- EAEko Gizarte Zerbitzuen II. Plan Estrategikoaren helburua da Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistema hurrengo hamarkadako trantsizio soziodemografikora egokitzea
- Nerea Melgosa sailburuak iragarri duenez, aurreikuspenen arabera, 2019an 1.131 milioi euroko gastua egin beharrean, 2030ean 1.665 milioi eurokoa izango litzateke, eta %50 inguruko hazkundea
- Planak apustu argia egin du gizarte-zainketak desfamiliaratu eta desfeminizatzeko
Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politika Sailak EAEko Gizarte Zerbitzuen II. Plan Estrategikoa Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistema indartzeko eta trantsizio sozial eta demografikora egokitzeko tresna gisa diseinatu du.
Nerea Melgosa Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako sailburuak EAEko Gizarte Zerbitzuen II. Plan Estrategikoa aurkeztu du gaur goizean. Sailburuak honako hauekin batera egin ditu adierazpenak: Lide Amilibia, Gizarte Politiketako sailburuordea; Marian Olabarrieta, Gizarte Zerbitzuetako zuzendaria; Rafa Lopez-Arostegui, Gizarte Politiketako aholkularia; Matxalen Legarreta, Soziologian doktorea eta EHUko irakaslea; Jaime García, EDE Fundaziokoa, eta Raquel Sanz eta Joseba Zalakain, SIISekoak, Tabakaleran, Donostian, komunikabideekin antolatutako ekitaldi batean.
Gaur, martxoak 8, Emakumeen Nazioarteko Eguna izan da, eta bilera hau ez da kasualitatea izan; izan ere, Melgosak berak azaldu duenez, “emakumeen eta gizonen arteko berdintasunean egindako aurrerapenekin oso lotutako plana da, eta urrats berriak eman nahi ditu gizarte-zainketak desfamiliizatzeko eta desfeminizatzeko, erakundeen zainketa indartuz”.
Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistema erakundeen gizarte-zainketen sistema da, besteak beste, etxez etxeko, eguneko edo egoitzako zerbitzuen bidez. Gizarte-zainketak laguntzak dira, batez ere harremanetakoak, gizartean ahalik eta autonomia handienarekin integratzeko.
Gizarte Zerbitzuen II. Plan Estrategiko honek balioko du trantsizio-politika bat artikulatzeko, 2030eko hamarkadarako agertoki berri baterantz, non baby boomaren sorkuntza, orduan, ezgaitasunik gabeko edo osasun oneko batez besteko bizi-itxaropena dagoen adinera iritsiko baita. Gaur, 72 urte inguru.
Gobernuaren helburua “erakundeen zaintza indartzea komunitatean” da, eta, horretarako, plan estrategiko hau tresna zehatz eta anbizio handikoa da lau lehentasun dituen agertoki berri horretara iristeko:
- Arreta-piramidea inbertitzea, komunitatean arreta (lehen eta bigarren mailakoa) indartuz, pertsonek beren bizi-proiektua komunitatean garatu ahal izan dezaten, behar diren laguntzekin.
- Aurrera egiten jarraitzea zainketen eta ongizatearen eredu familiartista batetik, familietan zaintzearen erantzukizuna kokatzen duena, eta, emakumeengan, lidergo publikoan oinarritutako zainketaren gizarte-antolaketaren eredurantz (care soziala), erakundeen zaintza indartuz eta familiako zainketaren proportzioa murriztuz.
- Desgaitasunak dituzten pertsonekin batera, bizimodu independentearen eredua sustatzea eta aukera hori errazteko bitarteko eraginkorrak izatea.
- Arreta-sarearen deszentralizazioan aurrera egitea bazterkeriaren arloan, eta komunitatean lehen eta bigarren mailako arretaren jarraipena indartzea, baita esparru horretan ere.
Komunitatean arreta indartzeak ez du esan nahi adinekoentzako egoitza zentroetan plaza berriak sortu behar ez direnik. Horrez gain, pandemian egindako beharren bilakaerara eta ikaskuntzetara egokitu nahi dira, dibertsifikatu egin nahi dira, bizikidetza-unitateen tamaina murriztu eta, neurri handiagoan, etxe baten antza eman.
Helburu horiekin, trantsizio-politikak ezartzen dira plan estrategiko horretan. Politika horiek proiektu traktoreetan eta beste jarduera osagarri batzuetan gauzatzen dira, eta, horretarako, lankidetzatik (gizarte-berrikuntza) 2030eko hamarkadara arteko erantzunetan berritzen dira.
2030eko helburua
Plana bi ataletan banatuta dago. Lehenengoak bere ezaugarriak, hura egiteko testuingurua eta prozesua deskribatzen ditu, baita gobernu programarekin eta bestelako plangintza prozesuekin duen lotura ere. Era berean, gizarte-zaintzako politika, bere oinarrian, eta nazioarteko erreferentziekiko lotura. Egoera-diagnostiko bat eskaintzen du, honako hauek biltzen dituena: lehenengo planaren ebaluazioaren laburpena; trantsizioen (demografikoa, soziala eta digitala) eta azken bi krisiak beharretan eta Gizarte Zerbitzuen Euskal Sisteman duten eraginaren azterketa; eta planaren pertzepzioan izandako aldaketen deskribapena.
Bigarren atalak honako hauek biltzen ditu: Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistemaren xedea eta printzipioak; planaren ikuspegi eta helburu estrategikoak; horiek lortzeko proiektu eragileak eta jarduketa osagarriak; mapa eta memoria ekonomikoa; eta planaren jarraipen eta ebaluazio sistema.
Mapan, Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistemaren prestazio eta zerbitzu bakoitzerako gertakizun eta lurralde historikoengatiko plazen, prestazio ekonomikoen erabiltzaileen edo estalduren proiekzioak jasotzen dira, 2025 eta 2030erako.
Memoria ekonomikoan gastu arrunt publikoaren proiekzioak ere jasotzen dira, 2025 eta 2030erako, gertakizun eta lurralde historikoengatiko prestazio eta zerbitzu bakoitzerako. Era berean, informazioa ematen du honako diru-iturri hauei buruz: koordainketa, hitzarmen soziosanitarioak, Autonomia Sustatzeko eta Mendekotasunaren Arretarako Sistema eta Suspertze eta Erresilientzia Mekanismoa, eta gizarte-zerbitzuen funtsa baliabideak banatzeko barne-ereduan txertatzearen ondoriozko finantziazioa.
Hala, 2019an, lehen planean aurreikusitako epea bukatutakoan, Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistemaren zorroko zerbitzu eta prestazio ekonomikoetako gastu arrunt publikoa 1.131,3 milioi eurokoa izan zen. Kalkulatutako beharrei erantzuteko, 2030ean, Melgosak aurreratu duenez, gastu hori 1.665,2 milioikoa izatea aurreikusten da. 1.466.489,9 2025ean. Kopuru hori lortzeak esan nahi du 2011. urteaz geroztik bikoiztu egin dela sistemaren gastua, eta hamarkada horretako 2019ko gastuarekin alderatuta, %50 inguruko hazkundea izan dela.
Gastu horrek pertsonengan inbertitzea esan nahi du, eta beste sistema batzuk, hala nola osasuna, beste gastu batzuetatik askatzea, gizarte-zerbitzuen sistema ez indartzeak sortuko lituzkeenak.
Gaur aurkeztu den agiria administrazio publikoetako hiru mailekin kontrastatzeko fasean dago. Ondoren, Euskadiko Elkarrizketa Zibilaren Mahaian eta Gizarte Zerbitzuen Euskal Kontseiluan aurkeztuko da, eta prozesua amaitzeko, azken zirriborroa aurkeztuko zaio Gizarte Zerbitzuen Erakunde arteko Organoari.
