Gaur goizean, azaroaren 27an, astelehena, hasi da Kursaalen Euskal Hiria Kongresuaren XXII edizioa. Gaur eta bihar erreferentziazko hogeita hamar profesional inguru bilduko dituen urteroko topaketa izango dugu, Eusko Jaurlaritzako Lurralde Plangintza, Etxebizitza eta Garraio Sailak antolatuta, Giza Asentamenduetarako Nazio Batuen Programaren (ONU-Habitat) laguntzarekin. «Elkarguneak: erronka emergenteak, erronka sozialak eta lurraldea» izenburuarekin, hirigintzaren eta lurralde-antolamenduaren hainbat adituk gizarte modernoetan azaleratzen ari diren bost erronkari buruz eztabaidatzen dute, baita estrategia eta politika publikoetan duten eraginari buruz. Kongresuaren lehen jardunaldiak bost erronka horietatik hirutan sakondu du: aldaketa demografikoa, ekintza klimatikoa eta trantsizio energetikoa.
Euskal Hiria Kongresuaren inaugurazioan, Iñaki Arriola, Lurralde Plangintza, Etxebizitza eta Garraioetako sailburuak nabarmendu du beharrezkoa dela egungo gizartearen erronkei buruz eztabaidatzea eta erabakiak hartzea, baina gogorarazi du «balio eztabaidaezin gisa eutsi behar direla beti ekitateari eta kohesio sozialari, hartzen diren erabakiak pertsona ahulenak babestuko dituzten eta arrakala soziala elikatuko ez duten politika publikoak egin daitezen». Bide horretan, Euskadiko Hiri Agenda – Bultzatu 2050en eraginkortasuna azpimarratu du, «euskal hirien hiri-garapen iraunkor eta integratuaren eragile gisa». Sailburuak, halaber, Euskadiko lurraldearen antolamendurako gidalerroen garrantzia azpimarratu du, 2019an eguneratutakoak, «zeharkako errealitateak sartzea ahalbidetu baitu, hala nola genero-ikuspegia, biztanleriaren zahartzea, klima-aldaketa, mugikortasuna edo ekonomia zirkularra».
Inaugurazio atalean ONU-Habitateko Europako koordinatzaile nagusi Kazumi Ogawak, Donostiako alkate Eneko Goiak eta Marcos Ros Sempere arkitekto eta europarlamentariak ere parte hartu dute. Ogawak adierazi duenez, New Yorkeko azken Goi Mailako Foroan, joan den uztailean, 11. GJHaren ezarpen-egoera eztabaidatu zen munduan, «hiri inklusibo, seguru, erresiliente eta jasangarrietarako aurrerapena motela da, baina konpromisoa ez da eten behar, hiriek iraunkortasun globalean duten eragina erabakigarria baita. ONU-Habitat-ek eskerrak ematen dizkie Eusko Jaurlaritzari eta Donostiari, hiri anfitrioia baita, 2030 Agendarekin duen konpromisoagatik eta Euskal Hiria 2023k planteatzen duen analisiaren sakontasunagatik «.
Euskadin gehien eragiten duen erronka emergente bat aldaketa demografikoa da. Jaiotza-tasari, emantzipazioari edo batez besteko adinari buruzko datuek erakusten dutenez, EAEko gizartea Europar Batasunekoa baino zaharragoa da, eta belaunaldien arteko ordezkapen-itxaropen okerragoak ditu. Egoera horiei erantzuteko, Jonan Fernandez, Eusko Jaurlaritzako Trantsizio Sozialeko eta 2030 Agendako idazkari nagusiak, Erronka Demografikorako 2030erako Euskal Estrategiaren gakoak aurkeztu ditu. Estrategia horrek «familiei, kontziliazioari, erantzukidetasunari, enpleguari, etxebizitzari edo gizarte-babesari zuzendutako politika publikoak» ditu.
Jonan Fernándezek planteatutako neurri horien artean dago «gazteen enpleguari buruzko txoke-plan bat egitea, gazteen langabezia-tasa %10etik behera jaisteko 16 eta 29 urte bitarteko gazteen artean». Horrez gain, emantzipazioa eta jaiotza-tasa sustatzeko beste laguntza ekonomiko batzuk ere eman behar dira, baina, idazkari nagusiaren hitzetan, «ekimen horiek garrantzitsuak badira ere, garrantzitsuena da horiekin guztiekin baldintza positiboen ekosistema bat eratzea, belaunaldi gazteekin lankidetzan aritzeko autonomia-prozesuetan eta bizitza eta familia-proiektuak eraikitzeko prozesuetan».
Eztabaidan sakontzeko, Albert Esteve, Ikerketa Demografikoen Zentroko zuzendaria, ere entzun ahal izan dugu. Gainera, mahai-inguru bat aurkeztu da. Bertan, Albert Estevez gain, Teresa Laespada Bizkaiko Enplegu, Gizarte Kohesio eta Berdintasun foru diputatuak eta Beatriz Jordao ONU-Habitateko Espainiako Bulegoko buruak parte hartu dute.
Klima-ekintza da azken urteotan eztabaida publikoan garrantzi gehien hartu duen beste erronka emergente bat. Klima-aldaketak eragindako fenomenoek batez ere itsasertzean dute eragina, Euskadin biztanleriaren %59 eta jarduera ekonomikoetarako lurraldearen %32 biltzen baitira. Erronka horri aurre egiteko, Miriam García Landlab arkitektura jasangarriaren estudioko zuzendariak parte hartu du.
Nazioarteko mailako profesionalek ere parte hartu dute, hala nola Kirsten Dunlop, Climate-KIC erakundeko zuzendari exekutiboa. Erakunde horrek berrikuntza sustatzen du Europa mailan, klima-aldaketaren ondorioei aurre egiteko. Azkenik, mahai-inguru batekin amaitu da saioa. Eusko Jaurlaritzako Natura Ondare eta Klima Aldaketa zuzendariak, Adolfo Uriartek, bi aditu izan ditu alboan: Estibaliz Sanz, Basque Centre for Climate Change (BC3) zentroko ikertzailea, eta Cristina Monge, Soziologiako irakaslea.
Euskal Hiria Kongresua gaur arratsaldean jarraituko du eta bihar amaituko da
Gaur arratsaldean, sektoreko profesionalek eta erakundeetako ordezkariek aurkezpen eta eztabaida gehiago egingo dituzte. Juan Requejo geografo eta ekonomialariak edo Sofía Martínez Ekonomia Berdearen aldeko Koalizioko politiken zuzendariak, besteak beste, trantsizio energetiko egokia eta iraunkorra lortzeko gakoak emango dituzte, lurraldean izango duen eragina eta energia-ekoizpenak kontsumitutako energia guztiaren % 10 soilik estaltzen duen euskal gizartean sor ditzakeen aukerak edo erronkak kontuan hartuta.
Biharko jardunaldiak, bestalde, azken bi erronka emergenteak aztertuko ditu: Kultura eta turismoa, eta hurbileko ekonomiak. Kulturaren, turismoaren, identitatearen eta lurraldearen arteko elkarguneak aztertzeko, Euskal Hiria Kongresuak Alfonso Fernández Tabales, Sevillako Unibertsitateko Eskualde Analisi Geografikoko katedraduna; Susana García Bujalance, Hirigintza Laborategiko zuzendaria; eta Carmen Mota, arkitektoa eta UCLMko Hirigintza irakaslea izango ditu agertokian.
Hurbileko ekonomiei dagokienez, gaur egun globalizazioak zalantzan jartzen du haien garapena, baina abantaila ugari dituzte ingurumenari, lurraldeari eta gizarte-kohesioari dagokienez. Gai honetan sakontzeko, Europako Batzordeko Ikerketa Zentro Bateratuko proiektu-buru Giulia Testori eta Aclimako zuzendari nagusi Olga Martín adituek parte hartuko dute.
Hogeita hamar aditu eta ordezkari instituzionalen ikuspuntua ezagutu ondoren, Saskia Sassen soziologoak, Gizarte Zientzietako Asturiasko Printze Sariak, emango duen hitzaldiarekin amaituko da Euskal Hiria Kongresua 2023. Amaiera ekitaldian Beatriz Jordao ONU-Habitateko Espainiako Bulegoko buruak eta Miguel de los Toyos Eusko Jaurlaritzako Lurralde Plangintza eta Hiri Agendako sailburuordeak ere parte hartuko dute.
