Eusko Jaurlaritzako Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Sailak hainbat ideia eman ditu Europako Batzordeak urte honen amaierarako aurreikusitako Desgaitasunaren Europako Txartela sortzeko. Bruselak egindako kontsulta-aldian, Noemí Ostolazak, Nerea Melgosa sailburuaren kabineteko zuzendariak, adierazi duenez “dokumentu berriak aukera asko emango dizkie Europar Batasuneko eskualdeetako eta estatu kideetako desgaitasuna duten pertsonei”. Txartelak aukera emango du EBko herrialdeetan txartelen titularrek desgaitasun-izaera elkarri aitortzeko.
Desgaitasunaren Europako Txartelak EBn desgaitasuna duten pertsonen zirkulazio askea erraztuko du. Horren bidez, EBko herrialde batean aitortutako desgaitasun-estatusa beste herrialde batzuetan onartu beharko da, eta titularrak lehentasunezko baldintzak izango ditu Batasun osoan zerbitzu batzuetarako.
2016ko otsailean, txartelaren bertsio pilotu bat jarri zen martxan EBko zortzi herrialdetan: Belgika, Zipre, Estonia, Finlandia, Italia, Malta, Errumania eta Eslovenia. 2019-2020 aldian Europako Batzordeak proiektu pilotua ebaluatu zuen eta txartelak EBri ematen dion balio erantsia berretsi zuen: estatu kide guztietan desgaitasun-izaera elkarri aitortzea ahalbidetzen du. Azterlanetik ondorioztatu zen, bestetik, titular bakoitzeko aplikazio-kostuak txikiak izango direla.
“Desgaitasuna duten pertsonen eskubideei buruzko 2021-2030 Estrategiak bultzatzen du orain ekimen hori” Ostolazak gaineratu duenez. 2023a amaitu baino lehen, Batzordeak Desgaitasunaren Europako Txartela behin betiko sortzea proposatuko du, estatu kide guztietan onar dadin. Kultura, aisia, kirola eta garraioa barne hartzen dituen proiektu pilotuarekin lortutako esperientzian oinarrituko da, eta zerbitzuen aukera zabalago batean aplikatuko da.
Euskal ekarpenak
“Beste instituzio eta erakunde batzuek bezala, Eusko Jaurlaritzak hainbat ekarpen egin ditu kontsultan, eta kontuan hartu beharrekoak dira. Batez ere, Desgaitasunaren Europako Txartel berriak legeria lotesle batean oinarrituta egon behar duela, Erregelamendu baten bidez, eta tresna egokiena dela Estatu mailako ezarpenean desberdintasunak saihesteko. Txartelak informazio-euskarri argia eta irisgarria izan beharko du eta, borondatez, datu irekiak izango ditu, datuak errespetatu eta babesteko bermearekin” adierazi du Noemí Ostolazak.
Eusko Jaurlaritzako Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Saileko zuzendariaren iritziz, “txartela EBko sektore eta zerbitzu publiko guztiei aplikatu behar zaie, aisialdiaz, kulturaz, turismoaz eta garraioaz harago, osasuna, enplegua eta hezkuntza barne. Desgaitasunen bat duen pertsona bat aldi baterako edo behin betiko beste estatu kide batera lekualdatu bada, desgaitasunen bat duten pertsonei zuzendutako gizarte- eta osasun-zerbitzuetara jotzeko aukera emango dio, bere jatorrizko dokumentuekin”.
“Desgaitasun ikusezinak”
Era berean, Eusko Jaurlaritzako Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Sailak Bruselari proposatu dio “Desgaitasunaren Europako Txartelak tresna bat izan behar duela desgaitasun ikusezinak dituzten pertsonei zerbitzuetara sarbidea errazteko, beren desgaitasunaren xehetasunak ezagutzera eman beharrik gabe. Hortaz, funtsezko eginkizuna izango du, Europako Osasun Txartelarekin batera, sistema medikoaren barruan, ospitaleak edo zentroak informazioa eskuratzeko: adibidez, medikuntzaren alderdiarekin zerikusirik ez duen desgaitasun intelektual baten jakinarazpena. Txartela laguntza eta zerbitzu osagarriak eskatzeko ere erabil daiteke”.
Europako Batzordeak egindako kontsultari Eusko Jaurlaritzak helarazitako iradokizunen artean adierazten denez, “desgaitasuna duten neskek eta emakumeek arrisku handiagoa dute isolamendua eta ikusezintasuna jasateko, eta ahultasun-egoera okerragoan daude abusuen eta indarkeriaren aurrean. Ildo horretan, lehentasunezko arreta izan beharko dute etorkizuneko txartel honekin”.
Noemí Ostolazak zehaztu duenez, “etorkizuneko Europako Desgaitasun Txartelak eta desgaitasuna duten pertsonentzako Aparkatzeko Europako Txartelak ziurtagiri eta dokumentazio erabat desberdinak izan behar dute”.
