Osakidetzak aurten jarriko ditu abian Trans Pertsonen Lehen Mailako Arretako Zerbitzuak (tLMAZ). Zerbitzu horiek osasun-zentroetan egongo dira, pertsona horiei «ospitalez kanpoko ingurune atsegin batean» harrera egiteko eta trantsizio medikoko prozesuan dauden bitartean laguntza emateko. Neurri hau hartu aurretik, Trans pertsonei arreta emateko gida sanitario bat argitaratuko da, ebidentzia zientifikoan oinarrituz eta Eusko Legebiltzarraren 4/2024 Legearen edukiarekin bat etorriz (4/2024 Legea, pertsona transak genero-identitateagatik ez baztertzeari eta haien eskubideak aitortzeari buruzkoa). Gidaren helburua da Euskadiko trans pertsonei zuzendutako protokolo asistentziala eguneratzea, Lehen Mailako Arretako Taldeen (LMAT), trans pertsonentzako Lehen Mailako Arretako Zerbitzu berrien (tLMAZ) eta Gurutzetako Unibertsitate Ospitalean dagoen Genero Identitatearen Unitateko (GIU) profesionalen arteko sare-lanaren bidez.
Gidak alderdi hauek jasotzen ditu, besteak beste: trantsizio medikoko prozesuetan jarduteko gomendioak, zirkuituen definizioa eta trans pertsonen eskubideak. Dokumentua osasun-zerbitzuetako profesionalek eta transexualen eta familien elkarteek egin dute. «Azken batean, dokumentu honek trantsizio medikoko prozesuetan jardunbide egokiak ezartzea erraztuko du, eta arreta eskatzen duten pertsonek ibilbide seguru eta eraginkorrez baliatzeko aukera izango dute, beren sexu- edo genero-identitatearekin denbora luzez eroso sentitzea lortzeko», azaldu du Maite Martinez Zabaleta doktoreak, Asistentzia Sanitarioko zuzendariak.
Lehen Mailako Arretako taldeek posizio estrategikoa dute osasun-premiak goiz detektatzeko, sexu- eta genero-aniztasunarekin lotutakoak barne. Gainera, funtsezkoa da LMAko taldeek trans pertsonei harrera egitea eta prozesu osoan zehar laguntzea.
Lehen Mailako Arretaren eta Ospitaleko Arretaren arteko sare-lanaren planteamendua gauzatzeko, gidak proposatzen du, batetik, Lehen Mailako Arretako taldeen (LMAT) zeregina indartzea, hala helduetan nola adingabeetan, eta, bestetik, Trans pertsonen Lehen Mailako Arretako Zerbitzuak (tLMAZ) sortzea. tLMAZ horiek aurten jarriko dira abian, lurralde bakoitzean bana: Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. «tLMAZ horiek martxan jartzeak, gainera, aukera emango du arreta hori inguru atsegin eta hurbilean eskaintzeko», gaineratu du Asistentzia Sanitarioko zuzendariak.
tLMAZ horiek genero-aniztasunaren arloko prestakuntza duten psikologoek osatuko dituzte batik bat. Askotariko eginkizunak izango dituzte, hala nola erabiltzaileei eta haien senideei laguntza psiko-emozionala ematea eta LMATetako eta GIUko profesionalekin koordinatuta lan egitea.
GENERO-IDENTITATEAREN UNITATEA
Osakidetzaren erreferentziazko GIUa (Genero Identitatearen Unitatea) Gurutzetako Unibertsitate Ospitalean dago, eta 1.308 pertsona artatu ditu 2009n sortu zenetik. Arreta sanitarioa eskatzen duten trans pertsonen kopuruak gora egin du azken urteotan, eta igoera hori bereziki esanguratsua da adingabeen artean. Abian jarri zen lehen urteetan, artatutako pertsonen batez besteko adina 27 urtetik gorakoa zen, eta, azken urteetan, 18 urtetik beherakoa izan da. Zehazki, azken urtean 140 eskaera berri erregistratu dira eta horietatik 70 adingabeei dagozkie. Asistentzia eskatzen dutenen adinaren beheranzko joera hori nazioartean ere identifikatu da.
Gida sanitarioak GIUren funtzionamendua sendotuko du Euskadiko osasun-sistema publikoaren erreferentzia-unitate gisa, eta Lehen Mailako Arretako Taldeek eta tLMAZ berriek modu koordinatuan eta sarean lan egitea erraztuko du.
