1963an, Izaskun Arrue andereñoak hamalau ikaslerekin hasiera eman zion Olabide Ikastolaren ibilbideari, Gasteizen. Cercas Bajas kaleko pisu batean eman zituen lehen urrats horiek. Bertan, beste lankide batzuekin batera, frankismoaren garaian Araban ikastolen mugimendu kooperatiboa bultzatzeko ezbeharren aurka borrokatu zuen Arruek. Hirurogei urte geroago, Olabide Ikastolak Izaskun Arrue, Arabako ikastolen lehen irakaslea, eta Elbira Zipitria, andereñoen irakasle, hezitzailea eta diktadura frankistan ikastolak bultzatzeko mugimenduko ezinbesteko figura, omendu egin ditu.
Ekitaldia gaur goizean ospatu egin da Olabide ikastolaren egoitzan, eta bertan izan dira egungo ikasleak eta ikasle ohi batzuk, hala nola Karmele Jaio idazle saritua eta Iban Garate kazetari eta ETBko aurkezlea. Halaber, Aritza Martinez ikastolako batzarreko lehendakariak eta Maria Jesus Vicuña erretiratutako ikastetxeko irakasleak hitza hartu dute. Izaskun Arrueren seme den Rafael Pikatoste ere bertan izan da.
Eusko Jaurlaritzako Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako sailburu den Beatriz Artolazabalek eta Emakunde – Emakumearen Euskal Erakundeko zuzendari den Miren Elgarrestak hurrengo belaunaldientzat erreferente bihurtu zen lehen emakume-taldearen garrantzia azpimarratu dute beren hitzaldietan.
“Elbira Zipitria edo Izaskun Arrue bezalako emakumeek gure memoria historikoan lehentasunezko lekua izatea merezi dute. Bere ibilbideak beste belaunaldientzat erreferente gisa ezagutzera eman behar ditugu. Haien izenak gure kale-izendegietara, ekimen berrietara eta gure historia liburuetara eraman behar ditugu”, adierazi du Artolazabalek.
Izaskun Arrue (1927-2016) Olabide ikastolako lehen andereñoa izan zen. Arruek Elbira Zipitriarekin (1906-1982) trebatu ondoren egin zuen. Zipitria, pedagogoa izateaz gain, ikastolen ereduaren lehen bultzatzaileetako bat izan zen, eta ikastolen sarea zabaltzen joan ziren andereño ugari trebatu zituen.
Artolazabalek nabarmendu duenez, “emakumeek ikusezin izateari utzi behar diote Euskadiko historia berreraikitzen duen kontakizun kolektiboan”.
Justu, Olabideren urteurreneko ekitaldi nagusiaan Elbira dokumentala estreinatu da Araban. Lan honetan Zipitriaren bizitza eta euskararen aldeko egindako obra kontatzen da. Fikziozko dokumentala da eta Elbira Zipitriaren bizitzan sakontzen du, baita mundu euskaltzaleari egindako ekarpenean ere.
Elbira dokumentalean ikus daiteke nola lehen ikastoletako gelak mistoak ziren sexuaren araberako segregazioa bogan zen garai batean, edo nola irakaskuntza metodoetan indarkeria ere agertzen zen beste eskoletan. “Elbira Zipitria erregimen totalitario hartan irakasteko beste modu baten aitzindari nagusia izan zen. Izaskun Arrue bere ikaslerik onenetakoa izan zen, ikastolen mugimendua Gasteizera ekarriz”.
Sailburuak azpimarratu duenez, “Franco jeneralaren diktadura luzearen aurkako erresistentzia kultural eta soziala urte zail haietan oso emankorrak izan ziren adierazpen baketsuez hornitzen jakin zuen. Tunel frankistan, eta baita epe luzean ere, gaur egun arte. Ikastolak bezalako ekimenak testuinguru horretan sortu ziren eta denboran zehar irauten jakin dute, euskal gizarteari fruitu onuragarriak emanez”.
Erresistentzia baketsua
Ikastolako egungo ikasleen aurrean, Artolazabalek honako mezu hau ere helarazi du: “ETAren indarkeriaren sorrera, diktadura frankistaren aurkako erreakzio gisa, ez zen saihestezina izan. ETA akats bat izan zen sortu zenetik, alde guztiei mina eta sufrimendua baino eragin ez diena. Elbira Zipitria edo Izaskun Arrueren ibilbideek erakusten dutenez, totalitarismoari aurre egiteko beste modu baketsu batzuk ere egon ziren, benetan baliagarriak eta etikaren ikuspegitik erabat onargarriak”.
“Indarkeriarik gabeko errebeldia mota asko egon ziren: arropetan kolore gorria, berdea eta zuria konbinatzea; inoiz ez gorriz eta horiz janztea; kaikuak edo mendigoizaleak janztea; dantza taldeak edo mendi taldeak bultzatzea, ideia demokratiko eta euskaltzaleen babesleku gisa; euskarazko musika kontzertuetara joatea, etab. Eta, testuinguru horretan, gizarte ekimenetik Olabide Ikastola bezalako ikastolak abian jartzea diktaduraren aurkako erreakzio oso emankorra izan zen”, azaldu die ikasleei.
“Zuen etxeetan gurasoei honi buruz hitz egitera animatzen zaituztet. Galdetu gaur zuen aitona-amonei. Eginahalak egin diktadura-garaietako bizipenak eta estutasun guztiak bertatik bertara ezagutzeko”, amaitu du.
