Gaur amaitu da Euskal Hiria Kongresuaren XXII edizioa, ekitaldiaren ardatz izan diren bost erronketako bi azpimarratuz. Lehenengo egunean aldaketa demografikoaren, ekintza klimatikoaren eta trantsizio energetikoaren txanda izan bazen ere, gaur hogei bat aditu eta ordezkari instituzional bildu dira kulturak eta turismoak eta hurbileko ekonomiek euskal gizartean eta lurraldean duten eragina aztertzeko.
Kongresuaren amaieran, Miguel de los Toyos Lurralde Plangintzaren eta Hiri Agendaren sailburuordeak azaldu du Eusko Jaurlaritza hainbat tresnekin lanean ari dela bost erronka emergentei aurre egiteko. Ekintza klimatikoari dagokionez, itsas-mailaren igoeraren aurreikuspenaren aurrean lurraldea prestatzeko beharra zehaztu du. Lan hori Itsasertzaren Lurralde Plan Sektoriala (LPS) eguneratuz egiten ari da. Halaber, gogorarazi du trantsizio energetikoaren arloan lan egiten dela Energia Berriztagarrien LPSarekin, baita turismoaren eta lurraldearen arteko harremanean, Turismoaren LPSari esker. Gainera, oroitarazi du Euskadi Bultzatu 2050 Hiri Agendak, besteak beste, hurbileko ekonomiak indartzeko lan egiten duela, eta nabarmendu du Eusko Jaurlaritzaren 2030 Agendan erronka demografikoari aurre egiten zaiola.
De los Toyosek azaldu duenez, «Euskadik ikuspegi zeharkakoa eta multisektoriala behar du gure gizarte osoa eta gure lurralde osoa prestatzeko, gizarte eta lurralde-arrakalarik gabe, etorkizunaren aurrean, bi egun hauetan aztertu ditugun erronkak eta beste erronka batzuk kontuan hartuta, hala nola mugikortasuna, etxebizitza, osasuna, enplegua eta prestakuntza edo segurtasuna«. De los Toyosek «proposamenetatik ekintzetara pasatzearen» alde hitz egin du, «luzapen denboran gaudelako» ekintza klimatikoari dagokionez.
Bestalde, Beatriz Jordaok, NBE-Habitateko Espainiako Bulegoko buruak, itxiera ekitaldian azpimarratu duenez, “Euskal Hiria Kongresuan erakundeetako ordezkari ugari egotea funtsezkoa da erronka emergentei buruz hausnarketa egitetik dieten planak eta estrategiak abiaraztera pasatzeko«.
Euskal Hiria Kongresuaren bigarren eguna María Cortésen hitzaldiarekin hasi da, Sare Programaren presidenteordea, Garapen Jasangarrietako Soluzio Sarean. Cortések azpimarratu du beharrezkoa dela eraldaketa sakonak ezartzea Garapen Jasangarrirako Helburuak betetzeko; izan ere, «horien %18 baino ez daude osatzeko prozesuan 2030erako, eta bi heren, berriz, geldirik edo aurrerapen nahikorik gabe daude«. Ondoren, kulturari eta turismoari buruzko blokeari eman zaio sarrera, eta biak aztertu dira lurraldean duten eraginaren eta eratorritako gizarte-erronken ikuspegitik. Susana García Bujalance Hirigintza Laborategiko aholkularitzako zuzendariak eta Alfonso Fernández Tabales Sevillako Unibertsitatearen Eskualdeko Analisi Geografikoko katedradunak parte hartu dute.
Hitzaldi horien bidez, turismoaren eta lurraldearen arteko lotura nabarmenean sakondu da. Turismoa lehen mailako jarduera ekonomiko gisa garatzeak inpaktuak eragin ditu sektorearentzat erakargarrienak diren lurraldeetan, «turistifikazioa» bezalako fenomenoak sortuz eta, batzuetan, biztanle lokalak hiriguneetatik mugiaraziz. Gainera, Alfonso Fernándezek azaldu duen bezala, etxebizitza turistikoen hazkunde masiboak eragin negatiboak ditu lurraldearen iraunkortasunean eta ondare historikoaren kontserbazioan: «turismoaren masifikazioak eta Erabilera Turistikoko Etxebizitzen hedapena turismoaren eta hiriaren arteko oreka hausten du, fenomeno turistikoaren eta fenomeno urbanoaren artean».
Ondoren, mahai-ingurua osatu dute Eneko Goia, Donostiako alkateak; Aroa Jilete, Eusko Jaurlaritzako Turismo eta Ostalaritza zuzendariak; Sonia Hernández, Garraio, Mugikortasun eta Hiri Agenda Ministerioko Hiri Politiketako zuzendariordeak; Iñigo García, Gipuzkoako Foru Aldundiko Turismo zuzendariak; Lorena Villar, Turismoaren Mundu Erakundeko Proiektuetako espezialistak; eta Juan Pastor Bustamante, Basque District of Culture and Creativityko enpresak sendotzeko programaren zuzendariak. Bertan, turismo iraunkorreko moduen aldeko apustua egitearen garrantzia nabarmendu da, batez ere Gipuzkoa bezalako lurraldean eta Donostia bezalako hiri batean, non gastronomia bezalako sektoreetan turismoarekin lotutako dinamika ekonomikoak sortzeko lan egiten den.
Atal honetan lurraldearen garrantzia ere nabarmendu da, gizarte jakin baten kultura eta nortasuna zehazten duten jarduerak eta harremanak garatzen duen espazio gisa. Gainera, kultura sustatzea funtsezkotzat jo da kongresu honetan aztertutako erronka emergentei aurre egiteko. Esku hartu duten adituek agerian utzi dutenez, komunitatearen, ekintza kolektiboaren eta balio partekatuen bidez bakarrik gainditu daitezke demografia-aldaketa edo klima-aldaketa bezalako erronkak.
Hurbileko ekonomiak, gizarte globalaren krisien erantzuna
Eguneko azken blokean, hurbileko ekonomiei buruzkoa, Giulia Testori Europako Batzordearen Ikerketa Zentro Bateratuko Lurralde Garapeneko proiektu-buruak parte hartu du.
Adituek azaldu duten bezala, ondasun eta zerbitzuen ekoizpen lokalari, kontsumoari eta zirkulazioari lehentasuna ematen dioten tokiko edo eskualdeko sistema ekonomikoek abantaila garrantzitsuak dituzte eskala handiko ekonomiek sortutako deslokalizazioari dagokionez, batez ere hornidura-kateari eragiten dioten krisi globalak gertatzen direnean, hala nola hondamendi naturalak edo COVID-19 bezalako pandemiak. Gainera, ekonomia lokalak indartzeak kanpoko talken aurkako erresistentzia indartzeaz gain, lurraldean ere eragin garrantzitsua duela nabarmendu dute; izan ere, enpresa lokalei laguntzea, lanpostuak sortzea eta gizarte-kohesioa handitzea funtsezkoak dira lurralde-oreka zaintzeko.
Mahai inguru berri batean Maria Cortés, Olga Martín Aclimako zuzendari nagusia eta Idoia Postigo Bilbao Metropoli 30eko zuzendari nagusia elkartu dira. Azken horrek lankidetza publiko-pribatuko ekimenak azpimarratu ditu, metropoli-eremuko proiektuak abian jarri ahal izateko eta, horrela, hurbileko ekonomia iraunkorrak garatu ahal izateko. Gainera, Olga Martínek hurbileko ekonomiak defendatu ditu lurraldea eta ekonomia lokalak indartzeko sistema gisa, hondakinen kudeaketaren adibidea erabiliz: «Euskadik 6 milioi tona hondakin sortzen ditu urtean, eta horien % 50 bakarrik berreskuratzen dira; beraz, funtsezkoa da hurbiltasunean horiek berreskuratzeko aukera emango duten ingurumen-azpiegiturak sortzea»
Azkenik, Euskal Hiria Kongresuaren amaieran parte hartu dute Beatriz Jordaok, NBE-Habitateko Espainiako Bulegoko buruak, eta Miguel de los Toyosek, Eusko Jaurlaritzako Lurralde Plangintza eta Hiri Agendako sailburuordeak. Jordaok eskerrak eman dizkie erakundeetako ordezkariei Euskal Hiria Kongresura etortzeagatik, funtsezkoak baitira jardunaldi hauetan partekatutako ezagutzak estrategia eta politika publiko bihurtzeko. Bestalde, Miguel de los Toyosek kongresuaren bi egunak laburbiltzen dituzten lau puntu nagusi aipatu ditu: zeharkakotasuna, erantzukizun soziala, denborarik eza eta ekintzak abian jartzeko premia larria.
Hitzaldi hauek kongresuaren azken ondorio gisa erabili dira. Aurten ere, Euskal Hiria Kongresuak adituak eta erakundeetako ordezkariak bildu ditu hirigintzaren arloko euskal estrategia eta politika publikoak optimizatzeko ahaleginean, Agenda 2030en Garapen Iraunkorreko Helburuak eta ONU-Habitaten Hiri Agenda Berria erreferentziatzat hartuta.
