Beatriz Artolazabal sailburuak Eusko Jaurlaritzaren konpromisoa berretsi du Tolosan, egia jakiteko eskubidean oinarritutako memoria historiko eta demokratikoa eraikitzeko: “Egia jakiteko eskubidea, Diktadura ez zela parentesi historikoa izan, 40 urte iraun zuen tunel beltz eta luzea baizik. Berrogei urteko errepresioa, askatasunen ukapena eta oinarrizko eskubideen urraketa”. “Gerrak erantzuleak eta biktimak izan zituen” gaineratu du. Altxamenduaren lehen hilabetean 161 gudari eta miliziano hil ziren, horietako 141 Gipuzkoan. Mikel Alberdi horietako bat izan zela gogorarazi du sailburuak.
Artolazabalen hitzetan, “egia jakiteko eskubidea ez dago gorrotoan edo mendeku nahian oinarrituta. Gure etorkizuna eta elkarbizitza eredua gudarien eta milizianoen oroimenean, adibidean eta duintasunean oinarritu nahi izateak mugiarazten gaitu, beren herriaren, askatasunaren eta demokraziaren defentsan egiten duten borrokan”. “Horregatik-gaineratu duenez-, ez dugu etsiko gerran hildako gudari eta miliziano guztiak aurkitu eta hobitik ateratzeko ahaleginean”.
Gorpuzkiak berreskuratzea, gainera, haien memoria berreskuratzea da, eta Euskadiren iruditeria kolektiboaren parte izan daitezen eta Euskadiren etorkizunerako oinarri sendoa izan daitezen laguntzea. “Duintasuna, askatasuna, demokrazia, autogobernua, justizia soziala; atzoko, gaurko eta betiko printzipio eta balioak; indarkeriarik eza, giza eskubideak, balio etiko eta demokratikoak; horiek dira gure etorkizuna eraikitzeko oinarriak”.
Beatriz Artolazabal, Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako sailburua eta Eusko Jaurlaritzako memoria-politiken arduraduna, horrela mintzatu da gaur goizean Tolosako hilerriko kaperan Mikel Alberdi gudariaren gorpuzkiak familiari emateko ekitaldian.
Gorpuzkiak Beatriz Artolazabal sailburuak eta José Antonio Rodríguez Ranz Giza Eskubide, Memoria eta Lankidetzako sailburuordeak eman dizkote familiari. Olatz Peon Tolosako alkateak hartu du hitza, eta eskerrak eman dizkie instituzioei eta erakundeei, haien elkarlanak horrelako gertakariak ahalbidetzen dituelako. Alkateak ikerketa eta memoria historikoaren berreskurapenaren garrantzia ere azpimarratu du, hurrengo belaunaldiei memoria transmititzeko gako gisa.
Lourdes Herrasti Aranzadi Zientzia Elkarteko antropologoak, bere aldetik, Mikel Alberdiren ikerketari eta berreskuratze eta identifikazio lanei buruzko xehetasunak azaldu ditu.
Nuria Alberdik, Mikelen bilobak, familia osoaren izenean aitonaren gorpuzkiak berreskuratu ahal izatea eskertu du, eta, aldi berean, horrek bere memoria eta historia pertsonala berreskuratzeko aukera ematen diela aipatu du.
Mikel Alberdiren ondorengo familia Bartzelonatik joan da gaurko ekitaldira, eta ondoan izan ditu Gogora – Memoriaren, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen Institutuko zuzendaria; Tolosako korporazioko kideak; Ion Gambra Gipuzkoako Aldundiko Giza Eskubideen eta Memoria Demokratikoaren zuzendaria; Aranzadi Zientzia Elkarteko kideak eta familiaren ahaideak.
Behin gorpuzkiak entregatzeko ekitaldia amaituta, familiak Mikel Alberdiren gorpuzkiak lurperatu ditu Tolosako seme eta alabentzat gordetako udal panteoian, eta bertan daude Xabier Lizardi idazlearen gorpuzkiak ere.
Mikel Alberdi 1907-1936
Mikel Alberdi Madrilen jaio zen 1907an, eta Tolosan bizi zen, telegrafista gisa. Maria Esnaola Errazkinekin ezkonduta, hilabete gutxiko haur baten gurasoak ziren 1936ko abuztuaren 16an Albizturren hil zutenean. Mikel Alberdi Jagi-Jagi mugimendu politikoko kidea zen, Gipuzko Mendigoizale Batzako buruzagi esanguratsua, eta Euzko Gudarostearen sorrera babestu zuen.
Ekitaldian zehar emandako bideo batean Mikel Alberdiren gorpuzkiak berreskuratu eta identifikatzeko prozesua azaltzen da. Bertan, Aranzadi Zientzia Elkarteak gudariaren gorpuzkiak aurkitu arte egindako ikerketa zehazten da, bai eta haren gorpuzkiak hainbeste urtez Zarauzko familia bateko panteoi batean egotearen inguruko inguruabarrak ere.
Alberdiren bilobek aitonaren familiaren oroitzapena eta berreskuratu ahal izatea ekarri dute. Gorpuzkiak berreskuratzeko eta identifikatzeko prozesua Eusko Jaurlaritzaren Gerra Zibileko desagertuak bilatzeko programaren barruan egin da.
