Nafarroak azken hamarkadan bere partaidetzan eta nazioarteko proiekzioan emandako aurrerapena sendotu nahi du, 2025-2028 aldirako aurreikusitako Kanpo Ekintzako II. Planarekin. Parte hartzeko fasean dagoen plan berri honen oinarrizko ildoak lehendakariorde eta Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako kontseilari Ana Ollok aurkeztu ditu gaur, hainbat hedabidetako kazetariekin egindako topaketa batean. Bertan, Sergio Pérez zuzendari nagusia eta Kanpo Ekintzako lantaldea izan ditu lagun. Plan berriaren zirriborroa gaurtik aurrera kontsultatu ahal izango da Gobernu Irekiaren webgunean.
Ollo lehendakariordeak Nafarroak Europar Batasunarekin duen konpromisoa indartzea garrantzitsua dela nabarmendu du, nazioarteko testuinguruaren aurrean, ahots propioarekin eta ekarpen handia egiteko duen eskualde gisa. Gainera, Ollok atzerriko nafar komunitateekin harremanak izateko aukeraz ere hitz egin du. Eta mugaz gaindiko eremuko harremanetan ere arreta berezia jarri du, «Euskadirekin eta Akitania Berriarekin batera integratzen baitugu eremu hori, auzotartasun-, kultura- eta ekonomia-lotura oso biziak baititugu».
Hiru ardatz horiek, ‘Nafarroa Europan’, ‘Mugaz gaindiko Nafarroa’ eta ‘Nafarroa munduan’, Kanpo Ekintzako lehen plana (2021-2024) osatu dute, eta plan horren adierazleek erakusten dute aurrerapen nabarmena izan dela ekintza-ildo askotan. Aurreko bi legegintzaldietan emandako aurrerapena, Bruselako Bulego Iraunkorraren bultzadarekin eta Nafarroa Euroeskualdean sartzearekin (2017) edo kanpoan dauden Nafarroako herritarren Next Estrategia zehaztearekin (2019), besteak beste.
Helburu bera duten hiru ardatz: presentzia propioa izango duen Nafarroa globala
2025-2028 Kanpo Ekintzako Plan berria Nafarroako kanpo-ekintza planifikatu, koordinatu, bultzatu eta ikusarazteko helburuarekin sortu da, Foru Erkidegoa Europako eta nazioarteko eragile global eta bereizi gisa kokatuz, eta, horrela, lehen planaren hiru ardatzak indartuz.
«Kohesio politika jokoan dagoen une honetan – adierazi du Ollo lehendakariordeak – inoiz baino beharrezkoagoa da ‘Nafarroa Europan’ ardatza indartzea, eskualdeen Europa horretan, baita Europari buruzko ezagutza areagotzea Nafarroan eta herritarrak Europako kide izatearen sentimendu horretan inplikatzea ere».
Bigarren ardatzak, ‘Mugaz gaindiko Nafarroa’ izenekoak, Europako lurralde-lankidetzaren potentzial guztia errentagarri bihurtu nahi du, Nafarroaren kokapen geografiko pribilegiatua aprobetxatuz, eta berezko izaera ezarri Akitania Berria-Euskadi-Nafarroa Euroeskualdea eta Pirinioetako Lan Erkidegoa (PLE/CTP) bezalako espazioetan. Beste laguntza-deialdi batzuekin, proiektu partekatuekin eta lotura instituzional, sozial eta komertzialekin Pirinioetako mugaren bi aldeetan.
Azkenik, ‘Nafarroa globala’ ardatzaren helburua kanpoan dauden Nafarroako herritarrekiko arreta eta harremana hobetzea da, bai eta Foru Komunitatearen irudi erakargarria, anitza eta garaikidea zabaltzea ere. Nafarroako diasporarekiko harremanei ere erreferentzia egiten die, bai itzuli nahi dutenekin – prozesu horretan Gobernua bitarteko izanik–, bai atzerrian jarraitzea erabakitzen dutenekin.
Ollo: «Orain, inoiz baino gehiago, balio demokratikoen eredu den Europa baten alde lan egin behar dugu «
OIlo lehendakariordeak, antolamenduari dagokionez, Kanpo Ekintzako politika publiko finkatuak izatea oso garrantzitsua dela azpimarratu du; Foru Komunitatearen interesen arabera lehenetsiak, helburuei dagokienez; eta Europako eta nazioarteko ingurune aldakorrari egokituak. Hori bi arrazoirengatik egitearen garrantzia ere aipatu du: «Argi dago arrazoi oso praktiko bat dagoela, Europako funtsekin proiektuak eta ekintzak aurrera ateratzeko aukerarekin zerikusia duena, bestela inoiz posible izango ez liratekeenak. Eta gaur aurkezten ditugun datuek gure politiken norabide ona bermatzen dute».
«Baina ikuspegi ekonomikotik haratago — gaineratu du Ollok —, politika eta etika ere hor daude. Orain, Europa inoiz baino gehiago, agian ukitu eta zatitutako Europa, baina balio demokratiko askoren eta Ongizate Estatuaren nazioarteko eredu izaten jarraitzen duena. Eta Europa hori ezin da soilik estatuen egituren gainean eraikita egon, baita eskualdeen gainean ere, eskualdeek askoz hobeto erantsi baitezakete Europar Batasunaren beraren aniztasuna «.
«Jakinda gaur egun Europak bere etorkizuna politika publikoen eredu gisa duela jokoan –azpimarratu du Ollo lehendakariordeak–, Trumpen, Putinen edo Txinaren mugimenduek mehatxatutako mundu-taula batean, gure apostua europazalea da, baina ez edonolako Europa baten aldekoa, baizik eta sozialki eta lurraldez elkartuta dagoen Europa baten aldekoa. Izan ere, Europar Batasunean ere joera inboluzionista kezkagarriak daude, eta horiek irauli egin behar dira hainbat herrialdetan, eta gure herritarrak kezkatzen dituzten beste gai batzuetan ere», amaitu du.
2021-2024 Planaren balantzea: finantzatutako proiektu kopurua bikoiztu da
Kanpo Ekintzako zuzendari nagusiak, Sergio Pérezek –Silvia Ojer eta Iñaki Martínez de Vírgalarekin batera, bi zerbitzuburuek lagunduta–, azken lau urteetan egindakoaren balantzea egin du, Kanpo Ekintzako egungo planaren indarraldian, zeinak Nafarroa berriro Europako mapan jartzeko «ibilbide-orri» gisa sistematizatu eta finkatu baitzuen 2015etik aurrera.
Nafarroak Europan duen presentzia Europako erakunde eta organismoetan parte hartuz gauzatu da, bai eta Nafarroako Gobernuaren Bruselako Ordezkaritzaren lanari esker ere (urtean 20 bisita jasotzen ditu batez beste, eta 38 mintegi antolatu ditu 2.500 parte-hartzailerekin), 82 foro, partenariatu eta sare europarretan ere parte hartuz. Urte hauetan arrakasta garrantzitsuak lortu dira, hala nola Nafarroak koordinatzen duen Eskualdeko Berrikuntza Haraneko proiektua, Automobilgintzako Eskualdeen Aliantzako lidergoa, edo ekonomia zirkularreko edo unibertsitateetako beste proiektu batzuk.
Ardatz honen beste oinarri instrumentala Europako Proiektuen Bulegoa da, egoitza Iruñean duena. Bertan egindako aholkularitza lanari esker, bikoiztu egin da Foru Gobernuak zuzenean aurkeztutako proiektuen kopurua (2021ean 19 ziren eta orain 45), 122 aurkeztuak eta 61 onartuak. Proiektu horiei esker, 20 milioi euro baino gehiagoko finantzaketa lortu ahal izan da, eta eraginkortasun handiarekin egin da, nahiz eta norgehiagoka izan, bi proiektutik batek aurrera egiten baitu.
Hedapen- eta aholkularitza-jarduera ugariez gain –Europe Direct puntuak herritarrentzako hainbat ekitaldiren bidez egindakoez gain–, arlo honetan nabarmendu den lorpen nagusia begirada europarra izan da enpresa- eta gizarte-sarean zein gobernu-sarean (departamentuen % 92k Europako proiektuetan parte hartu dute edo parte hartzen dute) eta erakundeetan (udalak, mankomunitateak, Parlamentua…) laguntzea. Begirada hainbat neurriren bidez, hala nola teknikarien eta proiektu-kudeatzaileen prestakuntza (NUPeko eta INAPeko kudeatzaileen ikastaroa, 357 parte-hartzailerekin), kontrataziorako laguntzak (azken lau urteetan 20 espezialista baino gehiago sartu dira enpresa-munduan).
Mugaz gaindiko lankidetzaren aldeko apustua: PLEko eta Euroeskualdeko lehendakaritza bikoitza
Bigarren ardatzean aurrerapen handiak egin dira, eta plan berriak garrantzi berezia emango dio mugez gaindiko lankidetzaren esparruari. Lankidetza hori mugez gaindiko herritarren esperientzietatik eta beste lankidetza-modu batzuetatik haratago egituratzen da, hala nola udalartekoa, Merkataritza Ganberek edo unibertsitateek egiten dutena, dagoeneko sendotuta dagoen sare instituzional baten bidez, non Nafarroaren eta Pirinio Atlantikoetako departamentuaren arteko lankidetza-hitzarmena sartzen den (aurten berrituko dena); Pirinioetako Lan Elkartea (PLE/CTP) eta Akitania Berria-Euskadi-Nafarroa Euroeskualdea.
Kanpo Harremanetarako zuzendari nagusi Sergio Pérez Garcíak nabarmendu duenez, bi planek betetzen duten denbora-esparruan, Nafarroak gainjarri egingo ditu Euroeskualdeko lehendakaritza (2024- 2026) eta PLEkoa (2025-2027).
Lehendakariordeak eta zuzendari nagusiak itxaropena agertu dute, eta Euroeskualdearen proiekzioan eta eraginkortasunean egindako ahalegina nabarmendu dute, lurraldera gehiago hurbiltzen delako eta Nafarroak lidergoaren arrastoa uzteko gaitasuna duelako. Gainera, bi erakundeek (PLEak eta Euroeskualdeak) Europar Batasunaren finantza-laguntzak bideratzen dituzte, Interreg POCTEFA bezala ezagutzen diren deialdiak. Azken hamarkadan, Nafarroako partaidetza duten 100 proiektu baino gehiago hautatu dira eremu horretan (horietatik 35 2023ko azken deialdian). Horiei modalitate berriak gehitu behar zaizkie, hala nola AFOMEFi dagozkionak (Mendebaldeko Eremu Funtzionala, POCTEFA programak identifikatutako bost eremu funtzional edo «bizi-arroetako» bat, Pirinioetako mendigunearen eta Bizkaiko golkoaren arteko elkargunearen inguruan kokatua. Euskadi, Nafarroa eta Akitania Berria eskualdearen hegoaldea Baretous haraneraino integratzen ditu, Euroeskualdeak bultzatuta). Laster jakingo da deialdi honen ebazpena eta POCTEFAren bigarrena.
Azkenik, ‘Nafarroa globala’ hirugarren ardatzean, mugarik gabeko mundu batean, Gobernuak NEXT Estrategia garatu du, arrazoi batengatik edo besteagatik atzerrian bizi diren nafarren komunitatearekin harreman erraza izateko. Urtero, NEXT ekitaldi bat egiten da, baina espazio digitalean (komunitate birtualak ere izatea espero da) hazten ari dira gehien diasporarekiko harremanak; izan ere, NEXT komunitatea atzerrian bizi diren nafar herritarren borondatezko erregistroan izena emanda duten 800 pertsonarengana hurbiltzen da, baita Kanpo Harremanetarako Zuzendaritza Nagusiaren sare sozialak jarraitzen dituzten 2.700 pertsonarengana ere.
Zuzendaritza honek jarduera-programa zabala izan du Nafar etxeen sarearekin, beste autonomia-erkidego eta herrialde batzuetan. Izan ere, Kanpoko Nafar Herritarrekiko Harremanei buruzko Legearen garapenean, martxoaren 31n Nafar Komunitateen Kontseilua eratuko da, arauan aurreikusia.
Parte-hartze prozesua eta plana onartzeko aurreikuspena
Hainbat hedabidetako kazetariekin izandako bileran azaldu denez, aurreko urteetan egindakoaren balorazioa izan da Kanpo Ekintzako II. Plana garatzeko lehen pausoa. Plan horrek, Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako departamentua buru duen arren, departamentuarteko ikuspegia du Gobernuan, eta irekita egon nahi du beste eragile batzuen eta Nafarroako herritarren ekarpenetara, bai eta haien ordezkarien ekarpenetara ere. Horregatik, plangintza hori Parlamentuko ponentzian azaltzeko aurreikuspenaz gain, gaurtik aurreraII. Planaren zirriborroa Gobernu Irekiaren webgunean egongo da, gizarteak egokitzat jotzen dituen ekarpenak jaso (apirilaren 6ra arte) eta uda baino lehen onartu ahal izateko.
