Eusko Jaurlaritzak Euskal Autonomia Erkidegoko Landa Garapenaren Legearen Proiektua onartu du. Aurreproiektu hori Ekonomiaren Garapen, Jasangarritasun eta Ingurumen Sailak egin du, foru aldundiekin lankidetzan eta inplikatutako erakunde sektorialen zuzeneko partaidetzarekin.
Lege horrek – gaur egun indarrean dagoen 1998ko legea ordeztuko du– landa garapeneko estrategia berri bat ezarriko du, landatartasunaren kontzeptua integratzen duen eta lurralde garapenaren kontzepzio baterantz aurrera egiten duen ikuspegi bat txertatzen baitu, EBk sustatzen duen Lurralde Kohesioko Politikaren ildotik, politika publiko guztien arteko koordinazio eta interakzio handiagoaren bila eta nekazaritzaren, abeltzaintzaren eta basogintzaren sektoreetako eta landa eremuen berezko jarduera ekonomikoak modu iraunkorrean eta espezifikoan bultzatzeko asmorekin.
Era berean, lege berriak «Landa-proofing» ikuspegia du, diseinatzen diren politikek euskal landa-eremuan duten eragina kontuan har dadin (beste sail batzuetatik datozen politikei eta programei landa-lente bat aplikatzea da helburua). Hala, landa-garapenaren ardura duten Eusko Jaurlaritzako eta Foru-Aldundietako zuzendaritzek beste sail batzuetan zehazten diren politika eta programei buruzko txostenak egitea aurreikusten da.
Landa eremuan biztanle gutxi, baina denboran irauten dutenak
Egungo Landa Garapenerako Programaren (2012) datuen arabera, Euskadiko biztanleria osoa 2.128.397 biztanlekoa da, eta horien % 8,3 baino ez da bizi 150 h/km2-tik beherako biztanleria-dentsitatea duten udalerrietan, ELGAk (Lankidetza eta Garapenerako Antolakundeak) landa-udalerritzat hartzen dituenetan.
Landa udalerri txikienetako biztanleriaren bilakaera egonkortzea lortu da XXI. mendearen hasieran, 2001-2018 artean kopurua mantendu edo handitu egin zelako. Aipatu behar da pandemiaren inguruabarrak hazkunde deigarria eragin duela Arabako biztanle gutxiko zenbait gunetan, nahiz eta oraindik goizegi den koiunturazko hazkundea edo denboran iraungo duena izango den neurtzeko.
Bizi-kalitate hobea bilatzearen ondorioz, 2020an eta 2021ean Arabako Mendialdeko eskualdean biztanleria % 7,1 hazi da; Arabako Haranetako eskualdean ere % 2,47 hazi da biztanleria 2020an eta 2021ean, 228 pertsona gehiago erroldatu baitira; eta Gorbeialdean % 2,80ko bilakaera positiboa izan da, 274 pertsona berri erroldatu baitira.
Landa-garapena hiri-garapenakin berdintasunean
Helburu orokorra da euskal landa ingurunea herrialdearen garapenean eta kohesio ekonomiko, sozial eta lurraldekoan funtsezko faktore gisa posizionatzea, lurraldearen gainerako eremuaren baldintza berdinetan sartzeko, berrikuntza, modernitate, ekintzailetzari dagokienez, eta horrekin herrialdearen ikuspegi berria, integratuagoa lortzen laguntzeko. Hori guztia, alde batera utzi gabe nekazaritza jarduerak Euskadiko lurraldearen eta ingurumenaren kudeaketan duen eginkizun estrategikoa, bai eta ekonomian eta elikagaien hornitzaile gisa duen eginkizuna ere.
Lege berri honek bilatzen du, beraz, landa eremuen garapen iraunkorrak Euskadi bere osotasunean garatzen laguntzea, eremu horiek bizitzeko eta proiektuak hasteko leku erakargarriak izan daitezen, kohesioaren eta aukera berdintasunaren ikuspegitik.
Apustu hori, berria ez bada ere, indartu egin nahi da dibertsifikazioa eta garapen ekonomikoa bultzatzeko dauden laguntza-programen bidez, ekimen publiko-pribatuak babesteko (Erein eta Leader programak).
Abian dagoen ekimenaren adibide gisa, EAEko biztanleen % 97 inguruk du banda zabal ultralasterreko sarbidea. Hala, Europako Batzordeak PEBA Euskadi (Banda zabala hedatzeko plana) saritu zuen European Broadband Award 2019 edizioan, landa-eremuetan banda zabal ultralasterreko zerbitzuak hedatzeko kategorian, Eusko Jaurlaritzak eta Foru Aldundiek egindako ahaleginagatik eta lortutako lorpenengatik.
Organo berria Landa Garapenerako Euskal Sarearekin
Halaber, landa-ingurunean zeharka jardungo duen gobernantza aurreratu berri bat ezartzea aurreikusten da, bai eta indarrean dauden tresnak garatzea edo aldatzea ere (finantzarioak, antolamendukoak, plangintzakoak, zonakatzekoak eta arauemaileak), eta estrategia berri horretarako tresna berriak sortzea.
Gobernantza hori Landa Garapenerako Sarea eratzean oinarritzen da. Eusko Jaurlaritzaren, Foru Aldundien, EUDELen, ACOA-AKEren (Arabako Kontzejuen Elkartea), Kuadrillen, haziren (Lurralde), Landa Garapen Elkartearen eta Tokiko Ekintza Taldearen (GAL) ordezkari instituzionalek eta talde teknikoek eta, oro har, erreferentziazko beste lurralde- eta sektore-erakunde batzuek eta landa-garapenerako eskualde-programen hedapenean inplikatutako eragileek osatutako organo berri bat. Egitura
Lege berria 4 kapitulutan egituratuta dago.
I. Kapituluak legearen xedapen orokorrak garatzen ditu, eta, bereziki, legearen printzipioei eta lortu nahi diren helburuei buruzkoak.
II Kapituluak tokiko proiektuak eta ekimenak bultzatu beharreko erakunde politikekin bateratzeko aurreikusitako plangintza tresna nagusiak proposatzen ditu.
III. Kapituluan, euskal landa eremuetan sustatu beharreko jardueren gobernantza garatzen da, bereizitako bi kategoria aurreikusiz: ikuspegi instituzionaleko gobernantza eta ikuspegi publiko-pribatukoa.
Azkenik, IV. Kapituluak landa garapeneko jarduketak finantzatzeko zenbait arau eta printzipio ezartzen ditu. Arau horiek lurralde kohesioaren ikuspegitik abiatzen dira, eta Europako Egitura eta Inbertsio Funtsei (EIE) lotutako EAEko programa operatiboen baterako parte hartzea ezartzen dute. Era berean, landa eremu edo landa gune jakin batzuetan funts anitzeko ikuspegia aplikatzeko aukera sustatzen eta irekita uzten du, hori komeni eta posible denean.
Landa garapeneko aitzindariak
1998ko Legearekin, Euskadi aitzindaria izan zen estatu mailan, bai eta Europan ere, landa garapenerako politika bat abian jartzen, honako kontzeptu hauek barne hartuta: landa ingurunearen funtzio aniztasuna, Leader ikuspegiaren aplikazioa, lankidetza publiko-pribatua, eta lurralde bakoitzeko erronketan oinarrituta eremu horietako biztanleek programa horiek diseinatzeko orduan parte hartzea, toki mailako konponbideak bilatzen saiatzeko. Horretarako, eragile ekonomiko eta sozial askoren laguntza izan dugu, horietako asko landa garapeneko elkarteetako bazkideak.
20 urtez indarrean egon ondoren, eraldaketa garrantzitsuak eta joera berriak bateratu dira, eta horrek bete-betean eragin die landa inguruneari eta landa ingurunearen eta hiri ingurunearen arteko interakzioari. Hori dela eta, uste izan da une egokia dela Landa Garapenaren Lege berri hau abian jartzeko, landa eremuen garapen iraunkorra bultzatuko duten mekanismo eta tresna berriak antolatu ahal izateko. Legea egiteko, urte hauetan gertatu diren aldaketak balioetsi dira, bai eta egungo Europako esparru politikoa ere, non NPBren azken erreforma ixten ari den, Landa Garapeneko bigarren zutabea barne, eta landa eremuetarako epe luzeko ikuspegiari buruzko estrategia baten inguruan Batzordeak egin duen lana ere.
Gobernu Kontseiluak onartu ondoren, Legebiltzarrak Landa Garapenaren Legearen Proiektua jasoko du, izapidetzeko eta, ondoren, onartzeko.
