Amaia Barredo Elikadura, Landa Garapen, Nekazaritza eta Arrantzako sailburuak iragarri duenez, gaurtik, asteartea, Eusko Jaurlaritzak bere itsasertza kudeatuko du: 240 kilometro ur eta kostalde, Bizkaiko mendebaldeko mugako Kobaren lurmuturretik Gipuzkoako Bidasoa ibairaino. “Euskal itsasertzaren garapenak —nabarmendu du Barredo sailburuak— industria jasangarri berriak sortu behar ditu, ekonomia urdin berri bat bultzatu eta Euskadi global horren garapena babestu. Itsasertzeko sektoreak, landakoak bezala, aukera bat izan behar du gure gazteentzat”.
2024ko abenduaren 23an, Lurralde Politikako eta Memoria Demokratikoko Ministerioaren bidez, Espainiako Gobernuak itsasertzaren antolamenduaren eta kudeaketaren arloan Estatuko Administrazioaren eginkizunak eta zerbitzuak Euskal Autonomia Erkidegoari eskualdatzeko Errege Dekretua onartu zuen. Eskualdaketaren data eraginkorra gaurko, 2025eko apirilaren 1erako, ezarri zen.
Euskal Herriak 246 km-ko kostaldea du. Bizkaiak itsasertzeko 27 udalerri ditu eta Gipuzkoak 10. Portuei dagokienez, Pasaia eta Bilboz gain, portu txiki hauek ditugu: Hondarribia, Donostia, Orio, Getaria, Zumaia, Deba, Mutriku, Ondarroa, Lekeitio, Ea, Elantxobe, Mundaka, Bermeo, Armintza, Santurtzi, Getxo eta Plentzia.
Moia-Hondarribia, Hondarribia, Donostia, Orio, Getaria, Deba, Mutriku, Mundaka, Bermeo, Armintza eta Plentziako portu eta kirol-dartsenek guztira 3.757 amarraleku dituzte 6 eta 16 metro arteko luzerako ontzientzat, eta guztira 30.000 m² inguruko azalera dute konponketetarako eta hibernatzeko eremu teknikoek. EKPn Euskadiko aisiako itsas portu eta instalazioak planifikatu, kudeatu, sustatu eta ustiatzen dira.
“Horrek guztiak, itsasoan ez ezik, euskal itsasertzaren garapenerako ere jarduera positiboa sortzen du: zerbitzu-enpresak, ontziolak, karga- eta ontziratze-lanak, kontserba-enpresak, salmenta-lonjak, konponketak, ostalaritza, turismoa, etab.” adierazi du Amaia Barredok.
Transferitutako eskumenak
Transferitutako eskumenetan, nabarmendu egiten dira itsaso eta lehorraren arteko jabari publikoko BAIMENAK hondartzetako sasoiko ERABILERETARAKO: toldoak, aulkiak eta hamakak, pedaloak, tenisa, atletismo-lasterketak, futboleko edo errugbiko hondartza-lehiaketak edo baita zaldi-lasterketak ere, eta jurisdikziopeko itsasoan 12 itsas milia (itsas milia bat 1.852 metro dira): ainguratze-eremuak, pantalan flotatzailea, igeriketa-eremuak eta antzeko erabilerak.
Hondartzetako sasoiko zerbitzuak ustiatzeko baimenak horiek eskatzen dituzten udalei emango zaizkie, baldin eta baimen horiek justifikatzen eta bermatzen badituzte eta horien erantzukizuna hartzen badute.
Intentsitate, arriskugarritasun edo errentagarritasun bereziko inguruabarrak dituzten JARDUERAK ere kudeatuko ditu Eusko Jaurlaritzak, hala nola agregakinak erauztea eta dragatze-lanak egitea.
Lakuaren beste erantzukizun bat izango da itsaso eta lehorraren arteko jabari publikoaren OKUPAZIOA kontrolatzea, instalazio desmuntagarriekin edo ondasun higigarriekin, hala nola kafetegiekin, izozki- eta ur-postuekin eta tabernekin.
Gaurtik, asteartea, Eusko Jaurlaritzako Elikadura, Landa Garapen, Nekazaritza eta Arrantza Sailari dagokio baimen horiek kudeatzea eta ematea, eta ez-betetzeen ondoriozko zehapenak zaintzea eta tramitatzea, ezartzea eta biltzea.
Eusko Jaurlaritzak, egoki baderitzo, ITSASORAKO IGAROBIDE- ETA SARBIDE-ZORTASUNEKO eremuetarako BAIMENAK emango ditu. Tramitazio hori URA Uraren Euskal Agentziari dagokio: ez-betetzeen ondoriozko zehapenen kudeaketa, zaintza eta tramitazioa, ezarpena eta diru-bilketa.
Era berean, Eusko Jaurlaritzak Kostaldeei buruzko Legearen 64. artikuluan aurreikusitako JABARI-EMAKIDAK egingo ditu. Horiek beharrezkoak dira itsaso eta lehorraren arteko jabari publikora ISURKETAK egiteko; itsaso eta lehorraren arteko jabari publikoa OKUPATZEKO eskatzen direnak, akuikultura-ustiategien kasuan.
Honako hauek ere kudeatuko ditu: ERABILERA BEREZIKI BIZIAK, ERRENTAGARRIAK, ARRISKUTSUAK edo PRIBATIBOAK babesten dituzten emakidak, obra edo instalazio desmuntagarriak dituztenak, eta 4 urtetik gorako okupazio-epea behar dutenak; obra edo instalazioa desmuntaezina dutenak; meatze- edo energia-baliabideak ustiatzeko beste EMAKIDA batek babesten dituenak; itsasoan OBRA FINKOAK egitea ahalbidetzen dutenak; itsaso eta lehorraren arteko jabari publikoan ITSAS INSTALAZIO TXIKIAK babesten dituztenak, hala nola ontziralekuak, pantalanak, ontzitegiak, etab., PORTU BATEN parte EZ direnak edo portuari atxikita ez daudenak.
Hemendik aurrera, Eusko Jaurlaritzari dagokio horiek kudeatzea eta ematea, berritzea, luzatzea, aldatzea eta azkentzea, eta Euskal Autonomia Erkidegoko Itsaso eta Lehorraren arteko Jabari Publikoko Emakiden Erregistroa kudeatzeaz gain, ez-betetzeen ondoriozko isunak zaintzea eta tramitatzea, ezartzea eta biltzea. Era berean, Estatuko Administrazio Orokorrak emakidak ERRESKATATU aurreko txostena egingo du Lakuak.
INTERES OROKORREKOAK EZ diren obra eta jarduketetan, Eusko Jaurlaritzari dagokio proiektua planifikatzea, prestatzea eta onartzea, baita hura kudeatzea eta gauzatzea ere.
Estatuko Administrazio Orokorraren eginkizunak eta zerbitzuak
Estatuko Administrazio Orokorrak, itsaso eta lehorraren arteko jabari publikoa erabili edo aprobetxatzearen ondoriozko kanonen zenbatekoa finkatuko du, sortutako eskubide ekonomikoen gaineko titulartasuna baliatuko du eta kanonen zenbatekoa bilduko du. Euskal Autonomia Erkidegoak kanon gehigarriak ezar diezazkioke Estatuak zehaztutakoari, emakidaren ondorioz lortutako aprobetxamendua zergapetuta.
Era berean, Estatuak jabari-emakidak erreskatatu ahal izango ditu “interes orokorrak hala eskatzen duenean”, eta zehatzeko ahala izango du, EZ badago lotuta EAEren eskumenak ez betetzean egindako arau-hausteekin.
Merkataritzako Marinaren Zuzendaritza Nagusiari dagokio itsasargiak kudeatzea.
EAEren eta EAOren eginkizun komunak
Itsaso eta lehorraren arteko jabari publikoa portu eta garraiobide berriak eraikitzeko edo daudenak handitzeko edo aldatzeko atxikitzen bada, EAEk EAOri interesaren eta atxikitze-xedearen berri emango dio. Estatuak, 2 hilabeteren buruan, atxikipen-txosten loteslea egiten du (atxikitako itsaso eta lehorraren arteko jabari publikoaren mugaketa, aurreikusitako erabilerak eta jabari publikoa babesteko neurriak).
Txostenik ezean, tramitazioarekin jarraituko da. “Desadostasun”eko txostenarekin, kontsultaldi bat irekiko da ados jartzeko. Lurralde-antolamenduko plan eta arauen, hirigintza-plangintzakoen —baita aldatu eta berrikustekoak ere—, itsas fatxada antolatzeko plan berezien eta portu-plan berezien kasuan, EAOk txosten bat egingo du itsaso eta lehorraren arteko jabari publikoaren araubide orokorra betetzeari buruz (osotasun fisikoa eta erabilera komunetarako sarbide libreko bermea). Txosten “negatiboa” izanez gero, kontsultaldi berria izango da ados jartzeko.
64. artikuluko jabari-emakiden eta EAEren eskumen esklusiboaren kasuan, EAOri jakinaraziko dio tramitatzen ari den eskaera bakoitza, eta bi hilabeteren buruan irizpide bat emango du ILJPren osotasun fisikoaren eta erabilera publikoaren bermeari buruz. Txostena “desadostasunekoa” bada, hilabeteko gehieneko kontsultaldia irekiko da.
Bi administrazioek lankidetza-formulak bilatuko dituzte, zehatzeko ahalak erabiltzeko, bereziki. Interes orokorreko obretako inbertsioetarako, EAEk eta Estatuko Administrazio Orokorrak bi aldeko batzorde bat sortuko dute, dagoeneko interes orokorrekotzat jotako obren plangintza eta programazioa proposatzeko edo horren txostena emateko, eta bi aldeko beste batzorde bat, Estatuko Aurrekontu Orokorren aurreproiektuko inbertsioen eranskinean sartzea proposatzeko edo horren txotena emateko.
111. artikuluko interes orokorreko obren gaineko inbertsioei dagokienez (beharrezkoak itsaso eta lehorraren arteko jabari publikoa babesteko, defendatzeko, kontserbatzeko eta erabiltzeko; hondartzak sortzeko, leheneratzeko eta berreskuratzeko; itsasorako sarbide publikoa, hirigintza-plangintzan aurreikusi gabea; itsasoan eta barruko uretan daudenak; kostaldeak argiztatzea eta itsas seinaleak.), EAEk txosten bate egingo du hilabetean.
Bi administrazioen eskumenekoak diren obretako inbertsioetarako, azterketa-, egikaritze- eta kudeaketa-hitzarmenak planteatuko dira. EAEk Estatuko Administrazio Orokorrari emango dizkio itsaso eta lehorraren arteko jabari publikoko emakiden eta baimenen datuak.
Orobat, eskualdaketaren jarraipen-batzorde bat sortuko da. Batzorde hori 6 kidek osatuko dute, parte berdinez, eta urtean behin eta edozein administraziok eskatzen duenean bilduko da. Batzorde horren eginkizunak honako hauek dira: lankidetza sustatzea itsaso eta lehorraren arteko jabari publikoaren kudeaketan, okupazio-tituluetan eta erabileran; mugaz gaindiko lankidetza sustatzea; egikaritze-arazoei ekitea eta gatazkak eta desadostasunak ebaztea; tramitatzen ari diren espedienteen dokumentazioaren eta datuen entrega koordinatzea; okupazio irregularrei buruzkoa; eta eskualdatzen diren espediente eta eginkizunei buruzkoa.
Pertsonala
Estatutik Euskadira transferitzen diren ondasunak eta pertsonala: 3 ibilgailu dira, Eusko Jaurlaritzaren Bilboko eta Donostiako bulegoetan sartuko diren 14 lanpostu —10 funtzionarioenak eta 4 lan-kontratudun pertsonalarenak—.
Amaia Barredo pozik agertu da eskualdaketarekin, “nahiz eta ia 40 urteko atzerapenarekin egin den. Itsasertza kudeatzeko eskumenaren eskualdaketa Estatuak Gernikako Estatutua betetzeari erantzuten dio, besterik gabe”.
“Imanol Pradales lehendakariak adierazi bezala, Euskadik garai berri bat bizi du, sail berri bat dugu, gobernu berri bat, eta Herriari bultzada berri eta beharrezko bat ematen ari gara. Eskualdaketa hau baliatzen dugu gure zerbitzu publikoak indartzeko eta hobetzeko, kasu honetan kostaldeko jarduera ekonomikoarekin eta itsasertzaren garapenarekin lotutakoak, ongizatean hazteko eta Europar Batasunaren barruan Herrialde gisa gartzeko”, esan du Barredok.
“Euskal itsasertzaren garapenak —nabarmendu du Barredo sailburuak— industria jasangarri berriak sortu behar ditu, ekonomia urdin berri bat bultzatu eta Euskadi global horren garapenean aurrera egin. Itsasertzeko sektoreak, landakoak bezala, aukera bat izan behar du gure gazteentzat: Europar Batasuneko Ekonomia Urdinean aurreikusitakoak bezalako jarduerak sor daitezke bertan, ingurunea errespetatuko dutenak eta aberastasun soziala sortuko dutenak”.
