• Horrela, Eusko Jaurlaritzak terrorismoaren eta indarkeriaren biktimen memoriarako espazio bat izango du Euskadin
• Obrak gehienez ere hamar hilabeteko epean amaitu beharko dira, eta esleipen-aurrekontua 4 milioi eurokoa da
‘Gogoragunea’ proiektuaren obrak egiteko kontratazioa, Memoriaren, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen Institutuaren erakusketa-gunea, lizitatuko da, Europar Batasunaren Egunkari Ofizialean eta Euskadiko Kontratazio Publikoaren Plataforman argitaratu ondoren. Enpresa interesdunek 40 egun naturaleko epea izango dute eskabideak aurkezteko. Kontratua 4.048.192,56 eurokoa da, eta horren barruan sartzen dira egungo eraikina egokitzeko obrak egitea, pabiloia eraikitzeko eraikina handitzea eta proiektu museografikoa gauzatzea. Lanak berriro kontratatzeko prozedura egingo da aurreko aldian ez baitzen eskaintzarik aurkeztu.
Gogora Institutuaren Bilboko bulegoak hartzen dituen eraikineko patioan gauzatuko da proiektua eta lanak hasten direnetik 10 hilabeteko epea aurreikusi da bukatzen diren arte. ‘Gogoak Hedatuz’ ABEEak idatzitako exekuzio-proiektua oinarri hartuta egingo dira obrak; izan ere, ABEE hori izan zen kontratuaren esleipenduna oinarrizko proiektua eta gauzatze-proiektua idazteko eta proiektuaren obra-zuzendaritza egiteko, proiektuen lehiaketa irabazi ondoren.
Memoriaren balio pedagogikoa
Espazioak hausnarketa pertsonala eta kolektiboa bultzatu nahi du, memoriaren balio pedagogikoa oinarri hartuta, printzipio eta balio etiko eta demokratikoak indartzeko: indarkeriaren deslegitimazioa, ez errepikatzea, giza eskubideak, aniztasun politikoa eta elkarrizketa. Azken batean, bizikidetzarako memoria.
Proiektuaren kontzeptualizazioa galdera batek hasi du: ‘zer itxura izango luke memoriak espazio fisiko erreal gisa konfiguratu ahal izango balitz?’ Hortik abiatuta, proiektuak baso batean ibiltzeko esperientziaren egokitzapen bat proposatzen du, memoria leku gisa, biktimak erdigune direla.
Proiektuak aldi historikoak eta biktimizazio-kausak bereizten ditu, eta berariaz baztertzen du gertakari batzuk beste batzuekin justifikatzea edo parekatzea. Iraganari begira, gehien sufritu dutenen, biktimen, terrorismoaren, motibazio politikoko indarkeriaren, giza eskubideen urraketaren eta diktadura frankistaren zuzeneko biktimen begiradaren, esperientziaren eta testigantzaren bidez. Ibilbidea murgiltze esperientzia bat bezala ulertzen da -informazioa eta interakzioa uztartzen dira-, bisitariarengan sentimenduak eta lotura emozional bat sortzea bilatzen duena bere historiarekin eta biktimekin, espazioaren elementu nagusi eta egituratzaile gisa.
Espazioak eta edukia
Gogoraguneak Gerra Zibiletik gaur egunera arteko aldia hartzen du, eta azken ehun urteetan Euskadin eragina izan duten lau gertakari traumatiko jorratzen ditu. Horrela, bisitariak hartzeko eta bisitaren testuingurua kokatzeko diseinatutako espazioez gain, Gogoragunea sei gunek osatzen dute:
1. Gerra Zibila eta Frankismoa.
2. ETAren terrorismoa.
3. Errepresio frankista, legez kontrako polizia-indarkeria eta tortura.
4. GAL eta eskuin muturreko terrorismoa.
5. Gizartearen eta erakundeen erantzuna.
6. Erresilientzia.
Gerra Zibilari eta Frankismoari eskainitako gunean, lau bideo proiektatuko dira, euskarri desberdinetan ikus daitezkeenak (tul, monitore eta videowall). Bertan, altxamendu militarraren testuinguru orokor bat, mugarri historiko nagusiak eta Gerra Zibilaren giza ondorioak eskaintzen dira. Frankismoa Euskadin nola ezartzen den ere aztertzen da, diktaduraren aparatuak gauzatutako estrategia politiko, legegile eta kulturalak, gizabanakoen eta kulturaren kontrola bilatzen dutenak, erregimen totalitario eta autokratikoa inposatzeko.
Ondorengo hiru aretoek ETAren terrorismoa, errepresio frankista, legez kontrako indarkeria eta tortura, eta GAL eta eskuin muturreko terrorismoa jorratzen dituzte. Elementu komunak dituzten hiru espazio bereizi dira. Lehenengo elementua denbora-lerro bat da, paretan jarritako elementu eszenografikoak, grafikoak eta ikus-entzunezkoak batzen dituena. Horman kokatzen dira sektore bakoitzeko funtsezko gertaerak.
Biktimen testigantzak
Proiektu honen elementu bereizgarria biktimen eta biktimen senideen benetako testigantzak sartzea da. Horrela, 2., 3. eta 4. espazioetan, lekukotasun horiek formatu eta euskarri desberdinetan azaltzen dira espazio bakoitzean.
Era berean, areto horietan biktimen memorialak daude, hildakoen izen guztiekin. ETAren indarkeriak hildako biktima guztien izenak euskarri anitzeko elementu interaktibo batean jasotzen dira; alde batetik, izen guztiak proiektatzen dira, eta, bestetik, espazioak atril motako altzari bat du, bisitariei ETAren biktima guztien testu-bilaketa egiteko aukera ematen diena. Bilaketa horretan, biktimaren datu biografikoak eta haren heriotzaren datu deskribatzaileak kontsultatu ahal izango dituzte.
3. sektorea, errepresio frankistaren, legez kontrako polizia-indarkeriaren eta torturaren biktimei eskainia, biktimen memorialaren guneak, proiekzio baten bidez, etengabe euria ari duen leiho bat simulatzen du. Euri tantek marrazten dute biktimen izen osoa.
Era berean, hurrengo sektorean, GALen biktimen eta eskuin muturreko terrorismoaren izen guztiak elementu bertikal batean proiektatzen dira, non izenak argi-instalazio dinamiko baten bidez bistaratzen diren.
Azkenik, hiru sektore horiek (2, 3 eta 4) eta indarkeriaren aurrean gizartearen eta erakundeen erantzuna jorratzen duen aretoak kontsulta-postu bat dute, sektore bakoitzeko gaiaz gehiago jakiteko. Ukimenezko monitoreak dira, banakako entzungailuak dituztenak. Horien bidez, bisitariek sektore bakoitzaren edukiei buruzko informazioa zabal dezakete, eta Gogora Institutuak gune horretan gaika jorratzen den indarkeria motari buruz sortu duen informazioa osorik eskura dezakete: biktimen datu-basea, testigantzen erlazio osoak, ikerketak, etab. Hori guztia nabigazio erraz eta bisualarekin.
Hurrengo aretoak Euskadiko indarkeriaren aurkako erantzun sozial eta instituzionalari heltzen dio. Bertan, aretoaren ikusmen-azalera osoa hartzen duen irudi bertikal batek manifestazio masibo baten irudia erakusten du, eta bisitariak kanpoan, egunaren argitan, egotearen sentsazioa izan dezake. Giza siluetak 1:1 eskalan marraztuta daude, eta, horrela, bisitariari bakearen eta bizikidetzaren aldeko manifestazio baten erdian agertu berri delako sentsazioa ematen diona. Ilustrazioak, gainera, indarkeriaren aurkako adierazpenetan erabili ziren elementuen irudi ikonikoak erakusten ditu, hala nola, begizta urdinak edo esku zuriak.
Denbora-ildo batek islatzen ditu indarkeria-mota guztien aurrean herritarrek, gizarteak eta politikak emandako erantzunaren gertaera eta mugarri adierazgarrienak, bai eta biktimen elkarte eta fundazioak, gizarte-mugimenduak noiz sortu ziren ere.
Areto hau, fisikoki eta estetikoki, publizitate-euskarrirako erabilitako hiri-altzarien antza duten elementu batzuekin zipriztinduta dago. Horietako bakoitzak eduki bereiziak ditu: kartelak eta grafikoak, dokumentazioa eta prentsaren tratamendua. Lehen adierazi bezala, areto honek kontsulta-postu bat ere badu.
Ibilbidea baso batean girotuta dagoen eta argi naturala duen espazio batean amaitzen da. Bertan erresilientzia indarkeriaren amaiera eragin duen zeharkako faktore eta bektore gisa aurkezten da, baita giza eskubideak eta aniztasun politiko eta soziala defendatzen diren lekua ere. Kontzeptu horretan sakontzeaz gain, bisitariari bisitak iradoki dion azken hausnarketa idazteko aukera ematen dio areto honek. Elementu interaktiboa da, formatu handiko monitorea. Bisitariak ‘post-it’ motako euskarri bat aukeratu eta pantailaren erdian erakusten den zuhaitzean itsatsiko du. Mezuak zuhaitzera finkatuta geratuko dira, eguneko bisitarien hausnarketak erakutsiz. Mezu guztiak memoriako datu-base bat elikatuz biltegiratzen dira.
