ELGAk COVID-19ak biztanleria behartsuenean duen eragina aztertzen duen azterlan bat argitaratu du, datuak eskuragarri dauden herrialdeetan. Horretan oinarrituta, birusak talde kalteberenen osasunean eragiten dituen zuzeneko eta zeharkako ondorioen ebidentzia jasotzen du txostenak, eta COVID-19arekin lotutako osasun-desberdintasunak arintzeko eta kontrolatzeko zenbait ekintza proposatzen ditu.
Txostenak azaltzen du COVID-19aren pandemiak eragin desberdina izan duela gizartean, eta ondorio larrienak kolektibo kalteberenen osasunean izan dituela, halakotzat hartuta biztanleria pobrea, gutxiengo etnikoak, migratzaileak edo eremu behartsuetan bizi diren pertsonak.
Ondorio horretara iristeko, azterlanak lau aldagairen inguruko informazioa bildu du. Aldagai horiek gizarte- desberdintasunak osasunean buruzko informazioa ematen dute, hau da, diru-sarreren maila, gabezia-maila (pobrezia arloka zehazten duena), etnia eta migrazio-egoera. Hala ere, ez da sexu-aldagaia kontuan hartu, nahiz eta genero-desberdintasun handiak egon COVID-19ak eragindako infekzioari eta heriotzari dagokienez.
Hala, morbilitateari eta hilkortasunari dagokienez, talde behartsuenek gainerako herritarrek baino arrisku handiagoa dute COVIDagatik hiltzeko, infektatzeko eta ospitaleratzeko. Datuak dituzten bederatzi herrialdeen azterketak erakutsi zuen COVID-19ak eragindako heriotza-arriskuaren batez bestekoa % 80 handiagoa zela eremu behartsuenetan egoera txarrenean daudenetan baino. Erresuma Batuan, adibidez, eremu behartsuetan bizi ziren pertsonek COVID-19agatik hiltzeko 2,1-2,6 aldiz arrisku handiagoa zuten, eta, Espainian, COVID-19agatik hiltzeko % 20-40 arrisku handiagoa zuten eremu behartsuenetan bizi zirenek baino.
Familia-errentari dagokionez, joerak bere horretan jarraitzen du; hau da, diru-sarrera txikienak dituzten familiek COVID-19ak eragindako heriotza-tasa handiagoa dute errenta altuagoak dituzten familiek baino. Nabarmentzekoa da Suediaren eta Holandaren kasua, birus horren ondorioz hiltzeko arriskua % 60 handiagoa baitzen kintil pobreenen eta aberatsenen artean, eta, ondoren, Kanada eta Luxenburgon, diru-sarreren mailari lotutako arrisku-ehunekoa % 40 baita.
Biztanleriaren jatorri etnikoari erreparatuz gero, emaitzak antzekoak dira; hau da, COVID-19ak eragindako heriotza-arrisku handiagoa dago gutxiengo etnikoen eta gainerako biztanleen artean. Datu hori bereziki nabarmena da Erresuma Batuan, jatorri afrikarreko eta asiarreko biztanleek biztanleria zuriak baino bi aldiz probabilitate handiagoa baitzuten COVID-19aren ondorioz hiltzeko. Probabilitate hori areagotu egiten zen Estatu Batuetan, non gutxiengo etniko beltzek, hispaniarrek eta indiarrek probabilitate bikoitza baino gehiago zuten
Era berean, alde nabarmenak daude jaioterriari dagokionez. Hala, COVID-19aren ondorioz hiltzeko arriskua handiagoa da atzerrian jaiotako biztanleen artean. Aztertutako zazpi herrialdeei dagokienez, hiru nabarmentzen dira bereziki: Kanada, Italia eta Herbehereak. Herrialde horietan, arriskua % 10-70 handiagoa izan zen atzerrian jaiotako biztanleen eta adierazitako herrialdeetan jaiotako biztanleen artean.
Infekzio-mailari dagokionez, desberdintasunak ere gertatzen dira, eta infekzio-arriskua handiagoa da eremu behartsuetan bizi ziren, diru-sarrera txikiak zituzten eta gutxiengo etnikoetakoak ziren pertsonen artean. Espainiak (Bartzelona), Irlandarekin, Erresuma Batuarekin eta Italiarekin batera, COVID-19a kutsatzeko arriskua % 10 eta % 50 artean handiagoa izan zen eremu behartsuenetan eremu behartsuenetan baino. Etniaren araberako kutsatze-desberdintasunei dagokienez, eskuragarri zeuden datuen azterketak agerian utzi zuen desberdintasun handiak zeudela populazio zuriaren eta gutxiengo etnikoen artean. Adibidez, Erresuma Batuan (Ingalaterra), COVID-19ak eragindako infekzio-arriskua % 30 eta % 50 handiagoa izan zen gutxiengo afrikarren eta asiarren kasuan, hurrenez hurren, populazio britainiar zuriarekin alderatuta. Atzerrian jaiotako biztanleek ere kalteberatasun handiagoa dute COVID-19ak eragindako infekzioei dagokienez.
Hiltzeko eta COVID-19ak eragindako infekzioa izateko arrisku handiagoa izateaz gain, ebidentziak frogatu zuen COVID-19ak eragindako ospitaleratzeak izateko aukera handiagoa zegoela gizarte-egoera ahuleko taldeetan. Aztertutako sei herrialdeetatik, guztiek zuten COVID-19ak eragindako ospitaleratze-arriskua, gutxienez, % 50 handiagoa, egoera txarrenean dauden eremuetan bizi direnek baino.
Gizarte-desberdintasunak osasunean ere eragina izan dute talde kalteberetako pertsonen osasun mentalean. Horrela, maila sozioekonomiko apaleneko pertsonek larritasun mentalaren eta depresioaren tasa altuagoak izan zituzten. Txostenaren arabera, egoera txarrenean zeuden taldeen depresio-tasak Austrian, Frantzian edo Estatu Batuetan egoera onenean zeudenen bikoitza baino gehiago ziren.
Errenta-mailak ez ezik, gutxiengo etnikoek ere gaixotasun mentalen prebalentzia handiagoa izan zuten pandemian, baita joera suizidei dagokienez ere. Azterlan baten arabera, Estatu Batuetan hispanoen kolektiboaren pentsamendu suizida autoinformatuen estimazioek laukoiztu egiten zituzten pertsona beltz eta zurienak.
Pandemiak eragina izan zuen arreta medikoan ere, errutinazko arreta eten egin baitzen, eta horrek eragin larriagoa izan zuen biztanle behartsuenen artean. Txostenaren arabera, Estatu Batuetan, Erresuma Batuan eta Europako herrialdeetan, «arreta galduaren eta atzeratuaren prebalentzia handiagoa da behartsuenen artean. Kezka handiko arrazoia da hori, biztanleria-talde horien artean COVID-19aren erikortasun eta hilkortasun-arriskuak areagotu egin baitira, eta horrek, ziurrenik, ondorio larriak ekarriko ditu osasunerako «.
COVID-19aren prebalentziaren kausak askotarikoak dira biztanleria kalteberan, eta elkarrekin lotuta daude. Alde batetik, pobreziak, hezkuntza-maila baxuak eta diskriminazio-egoerek, enpleguen prekarietateak edo etxebizitzen baldintza txarrek birusarekiko esposizio handiagoa eragiten dute, eta, ondorioz, COVID-19ak eragindako infekzio eta heriotza-arrisku handiagoa.
Bestalde, osasun-hezkuntza baxuak, estigma sozialak eta osasunaren gizarte baldintzatzaileen eraginak, prebentzio-neurrien mugek eta arreta eskuratzeko mugek ere konplikazioak izateko eta COVID-19ak eragindako heriotza izateko arrisku handiagoa dakarte. Azken batean, pandemian enplegu-galera handiena eta ondorengo diru-sarreren murrizketa talde kalteberen osasun-desberdintasunak areagotzen dituzten «osasun fisiko eta mental txarrarekin lotutako arrisku-faktoreak» dira, egileek adierazi duten bezala.
Testuinguru horretan, osasun-sistemek politika «konpontzaileak» ezarri dituzte, COVID-19arekin lotutako osasun-desberdintasunak arintzeko. Ildo horretan, lau lan-ildo aipatzen dira: fokalizatzea eta biztanleria kalteberarentzako ekintzen irismena hobetzea, hala nola prebentzio-produktuak eskuratzea eta osasunaren ohiko arretarako sarbidea erraztea; alfabetatzearen hobekuntza (alfabetatze digitalari dagokionez ere bai), monitorizazioa eta desberdintasunen jarraipena, eta sektoreen arteko lankidetza sustatzea.
Jarduera-ildo horiekin batera, egileek egoera ahulean dauden taldeentzako esku-hartze premia urgenteak deritzotena aurkeztu behar da. Horien artean, nabarmentzekoak dira txertaketa-tasaren igoera, Lehen Mailako Arretako zerbitzuen indartzea, osasun-hezkuntzari eta alfabetatze digitalari laguntzeko baliabideen hornidura, banatutako osasun-datuen monitorizazioa, beste sektore batzuekiko lankidetza( gizartekoa, soziala, lanekoa, bizitegikoa, etab.); baita COVID-19aren ondoriozko gizarte-desberdintasunak osasunean jarraipena eta kontrola egitea ere, horiek hobeto ulertzeko eta esku-hartze eraginkorrak garatzeko.
Gai honi buruz argibide gehiago behar izanez gero, ondorengo estekaren bidez txosten osoa kontsultatu dezakezu: “Socio-economic and ethnic health inequalities in COVID-19 outcomes across OECD countries (OCDE, 2023)”.
