Imanol Pradales Lehendakaria izan da gaur arratsaldean Bilboko Carlton hotelean egin den errekonozimendu-ekitaldiko buru. Berarekin izan dira María Jesús San José Justizia eta Giza Eskubideetako sailburua, Alberto Martínez Osasuneko sailburua, Ibone Bengoetxea lehen lehendakariorde eta Kulturako sailburua, Alberto Alonso Memoriaren, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen Institutuko zuzendaria eta Jagoba Álvarez Giza Eskubideen eta Biktimei Laguntzeko zuzendaria.
Imanol Pradales Lehendakariak adierazi duenez, Espinosak «maila oso altua jarri zigun. Kemenaren, ausardiaren, duintasunaren, konpromisoaren eta betebeharraren zentzuaren adibide izan zen egoera dramatikoetan». «Bere burua entregatu zuen pertsona ahulenen alde. Aurkarien aldeko presoen eskubideak defendatu zituen. Eta ekintzekin aldarrikatu zuen gizatiartzea gerran», azpimarratu du Pradalesek. Lehendakariak konpromisoa agertu du, eta gogorarazi du «betebehar moral bat mantentzen dugula, gizarte gisa, pertsona, profesional eta zerbitzari publiko eredugarri batekin.
Era berean, Imanol Pradalesek askatasuna besteekiko eta Herri eta mundu bidezkoago eta aurreratuago baten eraikuntzarekiko konpromisoa azpimarratu du. «Pertsonak -ez norbanakoak- eta bere duintasunak, beste ezeren gainetik, indar berrituaz interpelatzen gaituzte gaur gure aurrean bidea irekitzen duten bloke, populismo eta autoritarismo berrien aurrean», adierazi du.
Maria Jesus San Jose Justizia eta Giza Eskubideetako sailburuak eta Eusko Jaurlaritzako memoriaren politika publikoen arduradunak «Alfredo Espinosak bere bizitzarekin defendatu zituen errepublikanismo zibikoaren balioak» eta «herritarrak funtsezko elementu gisa» aldarrikatu ditu. Era berean, gogorarazi du Espinosa koalizio-gobernu bateko kidea izan zela, eta bertan argi eta garbi islatu zela euskal gizartearen aniztasuna, «bere irudian, gainerako kideenean bezala, hainbat urte geroago guztion artean eraikitzea lortu dugun Euskadi askotarikoaren, irekiaren, herritarraren ametsa islatzen ikusten dut».
Alfredo Espinosa Orive-rekin batera, Eusko Jaurlaritzak frankismoaren biktimatzat hartzen ditu gaur Francisca Gómez Castell, sailburuaren emaztea, eta haren seme-alabak, Alfredo eta María Victoria, «haren aitorpenarekin, isiltasunetik atera nahi ditugu denbora luzeegian ikusezin bihurtu diren hainbat eta hainbat emakumeren oinazezko eta sufrimenduzko bizitzak. Haien oroitzapenik gabe ezingo dugu inoiz memoria justu eta inklusibo bat eraiki».
Gaurko aitorpena eskubide hori arautzen duen Euskadiko Memoria Historiko eta Demokratikoari buruzko irailaren 28ko 9/2023 Legea aplikatuz egiten da. Gainera, gogoratu behar da Memoria Demokratikoari buruzko 20/2022 Legeak legez kanpokotzat eta legez kanpokotzat jotzen dituela Alfredo Espinosa sailburua eta José Aguirre Urrestarazu komandantea epaitu eta exekutatu zituen Gerra Kontseiluaren ebazpenak.
Alfredo Espinosa eta Francisca Gómezen semeak errekonozimendua jaso du lehendakariaren eta Justizia eta Giza Eskubideetako sailburuaren eskutik, eta berarekin izan dira lau seme-alabak eta arrebaren bi seme-alabak, María Victoria Espinosa Gómez, hilda dagoena.
Espinosa Gómez familiaren omenezko ekitaldian ordezkaritza instituzional zabala izan da. Eusko Legebiltzarretik Barkartxo Tejeria presidentea, Jon Aiartza mahaiko bigarren idazkaria eta EAJ-PNV, PSE-EE eta EHBildu taldeetako legebiltzarkideak izan dira. Bizkaiko Batzar Nagusiak Ana Otadui lehendakariak ordezkatu ditu.
Bertan izan dira Gogorako Zuzendaritza Kontseiluko kideak: Ander Caballero, Adrián López, Miren Elgarresta, Xabier Barandiaran, Ion Grambra, eta Maialen Gurrutxaga. Ines Ibañez de Maeztu, Arartekoaren albokoa; Noemi Ostolaza, Emakundeko idazkari nagusia; Jon Penche, Historia Garaikidean doktorea eta Alfredo Espinosaren figuraren ikertzailea, besteak beste; Iratxe Urizar eta Agus Hernan, Giza Eskubideen Behatokiaren aldetik; Raúl Arza, UGTko kidea
Alfredo Espinosa Orive
Alfredo Espinosa medikua, errepublikar bilbotarren seme eta biloba, Bizkaiko errepublikanismoaren buruzagi nagusietako bat, Bilboko zinegotzi aukeratu zuten 1931n, eta Burgos eta Logroñoko gobernadore 1933an.
Francisca Gómez Castellekin ezkondu eta bikoteak 2 seme ala izan zituen: Alfredo de María Victoria.
1936ko uztailaren 18ko estatu-kolpearen ostean, Espinosak lanari ekin zion errepublikaren legezkotasunaren defentsan. Horrela, Errepublikaren Defentsarako Bizkaiko Komisaria Nagusiko parte izan zen, Osasun ordezkari gisa, eta Bizkaiko Defentsa Batzordea, Komunikazioetako zuzendari nagusi moduan.
1936ko urriaren 7an lehen Eusko Jaurlaritzako Osasun sailburu izendatu zuten, Jose Antonio Agirre buru zuela, bere alderdiaren ordezkari, Union Republicana.
Osasun Sailaren kudeaketarako irizpide nagusia ikuspegi humanitarioa izan zen eta Euskadiko Gurutze Gorria sortu zuen, beste sail batzuekin elkarlanean, biztanleria zibilari arreta emateko eta preso eskuindarren baldintzak errespetatzeko.
1937ko ekainaren 11n, Espinosa Frantziara abiatu zen Warrior itsasontzian, Gorlizko Erietxeko 160 haurrekin batera, salbu jartzeko helburuarekin.
Bilbo matxinatuen eskuetan erori zela jakinda, Frantzian geratu ordez, Espinosak itzuli nahi izan zuen Santanderrera joandako kabineteko kideekin biltzera.
Eusko Jaurlaritzaren konfiantzazko pilotu batekin jarri zen harremanetan, José María Yanguas Yáñezekin, eta Laredora eramateko eskatu zion. Eusko Jaurlaritzarena zen hegazkin txikian, 1937ko ekainaren 21ean atera zen Tolosatik. Espinosaz gain, beste 5 lagun zihoazen hegazkinean.
Abioneta, matxura zuela itxura eginda, Zarauzko hondartzan lurreratu zen, lurreratze-pista bat inprobisatuta. Espinosa eta bere lagunak traizionatuak izan ziren.
Guztiak Narros Jauregira eraman zituzten, Zarauzko hondartzaren ertzetako batera, eta han deklarazioa hartu zieten, kartzela bihurtutako Gasteizko Karmengo Komentura eraman aurretik. Han, Espinosari galdeketa egin zioten, Bilboko espetxeetan izandako jokabidean azpimarra jarriz. Espinosak erantzun zuenez, «bere jardun guztia jendetza bideratu eta zirkinik egin ez zezaten saiatzea izan zen».
Arabako hiriburuan, gerra-kontseiluak epaitu eta heriotza-zigorra ezarri zieten Espinosa berari eta José Aguirre Urrestarazu komandanteari, eta biziarteko kartzela-zigorra Emilio Ubierna eta Eugenio Urgoiti Osasun Saileko laguntzaileei.
1937ko ekainaren 26an, Alfredo Espinosa eta José Aguirre fusilatu zituzten Gasteizko Santa Isabel hilerriko hormen kontra. Aurreko gauean, Espinosak 4 gutun idatzi zituen: bata emazte eta seme-alabei, bestea amari, hirugarrena Carlos Labra alderdikideari eta azkena Agirre lehendakariari.
Azken hori giza eskubideen aldeko, eta errepublikaren eta autonomiaren legezkotasuna defendatzearen aldarria da bete-betean.
