Dokumentu honek Eusko Jaurlaritzaren eta Nekazaritza Erakundeen (UAGA, EHNE Bizkaia, EHNE Gipuzkoa, ENBA Bizkaia eta ENBA Gipuzkoa) arteko lankidetza nabarmentzen du, epe laburrean sektorearen berehalako beharrei erantzungo dieten talka-neurriak ezartzeko, epe ertain eta luzerako garapen iraunkorrerako oinarriak finkatzen diren bitartean. Lehen sektoreak euskal ekonomiarentzat duen garrantzia, natura-ondarea zaintzeko duen eginkizuna eta klima-aldaketaren aurkako borrokan egiten duen ekarpena aintzat hartuta, elkarrekin lan egiteko eta elkarri laguntzeko konpromisoa hartu da.
Adostutako konpromiso batzuen bidez, txostenak sektorea indartzera, berrikuntza sustatzera eta lehiakortasuna hobetzera bideratutako estrategia aurkezten du. Gainera, hiru hilean behin jarraipena egiteko egutegi bat ezartzen da, hartutako neurrien aurrerapena ebaluatzeko eta estrategiak behar den arabera doitzeko.
Ekimen horren bidez, Eusko Jaurlaritzak eta sektoreko eragileek etorkizun oparoa eta bermatu nahi diote lehen sektoreari, Euskadiren garapen ekonomikoan eta jasangarritasunean funtsezkoa baita.
KONPROMISOAK
- Agintari eskudunei Erkidegoko araudia eskualdeetako errealitateetara egokitzeko eskatzea, ezarpen malguagoa bilatuz eta laguntzen kudeaketan burokrazia murriztuz, eta hirugarren herrialdeetako ekoizpenek Erkidegoko ekoizpenei aplikatutako araudi bera betetzen dutela ziurtatuz.
- Laguntzen kudeaketa eta izapidetzea erraztea. Horretarako, laguntzen ordainketa-datak aurreratuko dira, indarrean dagoen araudiak baimentzen duen gehieneko neurrian, gure lehen sektorearen likidezia eta finantza-plangintza babesteko, eta finantza-tresna gehigarriak bultzatuko dira (hitzarmenak bankuekin) aurrerapen horiek egiteko. Aurrez aurreko izapideei eutsiko zaie, aurretiko hitzorduak saihestuko dira eta administrazioen arteko elkarreragingarritasunean aurrera egingo da. Koaderno digitalari dagokionez, Erkidegoko agintarien aurrean defendatuko da haren borondatea eta haren mailakako inplementazioa, sektorearen beharren eta gaitasunen arabera, administrazio eskudunaren beharrezko laguntzarekin.
- Elikadura Katearen Legea Euskadin eraginkortasunez ezartzen dela bermatzea, gure eskumenen esparruan, negoziazio-baldintzak hobetzeko eta ekoizleentzako prezio justuak bermatzeko. Epe laburrean, nekazaritzako produktu gehiago eta eraldatuak aztertuko dira, Estatuko erreferentziazko errenta barne, norberaren eskulana kalkulatzeko, eta katearen gainerako kate-mailetan hasiko dira lanak. Gainera, dekretua onartu ondoren, ikuskapenak areagotuko dira eta sentsibilizazio-ekintzak egingo dira, bai elikaduraren katean, bai gizarte osoan.
- Nekazaritza-lurraren erabilera eraginkorra eta iraunkorra sustatzea, epe luzerako produktibitatea bermatzeko. Horretarako, sektore-administrazioek EHLABen duten rola bultzatuko da, balio estrategiko handiko lurzorua defendatuko da, lurren bitartekaritza-sistema berrikusi eta indartuko da (Frantzian garatutako SAFER sistema erreferentziatzat hartuta), titulartasun publikoko lurzoruen kudeaketa hobetzea aztertuko da eta mahai bat sortuko da lurraldean energia berriztagarriak sortzeko elementuak ezartzeko hartu beharreko neurriak eta inpaktua aztertzeko.
- Nekazaritzak eta abeltzaintzak oreka ekologikoan eta biodibertsitatean duen rolari buruzko kontzientziazioa bultzatzea. Otsoa LESPRE katalogotik kanpo uzteko eskatuko da, Ingurumen Administrazioaren Legearen aldaketa posiblea aztertuko da nekazaritza- eta basogintza-jarduera errazteko, eta haren ezarpena errazte aldera, nekazaritzako eta abeltzaintzako sektoreari ur-kanonaren ordainketan moratoria bat ezarriko da 2024ko abenduaren 31ra arte, 2025etik aurrera % 90eko hobaria izango du eta lan-mahai bat eratuko da URArekin eskari sektorialei eta, bereziki, ibai-ibilguen garbiketari heltzeko.
- Belaunaldi berrientzako nekazaritza-sektorearen erakargarritasuna eta emakumeen lidergoa sustatzea, laguntza-programak berrikusita eta baliabideak eskuratzeko erraztasunak emanda. Gaztenek programa berrikusiko da, eta, horretarako, gure errealitatera egokitutako prestakuntza- eta aholkularitza-programak garatuko dira, laguntza-mailak handituko dira eta lurrerako sarbidea erraztuko da. Era berean, haurdunentzako eta edoskitzaroko emakumeentzako ordezkapen-zerbitzu bat sortzea aztertuko da.
- Laguntza-sistema sektore- eta lurralde-errealitateetara egokitzea, finantza- eta teknika-euskarria eskainiz eta nekazaritzaren eta abeltzaintzaren garapen iraunkorra bultzatuz. 2024an mahastiari laguntzeko neurriak antolatuko dira (mahats-bilketa berdea, errendimendua galtzeagatik konpentsazioa eta destilaziorako laguntzak). Bestalde, hala badagokio, Elikadura Katearen Behatokiak identifikatutako krisi-egoerei edo premiazko premiei erantzuteko ezohiko laguntzak antolatuko dira. Era berean, krisi-egoeren aurkako neurri eraginkorrak ezarriko dira (hala nola EHE eta banda marroia).
- Artisau-eraldaketa eta tokiko produktuen erosketa bultzatzea, tokiko erosketari laguntzeko araudiak eta hitzarmenak sustatuz. Tokiko elikagaien erosketa sustatzeko eta bermatzeko araudi bat bultzatuko da, dagozkien eremuetan eta eragindako jantoki kolektiboetan (eskola-jantokiak, ospitaleak eta egoitzak), KM0, ECO eta kalitate bereiziko irizpideekin. Nekazaritzako ustiategiei lotutako elikagaien eraldaketarako eta lantegietarako betekizunetan Europan egiten diren eskakizunekin parekatzen aurrera egingo da, eta esparru-hitzarmen bat sustatuko da udalen eta Eusko Jaurlaritzaren artean, tokiko produktuen merkatuen bidezko zuzeneko salmentaren azpiegiturak eta baldintzak hobetzeko.
- Nekazaritza-aseguruen sistema optimizatzea, estaldura zabalduz eta Euskadiren beharretara egokituz, eta, horrela, nekazaritza-sektorearen erresilientzia indartzea klima-ezbeharren eta bestelako arriskuen aurrean. Berriz ere nekazaritzako aseguruen arloko eskumena transferitzea eskatuko da, eta esku hartzen duten administrazioek eta eragileek osatutako mahai bat eratuko da, indarrean dauden aseguru-sistema berrikusteko eta egokitzeko, estaldura eta polizak handituz, eta nekazarientzako eta abeltzainentzako sentsibilizazio- eta prestakuntza-programak inplementatzeko, nekazaritzako aseguruen garrantziari buruz eta haien beharrizanetarako estaldura egokiena hautatzeko moduari buruz.
- Berrikuntza teknologikoa eta praktika iraunkorrak sustatzea, produktibitatea hobetzeko eta ingurumen-inpaktuak murrizteko, merkatu-aukera berriak irekiz eta nekazaritzako langileen bizi-kalitatea hobetuz. Doitasunezko nekazaritza sustatuko da, eta digitalizazio-proiektuak, teknologia berrien inguruko prestakuntza eta azpiegitura teknologikoen garapena bultzatuko dira.
