Jokin Bildarratz Hezkuntza Sailburuak aurkeztu ditu gaur goizean, Adolfo Morais Unibertsitate eta Ikerketako Sailburuordea eta Fernando Cossío Ikerbasqueko Zuzendari Zientifikoa aldean zituela, Zientzia Euskadin 2023 Txostenaren emaitzak. Txostenak ikerketa arloko langileei, zientziaren finantzaketari, emaitza zientifikoei eta transferentzia teknologikoari dagozkien Euskadiko emaitza nagusiak bildu ditu, Ikerboost Euskal Zientzia eta Teknologiaren Behatokiak monitorizatutako adierazleen bitartez.
2022.urtean Euskadiko ekoizpen zientifikoa urteko 8.000 argitalpenetan egonkortu da, 7.846 argitalpen hain zuzen ere. Honek iazko ekoizpen aparteko antzeko kopurua eta pandemia aurreko produkzioa baino %14 gehiago izatea suposatzen du. Era berean, dexente areagotu da argitalpenen kalitatea, eta hau bi alderdi hauetan islatu da: Ospe handienekotzat jotzen diren lehen kuartileko aldizkarietan argitaratutako ekoizpen zientifikoaren portzentajea bikoiztu egin da Euskadin azken hamarkada honetan. 2022an ekoizpen zientifikoaren %60a lehen kuartileko nazioarteko aldizkarietan argitaratu da.
Bestalde, Euskadin, ikerketen emaitzak argitaratzerakoan, ikertzaileek lankidetzan dihardute munduko eragile zientifiko nagusiekin: Estatu Batuak, Alemania, Erresuma Batua, Frantzia eta Italia. Euskadiko ekoizpen zientifikoaren nazioartekotzea ia 15 puntu hazi da azken hamarkadan. Nazioarteko lankidetzaz landutako euskal argitalpenek 2011 urtean %40a zen eta 2022. urtean % 55raino igo dira. Nazioarteko lankidetza hauetan, Euskadiko ikertzaileek nagusitasunezko posizioa dute, eta kasu askotan, argitalpenen egile nagusiak dira.
INEk argitaratutako azken datuen arabera, Euskadi da BPGren portzentaje gisa I+G jardueretan gehien inbertitzen duen Estatuko autonomia erkidegoa, BPGren % 2, 3 alegia. Eustatek argitaratutako azken datuen arabera Euskadiko I+G inbertsio datuek % 9,3ko hazkundea adierazten dute aurreko urtearen aldean, 2022. Urtean 1.800 milioi euro inguruko inbertsio historikora heldu delarik.
Euskadi autonomia-erkidego aitzindaria da Horizon Europe programatik lortutako biztanleko itzulkinari dagokionez. 2021 eta 2022 urteen artean 240 milioi euro erakarri zituen. Horizon Europe programa giltzarrizko tresna bilakatu da Europar Batasuneko ikerketa eta berrikuntza arloko jardueretarako.
Programa honen barruan, berariaz aipatzeko modukoak dira ERC laguntzak, ikerketa ezagutzaren mugan jarraitu nahi duten edozein nazionalitatetako eta edozein adinetako ikertzaileei laguntzea xede dutenak. Egun, nazioartean aldarrikatutako bikaintasunaren adierazle bihurtu dira, horietara atxikitako proposamen kopuru handiari nahiz ebaluazio-prozesu zorrotzari erreparatuta. Euskadin, 50 ERC proiektu garatu dira guztira, eta horietatik 20 ERC indarrean daude 2023. urtean, orain arteko gehieneko historikoa.
Sektorekako ekoizpenari dagokionez, Euskadiko zientzia-ekoizpen osoaren % 65 euskal unibertsitateei dagokie – UPV/EHU buru, 2022. urtean indexatutako 4.500 argitalpen baino gehiago dituela-, eta jarraian kokatuta daude osasun sektorea, BERC eta IKZ zentruak eta zentro teknologikoak. Azken urteotan, euskal zientzia-sisteman gero eta garrantzi handiagoa duten eragile berriak agertu dira (BERC, Osasun Zentruak eta CIC-IKZ zentroak). Gainera, unibertsitatearen sektorea, BERC, CIC-IKZ, osasun eta teknologiaren arteko lankidetza handitzen da urtez urte.
Azken hamarkadan, Euskadin gehien ikertzen duten arlo tematiko nagusiak mantendu dira; Medikuntza, Ingeniaritza, Materialen Zientzia, Fisika eta Kimika. Gainera, azken 10 urteetan, Gizarte Zientzietan eta Giza Zientzietan produktibitateak hazkunde nabarmena izan du.
Ikerketa komunitatea
2021.urtean Euskadin, lehen aldiz, ikerketa lanetara dedikatzen diren pertsonen kopurua 22.000ra heldu da. Lanaldi osoko ikerketen baliokidetasunean DOBn, 14.000 baino gehiago egongo lirateke, eta horrek ikertzaileen goranzko joera finkatzen du. Datu horiek adierazten dute Euskadiko biztanleria aktiboaren %2 baino gehiago I+G jarduerara dedikatzen direla, hau da, Euskadiko 100 langileetatik 2 pertsona ikertzera dedikatzen dira. Ehuneko honek, Euskadi Estatuan autonomia-erkidegoa liderra dela suposatzen du.
Ia 500 pertsonek defendatu zituzten doktorego-tesiak Euskadiko hiru unibertsitateetan 2021. urtean. Generoaren ikuspegitik aztertuta egiazta daitekeenez, azken hamarkadan doktorego-tesiak defendatu dituzten gizonen eta emakumeen kopurua antzekoa izan arren, eta euskal unibertsitateetan azken hamar ikasturtetako zazpitan emakume doktore berrien kopurua gizon doktore berriena baino zertxobait handiagoa izan bada ere, Euskadiko ikertzaileen hazkundeak ez du lagundu genero-etena nabarmen murrizten, izan ere, 2021ean, DOBko emakumeen ehunekoa ozta-ozta iritsi da % 35era.
Ikerboost, Euskal Zientzia eta Teknologiaren Behatokia
Ikerbasqueko Zientzia eta Teknologiaren Behatokiak, EAEn, Estatuan eta nazioartean kontrastatutako informazio-iturrien araberako adierazleak bildu ditu, euskal komunitate zientifikoa karakterizatu eta beste herrialdeetakoekin kualitatiboki nahiz kuantitatiboki konparatzeko aukera errazteko asmoz. “Zientzialariek aldizkari espezializatuetan argitaratzen dituzte ikerketetako emaitzak, beste ikertzaileekin batera partekatzeko; Ikerbasqueko Behatokiak argitalpen horiek guztiak monitorizatzen ditu, ale-kopurua, nazioarteko eragina eta gaien araberako espezializazioa bezalako alderdiak aztertuz”, Fernando Cossío Ikerbasqueko zuzendari zientifikoaren esanetan.
Ikerbasqueri buruz
Eusko Jaurlaritzak Ikerbasque Euskadiko Zientzia Fundazioa bultzatu zuen 2007an Euskadin ikerketa zientifikoa garatzen laguntzeko, ikerketa arloko talentuak erakarriz eta atxikiz. Hauek dira Ikerbasqueren helburu nagusiak: Euskal Zientzia Sistema sendotzea, sistematik kanpo erakarritako zientzialariak erakarriz, eta Euskadiren irudia bultzatzea ikerketaren arloko nazioarteko erreferentziatzat.
