Zumaia izango da gune tentsionatu izendatuko duten bigarren euskal udalerria, Errenteriaren atzetik, jendaurrean jartzeko epea alegaziorik gabe gainditu eta Eusko Jaurlaritzak hiru urteko ekintza-plana onartu ondoren. Plan horren bidez, kostaldeko udalerriak gune tentsionatu izatetik atera nahi du datozen urteetan. Deklarazioa datozen asteetan Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkarian (EHAA) argitaratzea aurreikusten da, eta, beraz, garaiz iritsiko da Etxebizitza eta Hiri Agenda Ministerioak apirilean egingo duen bizitegi-merkatu tentsionatu gisa deklaratutako Espainiako udalerrien zerrendaren hiru hilean behingo eguneratzean sartzeko.
Gaur goizean Zumaiako udaletxeko osoko bilkuren aretoan egindako ekitaldian, Denis Itxaso sailburuak «udalek beren udalerrietako etxebizitzen eskasia eta garestitasuna zorroztasunez eta hurbiltasunetik aztertzeko egindako ahalegina» nabarmendu nahi izan du. Bere hitzaldian Itxasok aitortu duenez, » ekintza-plana azken hilabeteetan egindako baterako lanaren emaitza da. Bertan, Eusko Jaurlaritzak neurri gehigarri batzuk ezartzea iradoki du «. Era berean, “figura honek Euskal Autonomia Erkidegoan sortzen duen eta EAJ, EH Bildu eta PSE-EEko alkateak tramitatzen ari diren akordio maila altua” nabarmendu du.
Sailburuak aipatu duenez, «gune tentsionatuek gurutzaldi-abiadura hartuko dute udaberri honetan Euskal Autonomia Erkidegoan, eta hori amorrurik gabe eta adostasun zabalarekin egingo dute». Itxasoren arabera, «EAEko biztanleen % 20 tentsionatutzat jotako udalerrietan biziko dira udaberrian; ehuneko hori % 50etik gorakoa izango da urte amaieran, Donostiaz gain Bilbo eta Gasteiz ere bertan sartzen direnean.
Bere aldetik, Iñaki Ostolaza Zumaiako alkateak adierazi du izendapen hau urrats garrantzitsua dela alokairuan bizi direnei edo biziko direnei segurtasuna emateko. «Zumaia gune tentsionatu izendatzea ezinbestekoa da alokairuaren prezioen igoera geldiarazteko. Premiazkoa da lehenbailehen indarrean jartzea, prezioen muga ezarriz, eta herritarrek izendapenaren onurak jasotzeko mekanismo argiak definituz”, adierazi du alkateak. Edonola ere, “neurri hau ez da etxebizitzaren arazoaren behin betiko konponbidea: merkatuaren erregulazio eraginkorra eta espekulazioaren aurkako benetako konpromisoa behar ditugu. Ezinbestekoa da Etxebizitza Legea irmo aplikatzea, prezioak mugatzea, parke publikoa indartzea eta hutsik dauden etxebizitzak mobilizatzea», gehitu du.
“Udalean neurri ausartak hartzen ari gara: etxebizitza turistikoak arautu ditugu, etxebizitza publikoak bultzatzen ari gara eta hutsik dauden etxebizitzei kanona aplikatuko diegu, besteak beste. Baina ahalegin hori egiturazko eta errotiko etxebizitza-politika publiko batekin bakarrik izango da eraginkorra. Ezin dugu onartu merkatuak erabakitzea nor bizi daitekeen Zumaian. Jarduteko gaitasun handiena duten administrazioek ardura hartu behar dute, eta, pertsona guztientzat etxebizitza eskubidea bermatu, politika ausarten bidez», amaitu du.
Biztanleriaren %68 —1,5 milioi pertsona inguru— hartzen duten EAEko 43 udalerrietako bat da Zumaia. Udalerri horietan, bizitegi-merkatua tentsionatuta dago; bertan, eskariak etengabe gora egiten du eta eskaintza ez da nahikoa, argi eta garbi. Gaur egun, Etxebiden, kostaldeko herri horri dagokion etxebizitza-eskatzaileen erregistroak arazoaren larritasuna islatzen du: 685 lagunek eman dute izena, eta horietatik 300 alokairuko etxebizitza baten bila ari dira.
“Etxebizitza ez da ondasun ekonomiko bat soilik, pertsonek beren bizitza-proiektuak eraikitzeko oinarri ere bada. Etxebizitza egoki bat eskuratzeko aukerarik gabe, datozen belaunaldien etorkizuna mugatzen da”, azpimarratu du sailburuak, eta gogorarazi du Eusko Jaurlaritzak badituela hainbat tresna, hala nola 12/2023 Etxebizitzaren Estatu Legea eta 2015eko Etxebizitzaren Euskal Legea, erronka horri aurre egiteko.
Maizterrak etxebizitza eskuratzeko garaian eskaintzen dituen abantailak argiak dira: besteak beste, prezioak mugatzen ditu, urtebeteko aparteko hiru luzapen ezartzen ditu amaitzen diren kontratuetarako eta muga indartuak ezartzen ditu edukitzaile handientzat —bost etxebizitza edo gehiago dituztenentzat—. Azken 5 urteetan alokatuta egon ez diren etxebizitzetako kontratu berrien alokairuaren prezioa ere mugatzen da, erreferentziazko prezioek markatuko duten muga batekin.
«Alokairuaren prezioetan esku hartzeko politikak hedatuta daude Europako herrialde gehienetan; eta zentzua dute maizterrak babesteko denboratzat hartzen baditugu, botere publikoak elkarrekin gai garen bitartean babestutako etxebizitzen parke publikoa handitzeko», adierazi du Itxasok.
Zumaiak iazko ekainean egin zion eskaera Eusko Jaurlaritzari, eta honek, dagozkion azterketak egin ondoren, onartu egin du orain, eta Etxebizitza Ministerioari jakinaraziko dio ebazpena, honek BOEn argitaratzeko eta neurriak indarrean jartzeko, apirilean, ziurrenik. Hasierako ondorioa da udalerria hiru urtez gune tentsionatutzat hartzea; eta egoera lehengoratzen ez bada, epe hori handitu egin daiteke.
Horrela, Zumaiak Errenteriaren urratsak jarraitzen ditu; halaber, Eusko Jaurlaritzak martxan ditu Lasarte-Oria, Galdakao, Irun, Barakaldo, Donostia eta Astigarragako prozesuak.
Hiru urteko ekintza-plan bat ardatz eraldatzaile gisa
Gune tentsionatu izendatzeak azterketa zorrotz bati erantzuten dio; azterketa horrek erakutsi du etxebizitzen eskaria neurriz kanpokoa dela eskuragarri dagoen eskaintzarekin alderatuta, eta horrek merkatua garestitzea ekarri du. Izendapen hori indarrean sartuta, funtsezko elementuetako bat Hiru Urteko Ekintza Plan bat egitea da. Plan hori Zumaiako Udalak diseinatu du Etxebizitza eta Hiri Agenda Sailaren laguntzarekin.
Plan hori ez da asmoen adierazpen huts gisa ulertzen, baizik eta asmo handiko, ebaluatzeko moduko eta benetako eragina duen ibilbide-orri gisa. “Ezin da alferrik galdu denbora. Hiru urtetan gai izan behar dugu arazoak identifikatzeko, soluzio eraginkorrak aplikatzeko eta aurrerapenen jarraipen zorrotza egiteko. Eusko Jaurlaritzak prozesu hori lagundu eta babestuko du neurri zehatz eta gauzagarriekin», adierazi du sailburuak.
Hona hemen neurri horietako batzuk:
- Alokairuko etxebizitza babestuen kopurua handitzea, etxebizitza horien % 50, gutxienez, 36 urtetik beherako gazteentzat izateko konpromisoarekin. Hitzarmenek udal-lurzoruaren doako lagapena eta hobari fiskalak barne hartu behar dituzte.
- Hutsik dauden etxebizitzak mobilizatzea pizgarrien eta Bizigune bezalako programen bidez, eta etxebizitza hutsen kanona aplikatzea. Gaur egun, udal etxebizitza erroldaren arabera, inor erroldatu gabeko 654 etxebizitza daude Zumaian. Dena den, etxebizitza hutsen dekretuaren arabera, horietatik 400 etxebizitza inguru dira huts moduan kalifikatu daitezkeenak; horietatik 4 Bizigune programan daude eta bi bertan sartzeko prozesuan. Ildo horretan, Eusko Jaurlaritzak udalei arlo guztietan jarduteko eskatzen die, baita eraikitako hirian ere, hutsik dauden etxebizitzak alokairuko bizitegi-merkatuan sar daitezen sustatuz.
- Gazteentzako eta adinekoentzako zuzkidura-bizitokiak sustatzea, hauek garatzeko udal-lurzorua baliatuz.
- Etxebizitza babestuetarako lurzoru kalifikatua aktibatzea, publikoa zein pribatua.
- Hirigintza-araudiak berrikustea, merkataritza-lokalak etxebizitza bihurtzeko eta tamaina handiko etxebizitzak banatzeko.
- Alokairurako laguntza-programak indartzea, hala nola Gaztelagun (33 pertsonak jasotzen dute laguntza hori Zumaian) eta Etxebizitzarako Prestazio Ekonomikoa (EPE), gero eta herritar gehiagori mesede eginez (oraingoz, 62ri).
Azpimarratzekoa da Zumaiako Hiri Antolamendurako Plan Orokorraren (HAPO) Aurrerapenak 565 etxebizitza berri eraikitzea aurreikusten duela, Torreaga, Puntanoeta eta Aita Mari esparruetan banatuta. Torreaga sektorean (APD-R01), 249 etxebizitza sustatzea aurreikusten da; horietatik 52 babes ofizialekoak izango dira, 52 tasatuak eta 145 sustapen pribatukoak. Horrez gain, Udalari helburu sozialetarako lagatako 6 zuzkidura-etxebizitza ere sustatuko dira beheko solairuan. Beraz, Torreagan guztira 255 etxebizitza eraikiko dira. Bestalde, Puntanoeta eta Aita Mari esparruetan 310 etxebizitza eraikitzea aurreikusi da; horietatik 182 alokairu sozialerako izango dira (150 Puntanoetan eta beste 32 Aita Mari auzoan), 32 tasatuak eta 96 salmenta librekoak.
Horren ildotik, sailburuak adierazi duenez, «Eusko Jaurlaritzak Zumaiarekin duen konpromisoa irmoa da. Badakigu bizitegi-merkatuaren gaineko presioak, pertsona ahulenei ez ezik, erdiko klaseei ere eragiten diela, emantzipazioa atzeratuz eta diru-sarrera egonkorrak dituztenei ere etxebizitza eskuratzeko aukera zailduz».
Halaber, Itxasok berretsi du euskal etxebizitza-politika funtsezko hiru printzipiotan oinarritzen dela:
- Etxebizitza funtsezko eskubide eta gizarte-azpiegitura gisa, hezkuntzarekin edo osasunarekin pareka daitekeena.
- Estrategia integrala, eskariaren zein eskaintzaren gainean jardungo duena.
- Lankidetza publiko-pribatuko eredu bat, etxebizitza babestuen parkea handitzeko eta merkatua dinamizatzeko beharrezkoa dena.
Horregatik, Etxebizitzaren aldeko Itun Sozialaren eta Euskadiko Hirigintza eta Etxebizitza Foroaren zeregina nabarmendu du, administrazioen, sektore pribatuaren eta gizarte zibilaren arteko topaguneak baitira.
Erakundeen arteko koordinazioa eta lankidetza publiko-pribatua
Ekitaldian, Itxasok prozesu horretan erakundeen arteko lankidetzak duen garrantzia ere aitortu du. «Adierazpen hau abiapuntu bat da etxebizitzaren arloko estrategia integral bat zabaltzeko. Udalaren eta Eusko Jaurlaritzaren arteko koordinazioa funtsezkoa izango da aurreikusitako neurriak gauzatzeko eta hauen benetako inpaktua bermatzeko».
Gainera, sailburuak ikuspegi integral baten beharra azpimarratu du. «Ezin diogu etxebizitzaren arazoari ikuspegi bakar batetik heldu. Funtsezkoa da eskaintzaren gainean jardutea, parke publikoa indartzea, birgaitzea sustatzea eta bizitegi-merkatuak modu justu eta orekatuan funtzionatuko duela bermatzea».
Zumaia gune tentsionatu izendatzea izapide bat baino askoz gehiago da. Konpromiso politiko eta soziala da udalerriko herritarrekin, eta beste urrats bat da Euskal Autonomia Erkidego bidezkoago eta kohesionatuago baterantz. «Arazo honek soluzioa du erabakitasunez jokatzen badugu: etxebizitzarako baliabide publikoak handituz, inplikatutako eragile guztiekin akordioak lortuz eta egiturazko erreformak aplikatuz etxebizitza eskuragarriak egitea arintzeko», ziurtatu du Itxasok.
Konpromisoa Zumaiaren etorkizunarekin
Zumaia Bizitegi Merkatu Tentsionatuko Gune izendatzeak herritarrekiko epe luzerako konpromisoa dakar. Sailburuaren hitzetan, «arazo honek soluzioa du erabakitasunez eta irmoki jokatzen badugu. Gure lehentasuna da etxebizitza oztopo izateari uztea eta pertsona guztientzako eskubide bermatu bihurtzea”, esan du.
Eusko Jaurlaritzak eta Zumaiako Udalak koordinatuta lan egingo dute Ekintza Plana betetzen dela bermatzeko eta lortutako aurrerapenak aldizka ebaluatzeko. Ildo horretan, herritarrekin komunikazioa indartuko da, eskuragarri dauden programen berri emateko eta etxebizitza-politiketan parte-hartzea sustatzeko.
