Eusko Jaurlaritzak ibilbide-orria aurkeztu du hondakinen isuriak minimizatzeko eta 2024rako instalazioen autosufizientzia bermatzeko

Arantxa Tapia Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapen, Iraunkortasun eta Ingurumeneko sailburuak Euskal Autonomia Erkidegoan sortzen diren hondakin ez-arriskutsuen tratamendu-eredua irauliko duen jarduketa-sorta aurkeztu du gaur, 2030 urtera begira osatua eta funtsezko bi helbururekin: batetik, hondakin horien isurketa-bolumena nabarmen murriztea, 2030 urtean sortutako hondakin guztien %15 izan arte; eta, bestetik, 2024 urtetik aurrera baimendutako instalazioek Euskadin sortutako isurketa guztia jasotzeko gaitasun nahikoa izango dutela bermatzea, lurraldetik kanpora eraman beharrik gabe.

Helburu horiek 2030rako Euskadiko Hondakinak Prebenitzeko eta Kudeatzeko Planean (2021aren amaieran onartuakoa) finkatuta daude. Planean ezarritako 10 jarduera giltzarrietako bat da Euskadin 2030era arte isurtzeko autosufizientzia bermatzea, isurketa minimizatzearekin eta bizitza-erabilgarriaren amaieran dauden zabortegiak behar bezala itxi edo ixtearekin batera.

Gaur aurkeztutako bide-orrian jasotzen denez, datozen urteetan hondakin ez-arriskutsuak jasoko dituzten zortzi zabortegiak hauek dira: Gardelegi (Araba), Epele eta Aizmendi (Gipuzkoa), eta Igorre, Bistibieta, Betearte eta Zalla (Bizkaia). Isurketa-ahalmena 4,7 milioi tonatan handituko litzateke Igorreko, Bistibietako eta Betearteko isurketa-instalazioen aurreikusitako handitzeekin; Epele berriz irekitzearekin; eta Artxanda zaharberritzearekin; eta kopuru hori Hondakinen Prebentzio eta Kudeaketa Planean aurreikusitako isurketa-beharrei aurre egiteko nahikoa izango litzateke 2030 urtera bitartean. Hondakinen planean aurreikusitako hondakin balorizazio instalazioak eraiki ezean, hain zuzen isurketa-bolumena murriztea ahalbidetzen duten instalazioak, administrazioa behartuta egongo litzateke zabortegi berriak baimentzera edo daudenak handitzera.

Ibilbide-orri honetan ezarritako helburuak lortzeko, jarduera zehatz batzuk aurreikusten dira, eta dagoeneko emaitzak ematen ari dira; izan ere, isurketa maila hasieran aurreikusitakoa baino txikiagoa da, Hondakinak Prebenitzeko eta Kudeatzeko Plana diseinatu zenean baino apalagoa.

Dagoeneko gauzatuta dagoen neurri horietako bat isurketa mugatzeko agindua da, 2020an onartua, zeinak debekatu egiten baitu zabortegira hondakin jakin batzuk eramatea, hala nola eraispen- eta eraikuntza-hondakinak edo altzairugintzako zepak, tratamendu- eta birziklatze-instalazioetara eramatera behartuz.

Horri gehitu behar zaizkio abian jarritako beste jarduera batzuk, hala nola, birziklatze- eta balorizazio-proiektuetarako laguntzak, eta datozen urteetan 10 dekretu berri onartzea, bigarren mailako materialei erabilera berriak emango dizkietenak eta material horiek isurtzea debekatuko dutenak.

2024tik aurrera ezarriko den beste neurri bat isurketa-kanona da. 2023ko urtarrilaren 1ean jarriko da indarrean hondakin ez-arriskutsuak isurtzeko Estatuko kanona, tonako 10 erotan finkatua. Euskadin, Europako jardunbide onenei buruzko azterlanak oinarri hartuta, proposamen tekniko bat egin da, tasa hori pixkanaka igotzea planteatzen duena, 2025ean tonako 20 eurora iristeko, eta, urte horretan bertan, zifra hori lortutako emaitzen arabera berrikusiko da.

Azkenik, ibilbide-orriak hondakinak eta lurrak balorizatzeko azpiegitura berri bat jasotzen du, baldin eta hondakindegiaren ordezko berehalako irtenbiderik ez badute, hala nola hondeaketa-lurrak eta beste hondakin idor batzuk. Azpiegitura horrekin, hondakin horietatik datozen bigarren mailako materialak biltegiratu eta beste erabilera batzuetarako egokitu ahal izango dira, zabortegira eramatea saihestuz.

Jarduketa horiek gauzatzeko, planean jasotzen da, era berean, herri-administrazioak zabortegien jardueraren jarraipenean duen inplikazioa indartzea, bai eta EAEko ingurumen-administrazioak zuzenean parte hartzea ere, isurketa progresiboki murrizteko aurreikusitako epealdian hondakinak biltzeko aldi baterako zabaltzen diren instalazioen kudeaketan.

Era berean, Ekonomiaren Garapen, Iraunkortasun eta Ingurumen Sailak 2025erako ikuskapen- eta zehapen-langileak gehitzea aurreikusi du, zabortegi aktiboen urteroko ikuskapenak eta zabortegi ez-aktiboen aldizkako ikuskapenak egiteko.

Gainera, instalazio bakoitzean urte bakoitzeko gehienezko isurketa muga ezartzen da, instalazio mota bakoitzaren ezaugarrien arabera. Isurketa-instalazio guztien ingurumen-baimen integratuaren berrikuspenak egingo dira, indarrean dagoen legeriara egokitzeko, eta zigilatzeko eta itxi osteko finantza-berme handiagoak txertatuko dira.

Proiektu publiko-pribatu guztietarako, 390 milioi eurotik gorako inbertsio-pakete bat aurreikusten da.

Isurketa-ahalmenaren egungo defizitari erantzuna

Larrabetzu, Mutiloa eta Zaldibarko zabortegiak ixteak gaur egun hondakin ez-arriskutsuen biltegiratzeari eragiten dion isurketa-gaitasunaren defizita eragin du, gaur egun oraindik beharrezkoa baita. 2022. urte honetan, defizit hori 400.000 tona ingurukoa izan daiteke.

Hala ere, helburua isurketa nabarmen murriztea denez, aldi baterako egoera hori denbora tarte mugatu batean egindako jarduketen bidez konponduko da. Horrela, datozen urteetan isurtzeko beharrari erantzuteko, zabortegi batzuen gaitasuna handitzea aurreikusi da, behar diren hondakinak biltzeko eta alor hornetan autosufizientzia bermatzeko. Aurreikuspenen arabera, urtean 1.500.000 tona inguru isuri behar dira 2024ra arte, 825.000 tona urtean 2025etik 2026ra bitartean, eta 450.000 tona urtean hurrengo bi urteetan, eta 300.000 tona urtean 2029an eta 2030ean.

Isurketa-gaitasunaren defizita konpontzeko aurreikusitako neurriei esker, 2024tik aurrera autosufizientzia- eta hurbiltasun-printzipioa bete ahal izango da, instalazioen autosufizientzia bermatuz eta EAEn sortutako hondakinak lurraldetik kanpora eramatea saihestuz. 2020tik, Euskadik urtean 100.000 tona hondakin ez-arriskutsu daramatza lurraldetik kanpo.

Datozen urteetan, zabortegi publikoetan edo partaidetza publikoa dutenetan dagoen edukiera egokitu egingo da, gehienez 12 milioi tonara iritsi arte, 2040. urtera arteko isurtzeko gaitasuna bermatuz. Horri esker, egungo defizita konpentsatuko da eta lurraldearen autosufizientzia ziurtatuko da. Hala ere, planaren arabera, 2024tik aurrera, isurketak murrizteko neurrien aplikazioari eta hondakinen birziklapena eta balorizazioa bultzatzeari esker, 13 zabortegiren itxiera progresiboa gauzatu ahal izango dira 2030era bitartean; horietako lau hondakin ez-arriskutsuenak izango dira, eta 2024an itxiko dira.

Klausulekin batera, espazio horien errestaurazio eta ingurumen lehengoratze lanak egingo dira, ingurunean behar bezala integratzeko. Gaur egun, zabortegi guztiek ingurumen-administrazioaren kontrola dute, 30 urterako. Aldi horretan, gas-isuriak, lixibiatuak, lurpeko eta azaleko urak, eta lurraren asentamenduak eta desplazamenduak zaintzen dira. Itxitako zabortegi guztiek gasak berreskuratzeko sistema bat dute. Gainera, sustatzaileek espazioa egokitu behar dute gerora erabilera egokia izateko, lurzorua ez kutsatzeko eta kutsatutakoa garbitzeko 4/2015 Legeak ezarritakoaren arabera.

Isurketa-ahalmenaren egungo defizitari aurre egiteko, planak aurreikusi egiten du zabortegi publikoetan edo partaidetuetan beharrezkoak diren handitzeak sustatzea, hondakin ez-arriskutsuak jaso ahal izateko egungo hondakindegien egokitzea, eta zabortegi pribatu batzuen tamaina txikiko handitze puntualak.

Helburu horrekin berarekin, Artxandako zabortegia lehengoratzeari ekingo zaio. Horri esker, isurketa-ahalmena gaitu ahal izango da, eta Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Administrazioak horren kudeaketan zuzenean parte hartuko duelarik, bere jardueraren kontrola zorrozteko. Instalazio honek zabortegi zahar bat leheneratzeko beharrari erantzungo dio, gaur egun inguruan sakabanatuta dauden hondakinak modu seguruan berregokituz. Gaitasun-defizitaren egungo arazoa konpontzen laguntzeko ere erabiliko da, zaharberritze-eragiketa urte hauetan jarduerak izandako diru-sarrerekin ordainduz, eta espazio hori guztiz birsortua eta ingurumen-berme osoekin ingurunean integratuz.

Bestalde, duela gutxi onartutako hondakinen estatuko legeak behartu egiten ditu Udalerriak 2025erako beren eremuetan dagoen amiantoa inbentariatzera eta 2028rako arriskurik handiena dutenak kentzera behartzen ditu. Hori dela eta, eta hondakin-kategoria horretarako kontrolatutako isurketa ez den beste irtenbiderik ez dagoenez, isurketa-ahalmen nahikoa ezarri beharko da. Fibrozementuzko hondakin estrukturalak baldintza egokietan hartuko dituzten itxitura espezifikoak zehaztuko dira zabortegi zehatzetan. Zorrotz kontrolatutako espazioak izango dira, hondakin horien segurtasuna bermatzeko eta hondakina biltzen den ingurunea babesteko.

Isurketa-ahalmenaren eta zabortegien handitze/ itxieren bilakaeraren deskripzio-taulak