Equalak, Nafarroako Berdintasunerako Institutuarekin eta Nafarroako Gobernuarekin lankidetzan, txosten bat argitaratu du duela gutxi, Nafarroako LGTBI+ adineko pertsonen zahartzeari buruz. Eremu horretako lehen azterlana da, eta, beraz, biztanleria horren testuingurua eta hurbilketa egiten du, zahartzearekin lotutako erronka nagusiak aztertuz eta gomendioak eta lan-ildoak proposatuz.
Ekainaren 19ko 8/2017 Foru Legearen, Pertsonen Berdintasun Sozialari LGTB+ buruzkoaren, 2019-2022 Ekintza Planaren barruan, azterlanak «berdintasun eraginkorra zeharkakotzea» du helburu, eta, horretarako, zahartzeko moduen aniztasuna ikusaraztea proposatzen da, berariaz kontuan hartuta adineko LGTB+ pertsonen egoera, haien premiak eta kezkak, eta balioetsiz zer neurritan sartzen diren adinekoei zuzendutako zerbitzu sozial eta soziosanitarioetan.
Aztergai den kolektiboa testuinguruan jartzeko zailtasunak gorabehera (batez ere, biztanleria ez-heterosexualari buruzko informazio estatistiko gutxi biltzen delako), kolektibo horren kuantifikazioa % 8 ingurukoa da, nahiz eta herrialdeen arabera aldatzen den. Erresuma Batuan, esate baterako, Biztanleriaren Urteko Inkestaren arabera (2017), biztanleria osoaren (LGTBI+) % 7,68 zen LGRBI+ biztanleriaren proportzioa, eta % 5,26ra jaisten da 55 urtetik gorakoen proportzioa. Espainian, Ikerketa Soziologikoen Zentroak (CIS) oraindik ez du jasotzen biztanleriaren sexu-orientazioa jasotzea ahalbidetzen duen itemik, eta, beraz, ezin da datu hori modu sinesgarrian ezagutu, eta are gutxiago haren bilakaera serie historikoetatik abiatuta aztertu.
Hala ere, 2021eko Harrotasun Egunaren harira egindako LGTB+ Pride Global Survey inkestaren datuen arabera, Espainian «ez-heterosexual» gisa beren burua definitzen duten 58 urtetik gorako pertsonak % 4 dira. Nafarroan, azterlanaren egileek kalkulatzen dute sexu-orientazio ez-heterosexuala duten 55 urtetik gorako pertsonen proportzioa % 4tik % 5,3ra bitartekoa dela.
Elkarrizketa etnografikoak aztertuta, gure gizarteko zahartze-prozesuaren hurbilketa bat deskribatzen du azterlanak, parte hartzen duten profesionalen eta adinekoen ikuspegitik. Azterketa horretan ikus daitekeenez, gizarte aldaketek eta bizimoduek erronkak dakarzkiete adinekoei; besteak beste, arrakala digitala, hiriguneen isolamendu soziala edo landa-guneetan zerbitzu jakin batzuk eskuratzeko zailtasunak.
Alderdi nabarmenen artean, adineko pertsonatzat hartzeko atzerapena nabarmentzen da; azterlanaren arabera, «Nazio Batuen Erakundeak» «adineko pertsonak» (older people) kontzeptua 60 urtetik aurrera kokatzen du. Azterlan honetako elkarrizketetan – bai teknikariei, bai LGTBI+-, atalase hori, «adineko pertsonarena», hamarkada bat baino gehiago da, baita bi ere, 60 urte bete ondoren. Elkarrizketatutako espezialistek, arreta soziosanitarioan zuzenean lan egiten dutenek are gehiago, 70-80 urte inguruan kokatzen dute zahartzaroa, «adineko pertsona» kontzeptua.
«Inoren laguntza behar duen adineko pertsonaren kontzeptuaren atzerapen» horrek ez du saihesten, ordea, «zahartzaroarekiko» konnotazio negatiboak eta adinaren araberako diskriminazio-egoerak (edadismoa) egotea. Konnotazio horiek areagotu egiten dira adineko pertsonen kasuan (LGTBI+), lehen begiratuan hautemanezina izan arren. Horren arrazoia, neurri handi batean, «zahartzaroa homogeneizatzea» da, zahartzaroa prozesu homogeneo gisa hartzeko joera gisa ulertuta, adineko pertsona guztientzat antzeko premiak eta eskaerak izanik. Pertzepzio horrek adinekoen profilen aniztasuna mugatzen du, eta talde horren berezitasunak ikusezin bihurtzen ditu, hala nola genero-identitatea edo sexu-orientazioa.
«Zahartzaroko heterosexualitate-presuntzio» horrek (azterlanean ikusten den bezala) mugatu egin dezake kolektibo horri gizarte zerbitzuetann, sanitarioetan eta soziosanitarioetan ematen zaion arreta; izan ere, erabiltzailearen esku uzten du gai horri buruz duen sentimendua adierazteko borondatea, haren bizi-historien zati bat itzalpean utziz. «Gaur egun, arreta pertsonalizatu nahi da, zainketak behar dituen pertsona bakoitzaren egoera errespetatuz. Hala ere, oraindik ere zorra dago belaunaldi nagusien sexu- eta genero-aniztasunari heltzeko orduan «.
Baliabide soziosanitarioen erabiltzaileen sexu-izaera ikusarazteko beharrak gainerako erabiltzaileak aniztasunean sentsibilizatzen laguntzen du, bizikidetza inklusiboa bultzatuz.
Bakardadeak eta familia- eta laguntza-harremanek kezkatzen dute adineko LGTBI+ pertsonen kolektiboa . Bikotekiderik edo ondorengorik ez izateak eta familia-laguntzen sare urriak nahi ez diren bakardade-egoerak eragiten dituzte, baita kolektibo hori nork zainduko duen ere. Horri dagokionez, oro har, komunitatea da asistentzia-maila horren berezko zainketarekin zahartzeko lehentasunezko gunea. Oro har, elkarrizketatutako pertsonek beren etxeetan eta beren bizimoduarekin mantentzeko aukera emango dieten hurbileko zerbitzuen beharra adierazten dute «.
Baita etxebizitzari dagokionez ere. Elkarrizketatutako pertsona gehienak beren ohiko etxebizitzaren jabe badira ere, ahalik eta denbora luzeenean bertan jarraitu nahi dute, egoitza-zentro batera lekualdatzea saihesteko. Oro har, egoitzak modu negatiboan hautematen dira eremu deshumanizatu eta masifikatutzat, eta aniztasuna ez dago bertan. Aukera horren aurrean, etxebizitza kooperatiboak edo elkarlaneko etxebizitzak (cohousing edo coliving) alternatiba erakargarriak dira aztertutako kolektiboarentzat, baina oztopo nagusia ekonomikoa da. Datu espezifikorik ez dagoen arren, FELGBTen azterlanak agerian uzten du soldata-arrakala nabarmena dagoela LGTBI+ kolektiboko gizonen eta emakumeen artean, eta pobrezia larriko arrisku handia dagoela trans pertsonen kolektiboaren artean (FELGBT 2019). Azken batean, elkarrizketatuentzat ez da lehentasunezkoa etxebizitza esklusiboen LGTBI+ aukera, bizi diren bizitegi-espazioaren barruan kolektiboa normalizatzearen alde baitaude
Azkenikik, azterlanaren ondorioen artean, gomendio batzuk aipatzen dira, besteak beste, «zahartzaroen» heterogeneotasunari laguntzen dioten ekintzak aplikatzea, esku-hartzeetan modu integralean eta zeharkakoan heltzea, haien bizi-historiaren eremu guztiak kontuan hartuta (familia, ideologia, erlijioa, sexu-orientazioa, etab.) eta; haien beharrak formulatzeko ingurune erraz eta atsegina bultzatzea. Haien nahiak, borondateak eta emozioak askatasunez adierazteko, LGTBI+ adinekoen kolektiboarekiko aurreiritziak desagerrarazi behar dira, zerbitzu publikoetan ikuspegi plurala bermatzeko eta isolamendua saihesteko.
Informazio gehiago nahi izanez gero, ondorengo txosten osoa eskura dezakezu: Harrotasunez zahartzea. LGTBI+ adinekoei buruzko ikerketa Nafarroan (Nafarroako Gobernua, 2023).
