- Epaimahaiak Gipuzkoako erakundea saritu du “zigortuen bizi-baldintzak duintzen saiatzeagatik”
- Eusko Jaurlaritzak jai egun honen lehen edizioa ospatuko du, hauteskundeengatik atzeratu dena, espetxeetako funtzionarioen lanari balioa ematen diona eta espetxeetako biztanleek tratu duina izateko duten eskubidea nabarmentzen duena
- Donostian egingo den jai-ekitaldian lehendakariak parte hartuko du, baita langile gazte beteranoek eta askatasunik gabeko pertsonek
2015ean, Nazio Batuen Batzar Nagusiak uztailaren 18a izendatu zuen Nelson Mandelaren Nazioarteko Eguna, askatasunik gabeko pertsonen tratamendurako Nazio Batuen Gutxieneko Arauei balioa emanez. Abiapuntu horrekin, Eusko Jaurlaritzako Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Sailak espetxe-kudeaketaren etapa berriari ekitea erabaki zuen, urtero Mandela Eguna ospatuz; efemeridea euskal espetxeetako funtzionarioen lana aitortzeko eta askatasunik gabeko pertsonei tratu duina bermatzen dieten giza eskubideak defendatzeko helburu bikoitzarekin jaio zen.
Eusko Jaurlaritzak Mandela Egunaren lehen edizioa deitu zuen 2023ko uztailaren 18an, baina Estatuko hauteskunde orokorren deialdiak atzeratu egin behar izan zuen. Horrela, Mandela Eguna urriaren 2ra aldatzea erabaki zuen, espetxeen kudeaketaren transferentziaren bigarren urteurrenarekin bat eginez. Jaia datorren astelehenerako dago deituta, 16:00etatik aurrera, Donostiako Tabakalera eraikinean, eta, besteak beste, Iñigo Urkullu lehendakariak eta John Carlin idazle eta kazetariak hartuko dute parte. Carlin proiektatutako bideoetako batean agertuko da.
Ez dira horiek izango Mandela Egunaren lehenengo edizio honetako nobedade bakarrak. Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Sailak ospakizuna aprobetxatuko du Francisco Javier Gómez Elósegui saria emateko. Sari hori espetxeetako jardunbide egokien alde nabarmentzen diren pertsonei eta/edo erakundeei ematen zaie. Kriminologiaren Euskal Institutuak (EEI) duela hiru urte ezarri zuen saria, ETAk 1997ko martxoaren 11n hil zuen Francisco Javier Gómez Elósegui lankidearen oroimenez. Hemendik aurrera, Nerea Melgosak zuzentzen duen Sailak, Justizia Sailburuordetzaren bitartez, zuzenean eta etengabe hartuko du bere gain sari hori antolatzeko ardura.
Laugarren edizioan, Eusko Jaurlaritzak bere gain hartutako lehenengoan, Arrats Elkartea izango da saria jasoko duena. Arrats Elkartea Gipuzkoan jaio zen 1999an, baztertuta geratzeko arriskuan dauden pertsonak artatzen buru-belarri ari den pertsona talde baten ekimenez, askatasunik gabe geratu diren pertsonak bereziki azpimarratuta. Arratsen sorreran Martuteneko (Donostia) espetxeko preso ohiek parte hartu zuten. Epaimahaiak “behartsuenekin” egindako ibilbidea azaldu du epaian, baita espetxeetako birgizarteratzearen inguruko programetan egindako lana ere. Epaimahaiaren ustez, Arrats “zigortuen bizi-baldintzak duintzen saiatzeagatik” nabarmendu da.
Arrats Elkartea duela hilabete batzuk Eusko Jaurlaritzak ireki zuen Gipuzkoako lehen eguneko zentroa kudeatzen duen erakundea da. Askatasunik gabeko pertsonei zuzenduta dago, eta bertan erregimen erdi irekitik gizarteratzeko laguntza ematen da.
Orain arte, hauek izan dira EEIk saritutako erakundeak: LoiolaEtxea Elkartea (2020), Presoak Laguntzeko Elkartea (2021) eta Bizkaiko Bidesari Elkartea (2022).
Tabakaleran ospakizuna
Donostiako Tabakalera eraikina izango da Mandela Egunaren lehen edizioaren agertokia; aste honetatik aurrera dagoeneko espetxeetan nabaritzen hasi den ospakizuna. Zentzu horretan, Betto Snay musikariak, Bilbon bizi den eta urriaren 2ko eguna girotzen duen rapero angolarrak, euskal espetxeetan emango dituen hiru kontzertuetako lehena eskaini zuen atzo Bizkaiako Espetxean. Izan ere, atzokoari hurrengoak gehituko zaizkio Arabako Espetxean eta Gipuzkoako Espetxean, datorren asteleheneko ekitaldi ofizialen atarian.
Hain zuzen ere, Tabakaleraren ekitaldiak espetxe-bizitzarekin zerikusia duten estamentu guztien ordezkaritza zabala izango du, ekitaldiaren garapenean aktiboki parte hartuko baitute; izan ere, hainbat bideoren bidez, eguneroko bizimodua azalduko dute. Sei bideo dira, eta Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politika Saileko ordezkariek parte hartzen dute. Euskal espetxe-ereduari buruz hitz egingo dute, edo euskal hirugarren gizarte-sektoreko erakundeei buruz. Askatasunik gabeko pertsonekin egunero egiten duten lanaren berri emango dute.
Bi zuzendariek, Benito Aguirrek (Araba) eta Alfredo Gómezek (Gipuzkoa) eta Vicenta Alonsorek (Bizkaia) adieraziko dituzte beren iritziak. Nelson Mandelari buruz eta haren garrantziari buruz hitz egingo dute; besteak beste, John Carlin idazlea eta biografoa, Hego Afrikako liderrarekin ezinbestean lotua.
Proiekzioetan, halaber, askatasunik gabeko hamar pertsona baino gehiagoren gogoetak izango dira, bai eta hiru funtzionario beterano eta euskal espetxe-ereduan lanera iritsi berri diren hiru funtzionarioenak ere. Azken horiek iraganeko garaiez hitz egiten dute, baina baita etorkizunera begiratzeko moduaz ere.
Baina, zalantzarik gabe, dokumenturik zirraragarriena ETAk Francisco Javier Gómez Elosegi hil zuen funtzionarioaren figura gogoratzeko da. Haren anaia Joxemik, alargunak Mª Carmen eta bi lagunek, espetxean lan egin zutenek, gizon oso eta grinatsu bat aurkeztuko dute.
Ekitaldiaren hasieran, Nerea Melgosa sailburuak hitz egingo du, eta Iñigo Urkullu lehendakariaren hitzekin itxiko da.
