Biofarmaziako sektoreak lehiaren aurkako jardunbideak egin ditzakeela ohartarazi dute
Jardunaldian sektoreko enpresa ospetsuetako profesionalek parte hartu dute, hala nola CINFAko presidenteak, Enrique Ordieresek, baita arlo akademikokoek ere, hala nola Fernando Carbajo Casconek (Salamancako Unibertsitatea), eta lehia-adituek, hala nola Salomé Cisnal de Ugarte King and Spalding bulegoko bazkideak.
Ikastaroa sektoreko enpresek aurre egin beharreko erronketatik hasi eta ohiko lehiaren aurkako jardunbideetara edo legez kanpoko jarduera horiek eragindako biktimen kalteen erreklamaziora iritsi da.
2023ko ekainaren 19a
Gaur goizean, Miramar Jauregian (Donostia), Euskal Herriko Unibertsitatearen (UPV/EHU) ‘Lehia sektore biofarmazeutikoan‘ udako ikastaroa egin da, Lehiaren Euskal Agintaritzak (LEA/AVC) antolatuta. Profesionalei, irakasleei eta, oro har, publikoari zuzenduta, sektore hazkor horri heldu dio lehiaren ikuspegitik, funtsezkoa baita merkatuak behar bezala funtzionatzeko eta lehiaren aurkako jardunbideak ezabatzeko, hala nola nagusitasunezko posizioaren abusuak edo patenteen gehiegizko ustiapena.
Jardunaldia Alba Urresola LEA/AVC-ko presidentearen ongietorriarekin hasi da, eta esan du “sektore honetako lehiarako tartea oso txikia dela”. Gero eta garrantzi handiagoa duenez, LEA/AVCk Euskadin duen eraginari buruzko azterketa bat egin zuen, eta joan den martxoan argitaratu zuen egungo egoeraren diagnostikoa egiteko. Erakunde autonomoak beste azterlan batzuk egin ditu beste sektore garrantzitsu batzuei buruz, hala nola nekazaritzako elikagaien sektoreari buruz.
Lehiaren Euskal Kontseiluko kide Enara Venturinik labur-labur aurkeztu du azterlan honen edukia. Bertan, erakundeak sektore biofarmazeutikoan detektatu dituen lehiaren aurkako jardunbide batzuk jasotzen dira, baita zenbait adibide ere: “Hainbat enpresari isuna jarri zitzaien sendagai merkeago baten tasak adosteagatik, monopolioaren aurkako arauak urratzen zituztelako eta pazienteen osasunari eragiten ziotelako”.
Aurkezpenean Rafael Iturriaga Lehiaren Euskal Kontseiluko kideak ere parte hartu du: “Lehiaren aurkako praktikak egiteko aukera asko dituen merkatua da. Batzuk prezioak kontrolatzeko egiten dira, adibidez, monopolio legitimoaren abusua. Sistemak erreakzionatu dezake lehiaren aurkako akordioak deuseztatuz, hala nola hirugarrenei oztopoak jarriz, produktuen edo prozesuen hautapen-mugak jarriz edo lehendik dauden produktuei emandako erabilera berriak ezarriz”. Dokumentu osoa hemen kontsulta daiteke.
Enpresa- eta ikasketa-munduko ahotsak
Udako ikastaroari jarraipena emateko, ‘Euskadiko sektore biofarmazeutikoko enpresen mahaia‘ izeneko solasaldia izan da. Bertan, Enrique Ordieres CINFAko presidenteak; Tatiana Suárez Cortés Faes Farmako I+G+B sustapeneko gerenteak; Jesús María Fernández Díaz Hiris Careko zuzendariak; eta Alberto Guisado Gipuzkoako Farmazia Banatzaileko kideak parte hartu dute.
Profesional horiek enpresa-esparrutik eman dute beren ikuspegia. Fernández Díazek gaia moderatu eta testuinguruan kokatu du: “Lehen Europa sendagaiak sortzeko mundu mailako erreferentea zen. Orain Txina eta Estatu Batuen atzetik geratu da”. Gehiago zehaztuz, Euskadik sektorean duen lehiakortasunari buruz, Ordieresek kezka azaldu du: “Munduko sendagai-fabrika handia Indian dago, sosean gaudelako. Han beste lehentasun edo ezaugarri batzuk dituzte, eta horrek oso lehiakorrak izatea ahalbidetzen die”. Bestalde, Cortések adierazi du “garrantzitsua dela politikak epe luzera argiak izatea eta nora doazen eta zertara mugatzen garen jakitea. Dena denbora eta dirua da”. Ildo beretik, Guisadok azpimarratu duenez, «banaketa osoaren % 97 sei aktoreren esku dago. Kezkatuta nago etorkizunean bi egongo direlako eta horrek urruneko farmaziak hornitzeko arazoak ekarriko dituelako. Mantendu beharreko balio bat dugu, eta oreka batera iritsi behar da”.
Sektore akademikoak ere hitza izan du udako ikastaro honetan. Juliana Rodríguez Rodrigo Carlos III.a Unibertsitateko Nazioarteko Zuzenbide Pribatuko katedradunak eta Fernando Carbajo Cascón Salamancako Unibertsitateko Merkataritza Zuzenbideko katedradunak parte hartu dute ‘Abusuak domeinu-posizioan eta patenteen ustiapena sektore biofarmazeutikoan‘ mahai-inguruan.
«Lehiaren aurkako jokabidea nagusitasunezko posizioa duen enpresa batek edo batzuek gehiegikeriaz jokatzea eta esplotatzea da, merkatuan eraginez. Nagusitasun-posizio horretatik abiatzen da, eta hor gertatzen da abusua. Batzuetan zaila da identifikatzea, jarrera hutsa, abusua gertatzeko beharrezkoa bada ere, berez ez delako zigortzen. Hala ere, gerta daiteke legez kontrako jokabide batzuk ez zigortzea, gizartearentzat onurak dituztelako, hala nola sektore biomedikoko patenteak ustiatzea, I+G+Bn berriro inbertitzen baita», azaldu du Rodriguezek.
Bestalde, Carbajok lehiaren aurkakoak izan daitezkeen fabrikatzaile biologikoen hainbat estrategia zerrendatu ditu: “Horien artean, patentea ziurtagiri lehiakorren bidez hedatzea dago. Horrek patentearen jabetza gehienez bost urtez zabaltzeko aukera ematen du. AstraZenecaren kasua dugu, hedapen hori eman baitzitzaion, baina generikoak merkatuan sartzea atzeratzeagatik zigortu zuten”.
Azken mahai-inguruan Salomé Cisnal de Ugarte King and Spalding bulegoko bazkideak eta Sandra Bentolila Medikamentuen eta Osasun Produktuen Espainiako Agentziako (AEMPS) Laguntza Juridikoko Arloko buruak parte hartu dute, Alba Urresolak moderatutako «Kalteen erreklamazioa sektore biofarmazeutikoan» mahai-inguruan.
Cisnal de Ugartek lehiaren legeak betetzen ez dituzten enpresen aurrean gizartea babesteko Europa mailan dagoen araudia azaldu du, baita Espainian pixkanaka nola aplikatu den ere: “2000 urteetan, Europar Batasuneko estatu kide guztiek bete behar dituzten gutxieneko arauak ezartzen dituen egungo zuzentarauari bide eman zioten bi epai daude. Hainbat elementu ditu: kartelen, prezioen akordioen eta abarren ondoriozko kalte-galeren akzioei ekiteko aukera ematen du; kaltea erabat ordaintzeko eskubidea barne hartzen du; baita alderdi berriak ere, hala nola preskripzio-epea, urtebetetik bost urtera igaro dena eta erantzukizun bateratu eta solidarioaren printzipioa ezartzen duena… Horrekin batera, Espainian askoz merkeagoa da prozesu judizial bat abiaraztea, eta horrelako kasuak bultzatzea ahalbidetu duten finantzaketa-funtsak daude. Guzti horrek Espainian ‘boom’ bat eta ‘dei-efektua’ eragin du. Izaera ‘pro-demandatzailea’ dagoela uste da. Espainian 3.000 epai baino gehiago ditugu azken 4-5 urteetan. Hala ere, uste dut sektore biofarmazeutikoan oso hasiera batean jarraitzen dugula”.
“Agentzia arautzailearen ikuspegitik, ikuspegia aldatu egiten da. Badira arautu beharreko beste alderdi batzuk ere, hala nola sendagai generikoekin datuak babestea edo hornidura-arazoak», Bentolilak adierazi duenez, eta beste ikuspegi bat hartu du sektoreko kalteen erreklamazioaren gaiaren barruan. “Adibidez, zortzigarren urtetik aurrera generiko bat onartzea eska daiteke, baina hamargarrenera arte ezin da merkaturatu. Agentzia arautzaileak hor du zaintza-lana. Hornidura-arazoak ere badaude, pazienteari eragiten diotenak. Hori guztia araututa dago, eta oso kasu gutxitan urratzen du generikoen enpresa batek, baina, erakunde arautzaile gisa, zehapen-prozedurak abiarazi behar dizkiegu konpainiei”.
Lehiaren Euskal Agintaritzari buruz
Lehiaren Euskal Agintaritza erakunde autonomoa da, administrazio-izaerakoa, Eusko Jaurlaritzako Ekonomia eta Ogasun Sailari atxikia, eta bere jarduera independentzia organiko eta funtzionalarekin garatzen du Euskal Autonomia Erkidegoaren lurralde-eremuan. Euskal Autonomia Erkidegoaren lurralde-eremuan gauzatzen diren jarduera ekonomikoei dagokienez, merkatuan lehia askearen eta gardentasunaren baldintzak sustatzea, bermatzea eta hobetzea du helburu.
