Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Sailak Adinekoekiko Euskal Estrategia (2021-2024) berria aurkeztu du. Dokumentu horren bidez, zahartze aktiboa sustatu nahi da, bizitza osoa lortzeko.
Estrategia da plangintza gerontologikorako oinarria Euskadin datozen urteetan, testuinguru honetan, euskal biztanleriaren bizi-luzerak zahartzaroaren, erretiroaren, osasun- eta gaixotasun-patroien, adineko pertsonen profil aniztasunaren edo iraupen luzeko zaintza-sistemak eskaera berrietara egokitzeko beharraren definizioak birplanteatzera darama (adinekoak diren pertsonak, LGTB kolektiboaren ikusgarritasuna, egoitza-autonomia handitzeko joera adinekoen artean, bizitegi-aukera berrien gorakada – etxebizitza partekatuen ereduak, eta abar), beste hainbat gairen artean.
Metodologia
Dokumentu hau egiteko, Nazio Batuen Ekonomia Batzordeak egindako gida erabili da’Guidelines for Mainstreaming Ageing‘ (UNECE, 2021). Gida horrek zahartzearen inguruko politikak garatzeko eta monitorizatzeko 5 etapa egitea gomendatzen du. Ondorioz, kontsulta, kontraste eta analisi-prozesu bat osatu da hainbat eragilerekin, galdetegi erdiegituratu gisa (posta elektronikoz bidaliak Euskal Autonomia Erkidegoko eta estatuko eta nazioarteko arduradun politiko, eragile eta adituei), elkarrizketa sakonekin, foku-taldeekin eta 50 pertsona baino gehiagoren parte-hartzea izan duten lan-saioekin batera, eta horien artean nabarmentzekoa da Euskadiko Adinekoen Batzordearena (EAB). Batzorde hori Elkarrizketa Zibilerako Mahaitik dator, adinekoentzako politikak elkarlanean diseinatzeko.
Edukiak
Dokumentua Euskadiko zahartzearen testuinguruaren, ezaugarrien eta erronken azterketa batetik abiatzen da. Aurreikuspenen arabera, 2060an laurogei urtetik gorako biztanleria izango du, eta biztanleria horren % 15,6 izango da. Era berean, ehun urtetik gorako pertsonen kopurua handitzea aurreikusten da. Biztanleriaren gehiegizko zahartze horrek honako erronka hauek dakartza: adinekoen artean mendetasun-egoerak areagotzea, ekipamendu publikoak, zerbitzuak eta azpiegiturak eraldatzeko beharra, lehen mailako arretan koordinazio soziosanitarioa hobetzea, zainketetako profesionalak gaitzeko formuletan aurrera egitea, zainketa-ereduaren iraunkortasunari eta ekitateari heltzea, edo zainketen erantzukizuna eta sozializazioa dimentsio soziokomunitariora zabaltzea, besteak beste. Eta eszenatokiak ere eraldaketa soziokulturalak dakartza, adineko pertsonen belaunaldi berriek bizi-eredu berritzaileak garatzen baitituzte (zahartze aktiboa, erretiro-adina atzeratzea eta lan-zikloa luzatzea) eta ohitura-aldaketen protagonistak baitira (bizitza osoko ikaskuntza), erronka berriak dakartzatenak (herritarren bizikidetzari, arreta eta zaintza-premia oso desberdinen larrialdiari, belaunaldien arteko aldaketari eta abarri dagokienez).
Nazioartean, estatuan eta EAEn zahartzeari buruz dauden politiken azterketak agerian uzten du politika horien helburu komuna, zahartzeari buruzko plangintzaren ardatz izan nahi baitute, funtsean bi jarduera-ildo nagusitan oinarrituta: zahartze aktiboa eta osasuntsua sustatzera bideratua, eta kalteberetasuna, zainketak eta mendekotasuna lantzera bideratua.
Ildo horretan, Euskadin garatzen ari diren politiken esparruan, zahartzeari aurre egiteko hainbat foru-ekimen nabarmentzen dira dokumentuan: Araba Helburu estrategia, Garapen Jasangarrirako Helburuekin lerrokatutako 17 helbururekin; Araba a punto. Nahi ez den bakardadearen aurka; Gipuzkoako Agenda 2020/30 Trantsizioko Gizarte Politikak estrategia; zahartze aktibo eta osasuntsurako Adinberri Fundazioak sustatutako ekimenak; Hariak: Gipuzkoako estrategia eguzkikortasunaren aurrean (2021); edo Bizkaiko Foru Aldundiaren Adinekoen Plan Estrategikoa.
Azterketaren amaieran, nazioarteko esku-hartze ildo komunak identifikatzen dira, estatukoekin eta Euskadikoekin alderatuta. Ildo horien artean, honako hauek nabarmentzen dira: bakardadea, edadismoa, inguruneetan lagunkoitasunetik esku hartzeko beharra, autonomia eta prebentzioa sustatzea, zahartze osasungarria, belaunaldien arteko elkartasuna, bizitza osoko ikaskuntza, iraupen luzeko zainketak edo etxebizitza.
Ikuspegi eta helburu orokorrei buruzko atalean, Adinekoekiko Euskal Estrategiak (2021-2024) adierazten du “(…)zahartze-prozesuari heltzeko eredu berri bat sortzeko beharra, adineko pertsonen protagonismo aktibotik abiatuta, bai iraupen luzeko zainketen eredua, bai bizitza osoaren ikuspegia barne hartuta, ikuspegi holistiko batetik. Kontuan hartuta zahartze-prozesu osoan parte-hartzea, prebentzioa eta arreta-hornidura integratua sustatzeko ekintzen artean dagoen ibilbidea». Horretarako esku-hartze 5 lerro definitzen dira ondorengo helburuekin:
- Herritartasun aktiboa sustatzea, eskubideetatik, parte-hartzetik eta komunitate lagunkoietatik abiatuta, hurrengo konpromisoak betez:
- Ko-gobernantza sustatzea, adinekoen erakundeen eta sareen lidergotik, bai eta parte-hartze zuzenetik ere.
- Adinekoen gizarte-zentroen eredua eraldatzea eta asoziazionismoa sustatzea bizitza osoaren ikuspegitik.
- Diskriminazioa desagerraraztea, zahartzen diren pertsonen eskubideen defentsa sustatuz eta belaunaldien arteko harremanak babestuz.
- Bizi-zikloan zehar komunitate eta ingurune atseginak sustatzea.
- Trantsizioak eta bizi-proiektuaren garapena erraztea, hurrengo konpromisoak betez:
- Adinekoen bizi-proiektuak, banakako proiektuak, bikote-proiektuak eta proiektu kolektiboak garatzen laguntzea.
- Bizitza osoa garatzeko gaikuntza bultzatzea.
- Zahartze-prozesuari lotutako bizi-trantsizioetan laguntzea.
- Eguneroko bizitzako teknologien ezagutza eta sarbidea erraztea.
- Autonomia aurreratzen, prebenitzen eta sustatzen laguntzea, hurrengo konpromisoak betez:
- Bakardadeari aurre egiteko ekintzak sustatzea.
- Etxeko ohiko ingurunean mantentzea sustatzea, prebentzio- eta detekzio-zerbitzuen garapenetik.
- Nork bere burua zaintzea eta ongizatearen teknologiak sustatzea etxean zaindua izateko.
- Autonomia-galera prebenitzea.
- Zaintza sozialen politika eta iraupen luzeko zaintza-eredu berri baterako trantsizioa sustatzea, hurrengo konpromisoak betez:
- Bizitzan zeharreko zainketen gizarte-kultura eta gizonen eta emakumeen arteko erantzukidetasuna sustatzea demokratizaziotik abiatuta.
- Etxeko eta hurbileko komunitate-inguruneko arreta indartzea.
- Egoitzetan iraupen luzeko zainketa-eredu berri baterako trantsizioa sustatzea.
- Arreta soziosanitarioko eredu integral berri bat bultzatzea.
- Ezagutza sortzea ikerketatik eta berrikuntzatik eta Zilarrezko Ekonomiaren sustapenetik, hurrengo konpromisoak betez:
- I+G+b sustatzea helize laukoitzetik, Euroeskualdea, autonomikoa, forala eta tokikoa lotuz.
- Ikerketa aplikatua babestea, esku hartzeko eta esperimentatzeko proiektu eta programa pilotuetan ebidentzia sortzeko.
- Lankidetza-sareak eta koordinazio eta lerrokatze-espazioak sortzea.
- Zahartzen diren pertsonen zerbitzura dagoen jarduera ekonomikoa eta gizarte-berrikuntza bultzatzea.
Estrategiak datozen urteetarako hartutako konpromisoak 14 proiektu eragiletan zehazten dira. Proiektu horiek, ekintzatik, plangintzaren helburuak operatibizatzen dituzte, epe labur eta ertainean aldaketa zehatzak lortzeko. Proiektu horiek urtero ebaluatuko dira, tarteko eta amaierako moduan, metodologia kuantitatiboen, kualitatiboen eta parte-hartzaileen metodologien bidez.
Gai honi buruz argibide gehiago nahi izanez gero, ondorengora jo dezakezu: ‘Adinekoekiko Euskal Estrategia'(2021-2024) (Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Saila, Eusko Jaurlaritza, 2023)
