publikoko dokumentalek Justizia Errestauratiboa eta Biktimei Laguntzeko Zerbitzuak zabaldu dituzte”, esan du. Hala ere, gogorarazi du prozesu guztia “erabateko zuhurtziaz” eramango dela, nahiz eta “interes mediatikoa” izan. “Prozesuak hedabideetatik eta eztabaida publikotik kanpo egingo dira”, esan du.
Azkenik, Beatriz Artolazabal sailburuak Batzordeari esan dio 2022-2025 Justizia Errestauratiboko Estrategia dokumentu bizia, irekia, malgua eta aldakorra dela, emaitzen eta arlo horretan izan daitezkeen lege-aldaketen arabera.
