- Gaur goizean aurkeztu da Euskadiko Nazioarteko Arkitektura Bienalaren egitarau ofiziala, hil honetan bertan hasi eta azaroaren 24ra arte luzatuko dena.
- Hiru pabiloi iragankor, hitzaldiak, tailerrak, erakusketak, bisita gidatuak… Mugak/ -en laugarren edizioak aurtengo leloaren (‘berreraiki, berpiztu, berrasmatu’) inguruko proposamenak bilduko ditu hiru euskal hiriburuetan.
- Bienalak bultzatutako programazioaz eta dirulaguntzen Aginduaren bidez hautatutako proiektuez gain, lehen aldiz Off Mugak/ izeneko ekitaldi paraleloen programa dago, guztira hogei proposamen inguru.
Mugak/ Euskadiko Nazioarteko Arkitektura Bienalak gaur goizean eman du ezagutzera laugarren edizioaren programa ofiziala, ‘berreraiki, berpiztu, berrasmatu’ leloa duena. Esparru teoriko horren barruan, arkitekturak egungo krisi multidimentsionalaren testuinguruan duen zereginari buruz hausnartu nahi du. Urrian bertan hasiko da eta, azaroaren 24ra arte, doako ehun bat jarduera bilduko ditu Donostia, Bilbo eta Gasteizen artean.
Programak edizio honetako erakusketa nagusiari lotutako hainbat jarduera biltzen ditu, bai eta Eusko Jaurlaritzako Lurralde Plangintza, Etxebizitza eta Garraio Sailak, hitzordua bultzatu duen erakundeak, urte hasieran argitaratutako Aginduaren bidez diruz lagundutako proposamenak ere. Era berean, Off Mugak/ ekitaldi paraleloen deialdi berriaren bidez sartu diren beste kolaboratzaile eta eragile libre batzuen proiektuak erakutsiko dira. Programa osoa eta ordutegiei, kokapenei eta izena emateko moduei buruzko informazioa eskuragarri dago jada Bienalaren webgunean
Hiru pabiloi iragankor
Mugak/ 2023ren programak arkitektura kalera eramango du programazioaren zati bat hartuko duten hiru pabiloi iragankorrei esker. Lehenengoa datorren astean irekiko da, urriaren 10ean. TAC! Hiri-Arkitekturako Jaialdiaren pabiloia da, ‘Lost Forest’. Donostiako Sagues zabalgunean baso-suteetan erretako enborren egitura bat eraikiko da, eta arazo horri buruzko gogoeta egitera gonbidatuko da. Jaialdiak hainbat jarduera eskainiko ditu pabiloi honen inguruan. Hilaren 10ean bertan hasiko dira, TAC! -ek abiarazitako deialdi irekiaren ondoren Sagueseko pabilioirako jaso ziren proiektuei buruzko erakusketa batekin, guztira 24 lan. Hitzaldiak ere izango dira, hala nola baso-sute handiei buruzko bat, Monica Parrillarekin (Greenpeace), hilaren 17an, 19:00etan.
Bigarren pabiloia Bilbon kokatuko da. ‘Mugak/ HABIT[atu]Z’ Bilboko behark estudioaren proposamena da, eta H A B I T [+] erabiliko du bere eraikuntzan. Transformazio-sistema modular bat da hori, lehendik dauden bizitegi-eraikinen bizitokia hobetzeko. Horretarako, espazio bizigarri berriak eta kanpoko galeriak gehituko dira, eta espazio erabilgarriak, erosoak eta kalitatezkoak sortuko dira horien beharra duten etxebizitzetarako eta eraikinetarako. Sistema modulu aurrefabrikatuak, errepikakorrak baina aldi berean askotarikoak (moldakorrak eta moldagarriak) erabiltzean oinarritzen da, eraikuntza azkar eta arina eta egoera bakoitzera egokitua ahalbidetzen dutenak. Azaroaren 6an irekiko da eta Bilboko programazioari hasiera emango dio.
Azkenik, UPV/EHUko Arkitekturako Goi Eskola Teknikoak ‘ARGI’ pabiloia gehituko du, Kontxako badian, Alderdi Eder parkean. Azaroaren 7an irekiko da eta hainbat hitzaldi eta tailer hartuko ditu. Irakaskuntza-espazioaren hedapen gisa planteatu da, ibiltaritzarako diseinatutako forma eta materialtasun berezi batekin. Sistema modular bat, erraz garraiatu daitekeena eta oso azkar muntatu daitekeena, etorkizunean hainbat erabilera izan ditzakeena. Pelikula baten ekoizpeneko material eszenografikoa berrerabiliz egindako arkitektura ibiltaria da.
Lehen mailako hitzaldiak
Joan den uztailean aurreratu zen aurtengo erakusketa nagusia, ‘Aldaketa bizi’, arkitekturaren eta arteen munduko pertsona ezagunen lanak batuko dituena elkarrizketa kolektibo batean. Datorren urriaren 26an irekiko da, Wang Shu ‘pritzkerrak’ eta Lu Wenyuk, erakusketa honetako protagonistek, Bienalaren edizio honi hasiera emateko hitzaldi magistrala eskaini eta biharamunean. Donostiako Antzoki Zaharrean izango da, eta sarrera kopuru mugatua jarriko da laster publikoaren eskura.
Baina ez dira bakarrak izango: ‘Aldaketa bizi’ erakusketaren parte-hartzaile guztiak Euskadira etorriko dira Mugak/ 2023 programan zehar hitzaldi ezberdinak eskaintzeko. Horrela, programak honako hauekin hitzorduak eskainiko ditu: TAKK estudioko Mireia Luzárraga (Donostia, urriak 26, Euskadiko Arkitektura Institutuan); Ramón Faura (urriak 27, Euskadiko Arkitektura Institutuan); José María Torres Nadal (Donostia, urriak 28, ‘Lost Forest’ pabiloian tailer batekin eta Gasteizko Artium museoan urriaren 31n); Marina Otero, berriki Reina Sofía Museoko arkitektura eta diseinu aholkulari izendatua (Gasteiz, Artium Museoa, urriak 31); Cristina Acha, Acha Zaballa Arquitectos (Bilbo, azaroak 8); eta amid.cero9 estudioa eta Beatriz Colomina ikerlaria (biak Bilbon, azaroak 22an, Bilbon).
Programa zabala azaroaren 24ra arte
Hainbat erakunde hautatu ziren Eusko Jaurlaritzako Lurralde Plangintza, Etxebizitza eta Garraio Sailak urte hasieran abiarazi zuen laguntza-ildoaren bidez, askotariko eta publiko guztientzako proposamenen programa zipriztintzeko. Gaur goizean zehaztu dira antolatu dituzten jarduerak.
Hasteko, ‘Periferiak: periferikoak eta iragankorrak’, Euskal Herriko Arkitektoen Elkargo Ofizialaren Gipuzkoako ordezkaritzaren proposamena, AHIKU-Arkitektura eta hiri kulturarekin lankidetzan. Artistek eta arkitekturako profesionalek diseinatutako eta koordinatutako hainbat jarduera biltzen ditu, eta parte-hartzaileek modu kolektiboan eraikiko dituzte. Paseo eta tailer tematiko eta parte-hartzaileak dira, hiri-espazio berezi, periferiko eta mugako batean, La Herrera – Trintxerpe, Pasaian: ‘Irakurri dezagun hormek diotena’ ibilbide arkeologikoa (urriak 21), ‘Zeinu eta seinale periferikoak, Hiria harrapatu’ ehun-grafiti tailerra (urriak 22), ‘Pasaia eta paisaiak. Industriatik hirira’ hirigintza- eta arkitektura-ibilaldia (urriak 28), ‘Paseo peripoetikoa’, ibilaldi poetiko eta performatikoa (urriak 29) eta ‘Hiriaren Historia Materiala’ argazki rallya (azaroak 12). Jarduera horiei amaiera emateko, Maider López artista plastikoak azaroaren 18an, larunbatean, egingo duen esku-hartze bat izango da, aurreko jarduera guztien emaitza.
Haurrentzako eskaintza Maushausen eskutik dator, ‘REMAKE!’ tailerrak antolatu baititu. Urriaren 28an, azaroaren 4an eta 11n izango dira, eta independenteak izango dira. Horien bidez, edizio honetako hiru kontzeptu nagusiak, ‘berreraikitzea’, ‘berpiztea’ eta ‘berrasmatzea’, haurrei hurbilduko zaizkie, pentsamendu filosofikoaren bidez, jolas interaktiboko hainbat dinamikaren bidez. 6 eta 12 urte bitarteko haurrentzat izango dira, eta Euskadiko Arkitektura Institutuan egingo dira. Maushausen eskutik gazteentzako eskaintza ere egongo da Bilboko Guggenheim Museoan, ‘Gego. Infinitua neurtzen’ erakusketaren inguruko tailerrekin, azaroaren 3, 10 eta 17an.
‘Rhizoma’ Victoria Collar eta Jon Garbizu (Garbizu Collar Architects), Gonzalo Peña (KRI Studio) eta Diego Sologuren arkitektoen proiektua da, Egoin Wood Group enpresaren eskutik eta Chillida Lekurekin elkarlanean. Baserriaren desmitifikazioaren eta landa-munduaren erromantizazioaren inguruko saiakera honek egitura historiko hau anakronismotik ateratzea izango du helburu, bere genealogia landa-ingurunean bizitzeko modu berrietan birdefinitzeko eta egokitzeko. Bere proposamena lau ekitalditan banatuko du, guztiak Chillida Lekun: HAS- (hasi), hitzaldi batekin eta bere Arte-Fakto martxan jartzearekin azaroaren 3an eta azaroaren 4an Lolo & Sosaku bikote argentinar-japoniarraren performance musikal original batekin; SOR- (sortu), azaroaren 10ean hitzaldi batekin eta 11n tailer batekin; BER- (berregin), azaroaren 17an beste hitzaldi batekin; eta BIZ- (bizi) azken hitzaldi batekin azaroaren 18an. Azkenik, azaroaren 21ean, Rhizomak mahai-inguru bat egingo du bere jardueren ondorioak jasotzeko.
Beste proiektu batek aztertuko du nola, 2000 urteen hasieran, bumpingak Euskadin disko fenomenoa leherrarazi zuenean, musikak jauzi egin zuen arlo sozialera, modara, aisialdira, harremanetara eta, baita, espaziora ere. Tenpluek eta ibilbideek astebururo jasotzen zituzten gazte-taldeak. Venezia, Txitxarro, Jazzberri, Itzela… Gipuzkoako kostaldea izan zen horren lekuko. BeAr Architects-ek ‘disco-TEKAK: bumping-aren tenpluak Gipuzkoako kostaldean’ gizarte fenomeno honetara hurbiltzea proposatzen du, bere testuingurua eta inplikazioak ulertzeko. Tenplu horietako batzuetan zehar autobusez gidatutako ibilbideak eta hiru hitzaldi izango dira azaroaren 15, 16 eta 17an.
Peña Ganchegui Sariak ere itzuliko dira aurten. Peña Ganchegui Artxiboak antolatuta, Lurralde Plangintza, Etxebizitza eta Garraio Sailaren laguntzarekin, banaketa-ekitaldia urriaren 20an egingo da, Euskadiko Arkitektura Institutuan, eta azaroaren 2an saritutako lanen erakusketa bat inauguratuko da, eta irabazlearen hitzaldia izango da arratsaldean.
Bilboko programazioari hasiera emango zaio ‘Mugak/HABIT[atu]Z’ pabiloia inaugurazioarekin azaroaren 6an. Horren zati handi bat Bilbao Metropolitarra Biziberritzeko Elkartearen, Bilbao Metropoli-30ren, proiektuaren jarduerak dira. ‘Itsasadarra metropoliko hiri-espazioa berreraikitzeko, berpizteko eta berrasmatzeko ardatz estrategiko gisa’ izenekoa, askotariko proposamenak izango ditu: ‘Itsasadarraren iragana, oraina eta etorkizuna’ bisita birtuala, azaroaren 7an; ondoren, ‘Piel de luz’ instalazio artistikora bisita leku berean; ‘Hiri higiezina. Oteiza Zorrozaurren’ erakusketaren irekiera, azaroaren 8an, Bizkaiko EHAEOren egoitzan; ‘KATEBEGI/LINK/ESLABÓN’ erakusketaren estreinaldia, La Terminalen; eta ‘Erriberako egiturak berrerabiltzea Bilboko itsasadarrean’ tailerra, azaroaren 14an, IED Kunsthalen.
Bilbon ere ‘Etxea berpiztea’ jardunaldiak egingo dira azaroaren 8an, goizeko 11etan hasita. ‘Loft Study Houses’ gida aurkeztuko da, merkataritza-etxabeak etxebizitza bizigarri bihurtzeko proiektua; ondoren, Surbisaren aurkezpen bat egingo da, birsortze integraleko programa berritzaileei buruzkoa; ondoren, ‘Kalea eta etxea, binomio harbera’ hitzaldia egingo da, Acha Zaballa Arquitectos-en Cristina Acharena; eta, azkenik, Halo Arkitekturaren ‘Repensar para rehabitar lo doméstico’ aurkeztuko da. Proiektu honek mundu osoko etxebizitzek gero eta antz handiagoa dutela planteatzen du. Are gehiago orain, krisi ekologiko eta sozialeko garaietan, jarrera soziokultural gisa «bizitzea» funtsezkoa denean. Hori dela eta, etxeko biztanleak gonbidatuko ditu oinarrizkoenaz hausnartzera, gure etxebizitzei buruz, hausnarketarako dibulgazio-gida honen bidez (hainbat tokitan egongo da eskuragarri Bienalean zehar) eta Instagramen profil baten bidez, parte hartzen duten ikusleen hausnarketak eta ondorioak jasotzeko tresna gisa.
Azaroaren 10ean, tailer baten bidez, Jaime Gutiérrez Armendariz, Andrea Aguilera Ruiz eta Itziar Molinero Miranda arkitektoen ‘Trazas de ronda’ argitalpena aurkeztuko da. Ikerketa 2019an hasi zen, Bilboko Zazpikaleetan kokatutako familia-eraikin bat salgai jarri zenean, erabiltzen ez zelako eta ia kolapso egoeran zegoelako. Oinarri horretatik abiatuta, oraindik ere bizirik dirauen memoria ahaztu guztia berreskuratu nahi du dokumentu grafikoak, bildumazaletasuna, trazabilitatea, gainjartzea, nostalgia eta antzeko gaiak jorratuz eta etxeko espazioen konplexutasuna aldarrikatuz. Forentseen arkitektura erabiltzen du bertan bizi izan zen bizitza berreskuratzeko.
Off Mugak/ programa berria
Edizio honetako nobedadeetako bat «side events» direlakoak dira. Horietako hogeik Off Mugak/ ekitaldi paraleloen programa osatzen dute, lehen aldiz nazioko eta nazioarteko eragileak Mugak/ ekimenera biltzera gonbidatu zituen deialdiaren emaitza. Bokazio irekiarekin eta aurtengo leloaren inguruko hausnarketari ahots gehiago gehitzeko helburuarekin, lehen aldiz ireki zitzaien Euskaditik kanpoko pertsona fisikoei eta erakundeei.
Urriaren 17an hasiko dira Fabrika, Erakundeen Trantsizio Kulturalerako diseinatutako Errendimendu Handiko Zentroaren aurkezpenarekin. Azaroaren 20an Baskegurrek Egurraren Astea aurkeztuko du Ademanekin batera, ‘Lost Forest’ pabiloian. Hilaren 26an, Mireia Luzarragaren (TAKK) hitzaldiaren aurretik, Nuria Casalen ‘Hau Etxea Bada’ dokumentala proiektatuko da Euskadiko Arkitektura Institutuan. 27an, Ramón Fauraren aurretik, Oscar Cruz Garcíaren ‘Igeldoko harrobiak» hitzaldia izango da leku berean. «Zaintzaren arkitekturak’ jardunaldiak hilaren 30ean eta 31n iritsiko dira Gasteizera, IDarteren eskutik. Azaroaren 3an, Ascongik eraikuntzaren sektoreari buruzko jardunaldiak eskainiko ditu Euskadiko Arkitektura Institutuan. Koldobika Jauregui artistak karez, pigmentu ezberdinez eta suaz osatutako grafiko iragankorra egingo du ‘Lost forest’ pabiloiaren kanpoaldean azaroaren 5ean, AHIKU Elkartearen eskutik. Azaroaren 9an, IED Kunsthal-en, ‘Paisaiaren diseinutik hiria berrasmatu’ hitzaldia eskainiko da. Museum Cemento Rezolak «3D inprimaketa» erakusketa irekiko du azaroaren 16an. Azaroaren 19an Bloomen piezak ikusteko bisita gidatua egingo da Cristina Enea parkean, Moduz taldearen eskutik. Azaroaren 21ean ‘REdoing: Industrializazioa berrikuntzan: nola aplikatu teknologia berriak eraikin-parkea ‘berreformatzeko’ teknologia berriak nola aplikatu’ hitzaldia izango da Bizkaia Aretoan, hiru euskal probintzietako COAATen eskutik. Azaroaren 23an, Luis Manuel Ochoa Sosa arkitekto mexikarrak ‘BER aurrizkia Guadalajarako periferian (Mexiko)’ hitzaldia eskainiko du ‘Mugak/ Habitatuz’ pabiloian. Azkenik, egun berean, «Guiris» izango da, Monterreyko TECeko ikasleekin egindako jardunaldi batzuk.
Mugak/ 2023 azaroaren 24an amaituko da, Arkitektura Institutuan egingo den ekitaldi batekin. Xehetasunak laster iragarriko dira.
