Nerea Melgosa Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako sailburuak eta Miren Elgarresta Emakundeko zuzendariak, Txema Pitarke Nanoguneko zuzendariak eta Lorena Fernández Deustuko Unibertsitateko nortasun digitaleko zuzendariak lagunduta, gaur aurkeztu dute urriaren 23an eta 24an Donostiako Miramar Jauregian ospatuko den “Berdintasuna, Zientzia eta Teknologia paradigma aldaketa baten alde” Nazioarteko Kongresua. Iñigo Urkullu Lehendakariak inauguratuko duen kongresu honek nazioarteko adituak bilduko ditu zientziaren eta teknologiaren eremuan emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna sistematikoki txertatzeko dauden genero-desberdintasunak eta arrakalak eta beharrezko eraldaketak jorratzeko. Ikerketa zentroetako ordezkariek osatutako batzorde zientifiko batek garatu du programaren diseinua CFM, CIC, nanoGUNE, CIC biomaGUNE, POLYMAT, Achucarro, Elhuyar, UPV/EHU eta Deusto, eta Ikerbasque, Emakunderekin eskuz esku lanean
Berdintasunerako sailburuak azaldu duenez, kongresua Berdinaldia Berdintasunaren eta indarkeria matxistarik gabeko bizitzaren aldeko Herri Itunaren barruan kokatzen da. Ituna 2022ko ekainean aurkeztu zen, eta aurten bi konpromisotan jarri du arreta: Emakumeen eta nesken ahalduntzea eta Eraldaketa digitala. Melgosak gogorarazi du paradigma aldatu behar dela eremu horretan, 2030eko Agenda eta Garapen Jasangarriko Helburuak egia bihurtu ahal izateko, eta adierazi du Euskadik, Berdinaldiaren esparruan, helburu hori bultzatzen duela, Berdintasunaren aldeko Itunaren 8. konpromisoaren bidez; konpromiso horren arabera, teknologia digitalak aprobetxatu behar dira genero-berdintasunerantz aurrera egiteko eta indarkeria matxista murrizteko; ekintzak sustatu behar dira neskei eta emakumeei STEAM hezkuntzarekiko interesa eta konpromisoa areagotzeko zientzian, teknologian, ingeniaritzan, arte eta matematikan; eta diseinuan, produkzioan, berrikuntzan eta teknologian dauden emakumeen lidergoa erakutsi behar da, besteak beste”.
Sailburuak azpimarratu duenez, zientziaren eta teknologiaren eremuan dagoen genero-arrakala ez da mugatzen soilik emakumeek eremu horretan duten presentzia eta ikusgarritasun txikiagora, baizik eta zientziaren ikuskera androzentrikora ere, eta, beraz, paradigma-aldaketa bat behar da berdintasuna modu sistemikoan txertatzeko. “Zientziak eta teknologiak emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna lortzen nola lagun dezaketen aztertzea ere bada kontua”, adierazi du. Melgosak balioa eman dio euskal komunitate zientifikoak kongresuarekin bat eginez eta Itunarekin bat eginez erakutsitako parte-hartzeari eta konpromisoari, eta, Euskadin berdintasunaren aurrerapena bizkortuz esparru horretan.
Bestalde, Emakundeko zuzendari Miren Elgarrestak nabarmendu du kongresuaren antolaketak komunitate zientifikoaren beraren eskaerari erantzuten diola, eta beharrezkoa dela esparru horretan berdintasunaren aldeko bultzada hori aprobetxatzea, “Berdintasunaren aldeko Itunaren filosofiak ezartzen duen bezala, berdintasuna talde-lana baita”. Elgarrestak, halaber, teknologian eta zientzian dagoen genero-arrakalaren errealitate batzuk plazaratu ditu, hala nola “neskek, kasu askotan, oraindik ez dutela sentitzen mundu propio gisa, zientzia eta teknologia-ikasketak ez direla publiko neutro batengana zuzentzen, jakintza zientifikoa oraindik ikuspegi androzentrikoan oinarritzen dela, emakumeen beharrak eta haien jakituria, esperientzia eta ekarpen historikoa alde batera utzi dela, eta emakumeek zailtasun gehiago izaten dituztela eremu horretan horiek sustatzeko eta ikusarazteko, eta horrek zaildu egiten duela belaunaldi berriek erreferenteak izatea, besteak beste”. Bere hitzetan, “zientzia eta teknologia emakumeen eta gizonen bizitza hobetzeko eta berrikuntzan aurrera egiteko aukera gisa ikusten ditugu”.
Biltzarraren helburuen artean, Elgarrestaren hitzetan, honako hauek egongo dira: arau-esparrua, politika publikoak eta zientziaren eta teknologiaren erronkak berdintasunaren ikuspegitik aztertzea; inplikatutako erakundeen eguneroko jardunean genero-ikuspegia txertatzeko tresna zehatzak ematea; emakumeek zientzian eta teknologian duten zereginaren eta bokazio zientifikoaren aintzatespena sustatzea, bai eta emakumeentzako berdintasunezko eraldaketa digitala, inklusiboa, segurua eta eskuragarria ere; nagusi den maskulinitate-ereduak bikaintasun zientifikoaren nozioan duen eragina jorratzea, bai eta mutilek eta gizonek eremu horretan berdintasunaren aldeko aldaketarako funtsezko eragile gisa duten zeregina ere; eta esku hartzen duten eragile guztien konpromisoa bilatzen duten etorkizunerako proposamenak egitea “.
Bestalde, Lorena Fernandezek zenbait datu eskaini ditu erakusteko emakumeen eta gizonen karrera zientifikoaren bilakaera desberdina. Ikertzaileei buruzko CSICen azken txostenaren arabera, doktoratu aurreko ikerketa-etapan, gizonak % 48,6 dira, eta emakumeak % 51,4. baina euren karreretan aurrera egin ahala, kategoria altuenean, gizonak % 73,8 dira, eta emakumeak, berriz, % 26,2. Eredu hori bera errepikatzen da Zientziari buruzko Euskadiko 2022 Txostenean. Bertan ikusten da emakume gehiago daudela karrera zientifikoen hasieran, baina kopuru horrek behera egiten du kategorietan aurrera egin ahala. “Horren ondorioz, maila zientifiko berean denbora gehiago egotean eta gutxiago sustatzean, ordainsari ekonomiko txikiagoa jasotzen dute eta, beraz, soldata-arraila larriagotu egiten da “. Gaineratu duenez, “kongresu honetan ez dugu soilik arreta jarri nahi emakumeentzako zientzia eta teknologia munduan ingurune inklusibo, seguru eta irisgarriak sortzean; ikerketaren eta berrikuntzaren fase guztietan genero-ikuspegia nola txertatu ere landuko da, gizarte osoaren arazoei erantzun diezaien”.
NanoGUNE-ko zuzendari Txema Pitarkek azpimarratu du “ikerketaren arloan berdintasunari dagokionez egiturazko arazo baten aurrean gaudela, sakoneko aldaketak eskatzen dituena, eta kongresu honek aukera paregabea eskaintzen digula elkarrekin lan egiteko eta aliantzak bilatzeko berdintasunaren aldeko herri-itunaren baitan”.
