Gobernantza Publiko eta Autogobernuko sailburu Olatz Garamendik Gardentasun lege-proiektuaren oinarrizko ildoak aurkeztu ditu gaur. Ekimen honen xedea da gardentasunaren, osotasunaren, kontuak ematearen eta herritarren parte-hartzearen printzipioetan oinarritutako gobernu irekiaren kultura modu integralean bultzatzea. Garamendik nabarmendu duenez, «lege hau politika publikoen eraginkortasuna eta efizientzia hobetzeko herritarrekiko konpromisorako beste tresna bat izango da, gizartearen garapenean, Herriaren hazkunde ekonomikoan eta euskal herritarren ongizatean eragina izango duena».
Berak eskatuta, Eusko Legebiltzarrean, Erakunde, Gobernantza Publiko eta Segurtasun Batzordearen aurrean egindako agerraldian, sailburuak azaldu du lege horrek nazioarteko estandarrei jarraitzen diela, Europar Batasunaren Zuzentaraua jasotzen baitu, arau-hausteei eta ustelkeriaren aurkako borrokari buruzko informatzaileen babesa arautzen duena, eta Espainiako estatuak berriki transposatu duena.
Sailburuak nabarmendu du legearen testua lurzoru sendo batean oinarritzen dela, «ez gara hutsetik abiatzen, Gobernu Onaren arloan ibilbide luzea dugu». Europar Batasuneko Gobernuaren Kalitatearen Europako Indizeak, Goteborgeko Unibertsitateak egina eta erakunde-kalitatearen adierazle bakarra denak, Euskadi Europa mailako lehen postuetan kokatzen du zerbitzu publikoen prestazioaren inpartzialtasunari eta ustelkeria mailari dagokionez. Nazioarteko gardentasun indizeei dagokienez, Euskadi 17 autonomia erkidegoen buruan dago, 100etik 100eko puntuazioarekin.
Agerraldian, talde parlamentario gehienek beren ekarpenak egin dituzte, eta neurri handi batean bat etorri dira lege-proiektuaren oinarrizko ildoekin; izan ere, lege-proiektu hori izapidetzen ari da, eta datozen egunetan beste agerraldi batzuk egingo dira batzordearen aurrean.
Testuak hiru mugarri nagusi ditu: herritarren aurrean administrazioaren gardentasuna bermatzea, herritarrek gai publikoetan parte har dezaten bultzatzea eta Gobernu programa bakoitza betez garatutako ekintzen eta ekimenen kontuak denbora errealean ematea ahalbidetzea. Lege-proiektu gisa amaitzeko prozedura bete ondoren, Funtzio Publikoaren Euskal Kontseiluan partekatu da. Foro honetan sindikatuak ere bertan daude, eta ez zuten aurkakotasunik erakutsi.
Hala, arau honi publizitate aktiboko betebehar handiagoak erantsi zaizkio, gaur egun daudenak baino. Herri administrazioek hartu dituzten erabakien berri eman beharko dute, bai eta erabaki horiek nola hartzen dituzten, zerbitzuak nola antolatzen diren eta beren jardueren arduradunak nortzuk diren edo funts publikoak erabiltzearekin zerikusia duen guztia ere.
Gardentasunaren Euskal Agintaritza – Gardena
Gainera, arau honek Gardentasunaren Euskal Agintaritza – Gardena sortzea aurreikusten du. Berme organo horretan, herritarrek erreklamazioa jarri ahal izango dute, informazio eskubidea ukatzen zaienean edo herritarrek nahi dutena ez denean. Bere funtzioak bi alderditan laburbiltzen dira. Alde batetik, erakundeak zainduko du Administrazio Publikoak publizitate aktiboaren eta sarbide eskubidearen arloko betebeharrak betetzen dituela. Horrela, neurri zuzentzaileak dituzten konponbideak emateko eta zehapen prozedurak edo diziplina jarduerak hasteko gaitasuna izango du. Bestalde, Gardenak informazioaren eta pertsona informatzailearen babeserako kanpoko kanalaren komunikazioak izapidetuko ditu, betiere ustelkeariaren aurkako borrokaren esparruan. Horretarako, organoak independentzia osoz jardungo du Euskadiko erakunde-maila guztiekiko, baita sektore pribatuarekiko ere.
Gardenaren bidez, informatzaileak eta ustelkeriaren aurkako borroka babesteko Europako sistema ezartzen eta garatzen da. Erakunde honek funtzionarioak eta nortasun juridiko propioa izango ditu, eta bere eginkizunak betetzean erabateko independentzia izango du. Parlamentuaren kontrolpean egongo da.
Gardentasunaren arloko arau-hausteengatiko zehapen araubidea ere ezartzen du lege-proiektuak. Esparru horretan, legegintzaldi bakoitzeko Gobernu Programa argitaratzeko betebeharra nabarmentzen da, eta urteko adierazle batzuk egitea kontuak emateko, hala nola artatutako zerbitzu publikoen kostua, enplegu publikoa osatzen duten giza baliabideak edo etorkizuneko konpromiso nagusiak, besteak beste.
Herritarren eta interes-taldeen parte-hartzea
Arau honek jasotzen duen beste puntuetako bat interes-taldeen erregistroa sortzea da, baita herritarren parte-hartzearen eta lankidetzaren erregistroa ere. Erregistro horien bidez, identifikazio publikoa erraztuko da, eta horiek Euskadiko sektore publikoaren aurrean egiten duten jardueraren gardentasuna eta kontrola bermatuko dira.
