Euskadiko Memoria Historiko eta Demokratikoaren Lege-aurreproiektua Gobernu Kontseilura eramango da uztailaren 27an

Beatriz Artolazabalek, Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako sailburuak, Gerra Zibilaren bonbardaketei buruzko ikerketa-lana aurkeztu du. Xabier Irujo, historialaria eta Nevadako Unibertsitateko Euskal Ikasketen Zentroko zuzendaria, da «Atlas de bombardeos en Euskadi (1936-1937)» lanaren egilea eta Memoriaren, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen Institutuak, Gogorak, bultzatu du.

Bere hitzaldian, Artolazabal sailburuak iragarri du Euskadiko Memoria Historiko eta Demokratikoaren Lege Aurreproiektua Gobernu Kontseilura eramango dutela datorren asteartean, uztailaren 27an, onar dezaten eta, ondoren, Eusko Legebiltzarrera bidera dezaten. Beatriz Artolazabalen hitzetan, egia eta biktimen oroimena berreskuratzeko printzipioetan oinarritutako aurreproiektua da, «inork ez dezala gure aurreproiektuan bilatu, mendeku edo mendeku hartzeko asmorik; inork ez dezala etorkizuneko lege honetan konfrontaziorik bilatu, ezta bando eta lubakien politikak berpizteko asmorik ere; baina irmotasun berarekin esan nahi dut ahaztea eta orrialdea pasatzea ez dela aukera bat».

Hain zuzen ere, Artolazabalek egia, memoria berrezartzea eta biktimen duintasuna aipatu ditu memoria politiken arloko ekintzaren bektore nagusi gisa, «biktimen memoria, egia eta duintasuna, biktima guztiena: horixe da gure aukera».

Gerra Zibileko bonbardaketei buruz aurkeztu duen proiektuari dagokionez, Xabier Irujo historialariak egindako eta Gogora Memoriaren, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen Institutuak bultzatutako ikerketa-lanak egiari egiten dion ekarpena azpimarratu du Beatriz Artolazabalek. Lan honek Euskadin guztira 127 herri bonbardatu zituztela jakiten laguntzen du, Gernika guztien ikur bihurtu bada ere.

Artolazabal sailburuak azpimarratu duenez, gaur aurkezten den atlasen jasotzen den bezala, bonbardaketa faxista gehienak ez ziren taktikoak izan, ezta estrategikoak ere, eta helburua herritarren artean beldurra eragitea eta atzeguardian morala haustea zen.

Gogoraren Gerra Zibileko hildako biktimen datu-basea erreferentziatzat hartuta, dokumentalki egiaztatu da 1.441 pertsona hil zirela bonbardaketen ondorioz. Hala ere, Xabier Irujok berak uste du askoz gehiago izan zirela identifikatu gabeko biktimak, orduko Agirre Lehendakariaren gobernuaren barne-txostenekin bat etorriz.

Egiaztatutako zifrak aintzat hartuta baina, bi datu esanguratsu ondorioztatzen dira:
– Gerran hil ziren emakumeen % 57,82 bonbardaketa baten ondorioz hil ziren;
– Gerran hil ziren 14 urtetik beherakoen % 48,79 bonbardaketa baten ondorioz hil ziren.

Argitalpena eta geolokalizatutako mapa
Xabier Irujok egindako «Atlas de bombardeos en Euskadi (1936-1937)» ikerketa-lanak 1936ko uztailetik 1937ko abuztura bitartean Euskadin egindako 1.220 bonbardaketa-operazio jasotzen ditu. Aldi horretan, Euskadiko 127 herri, Kantabriako 1 eta Nafarroako 4 bonbardatu zituzten. Bonbardaketa-operazio bat aire-unitate batek edo batzuek gerra-egun bakar batean helburu bakar bati egindako aire-erasoen multzoa da. Horrek esan nahi du bonbardaketa operazio batean bonbardaketa bat edo gehiago egin daitezkeela. Horrela, epe horretan 2.042 bonbardaketa izan ziren, 1.870 matxinatuek egindakoak eta 172 errepublikanoek egindakoak.
Lurraldeen araberako sailkapena honako hau izango litzateke:

Lana hedatzea eta datuak bistaratzea errazteko, GeoEuskadi aplikazioan «Atlas de bombardeos de Euskadi (1936-1937)» argitalpeneko puntuak geolokalizatu dira. Horri esker, aldez aurretik ikus daitezke bonbardaketa geolokalizatuaren datu garrantzitsuenak eta informazio gehiago izateko atlasaren orrialdearen erreferentzia. Material guztia ikusgai dago Gogoraren webgunean.