Euskal Hiriaren bigarren jardunaldiak hirien gizarte- eta ingurumen-eraldaketan jarri du arreta, eta bi kasu zehatzetan zentratu da: Euskadiko eremu kalteberetako hiri-berroneratzea eta euskal itsasertza babesteko Lurraldearen Arloko Plana (LAP). Joan Closekin, ONU-Habitat-eko zuzendari ohi eta Bartzelonako alkate ohiarekin, hasi da saioa, eta, Kataluniako hiriburuaren adibidean oinarrituta, “hiri-berroneratzea ondo antolatuz gero eta arin eta kudeatzeko gaitasunez gauzatuz gero” egin daitekeela azpimarratu du. Hiri-berroneratzearen garrantziak protagonismoa izan du Gasteizen egindako biltzar honetan. Esparru ponentzia batean, Ignacio de la Puerta Eusko Jaurlaritzako Lurralde Plangintzaren eta Hiri Agendaren zuzendariak “hiriak berreskuratzeko beharra” azaldu du. Jaurlaritzak berak egindako azterlan baten arabera, inbertsio publikoen azken 40 urteak gorabehera, “Euskadiko auzoen % 30 kalteberatasun handiko edo oso handiko egoeran daude, eta, horrez gain, kalteberatasunaren eta osasunaren arteko lotura egiaztatu da”. Egoera horri aurre egiteko, Eusko Jaurlaritzak hiri-berroneratze integralerako proiektu bat martxan du, euskal udalei irekitakoa. Hori egiteko, funtzionamendu-eskema bat erabiltzen ari da, Europako Batzordeak finantzatzen duen eta Otxarkoaga (Bilbo) eta Txonta (Eibar) auzoetan bi pilotu dituen Opengela izeneko proiektuan erabiltzen dena bezalakoa. Lasarte-Orian, Durangon eta Pasaian hasi dira proiektuak ere. Eta, Iñaki Arriola sailburuak bezperan azaldu zuen bezala, Abanto-Zierbenara, Santurtzira, Portugaletera, Trapagaranera, Amurriora eta Urduñara zabalduko da.De la Puertak azpimarratu du oso garrantzitsua dela bizilagunekin “konfiantza” sortzea, “energia-eraginkortasunari buruz sentsibilizatzea”, “alderdi ekonomikoei, sozialei eta kulturalei” buruzko diagnostikoa egitea, enplegu-aukerak sustatzea eta “espazio bat eskaintzea”. Ildo horretan, Opengela ereduak auzo bakoitzean hurbileko bulegoak sortzea bultzatzen du, auzotarrei hiri-berroneratze prozesuan laguntzeko. Era berean, berrikuntza bat aipatu zuen, hots, “guztientzako finantzaketa justua eta eskuragarria” ematen duela.
Euskal itsasertzeko arriskuak
Euskal Hiriaren bigarren jardunaldia ingurumenaren eraldaketari buruzko aipamen batekin amaitu da, eta euskal itsasertza hartu du adibide gisa. Izan ere, Lurraldearen Arloko Plana berrikuspen prozesuan dago. Euskadiko 63 udalerri eta biztanleriaren % 58 hartzen ditu plan horrek, eta klima-aldaketaren aurrean duten erresilientzia handitzeko erronkari egin behar diote aurre. Erreferentzia gisa 2100 uretrako egoera txarrena hartu da, itsasgora 80 zentimetrokoa izanik.
Amaia Salaberria ingeniariak aurkeztutako dokumentuak bi urte hartzen ditu erreferentziatzat, 2045a eta 2100a. Lehenengoan itsasoaren maila 17 igoko den hipotesi aurkezten du. 2100. urterako, bi egoera aurreikusten dira: bata, berotegi-efektuko gasen isurketei buruzkoa, klima-aldaketa arintzeko Parisko Akordioetan jasotako neurriak hartzen dituena, itsasoaren maila 53 zentimetroko igoera ekarriko lukeena. Berriz bestean , lehen aipatutako neurriak hartu gabe, non itsasoaren maila 80 zentimetro igoera izango lukeena. 2100eko azken eszenatoki horrek markatzen du egungo joera, Itsasertzaren Lurraldearen Arloko Plana egiteko erreferentziatzat hartzen dena.
Hori dela eta, Lurraldearen Arloko Planaren berrikusketak ezartzen du bizitegi- edo industria-garapen berriak uholde-arriskurik gabeko eremuetan kokatu behar direla, 2100 urteko egoerarik okerrena erreferentziatzat hartuta. Azterlan honen eraginpeko bizitegi-lurzoruko 10.504 hektareetatik, 118,7 gaur egun urpean gera daitezke, eta 290, berriz, 2100an, klima-aldaketa arintzeko eta klima-aldaketara egokitzeko neurririk hartzen ez bada: gaur egun baino % 144,3 gehiago. Era berean, dokumentuan itsasertzaren mantentze naturala azpimarratzen da, eremu batzuetan hiri-garapena eragotziz edo mugatuz eta beste batzuen ingurumena leheneratzea ahalbidetuz.
Planaren mapek klima-aldaketaren ondoriozko uholdeen larriagotzea jasotzen dute, Bilbo Metropolitarrean (Getxo, Erandio, Trapagaran, Bakio eta Bilbo) Zumaia, Zarautz, Irun edo Hondarribia bezalako lekuetan.
Olatuei dagokienez, gaur egingo bi marea motei gehitzen zaien fenomeno bat. Uholde-arriskua gainditzeko egungo probabilitatea % 4an dago gaur egun, 15 egun urtean, 2045ean 33ra igoko da eta 2100eko egoerarik txarrenean 197 egunera (% 54) irits daitezke.
Etorkizuneko egoera horiek kontuan hartuta, Itsasertzeko LAParen berrikuspenak adierazten du gaur egun 64,8 hektarea urpean gera daitezkeela, eta 2045ean 69,6 urpean geratuko direla, eta 2100ean, ahalik eta egoerarik txarrenean, 91,4 hektarea urak hartuko lituzkeela, gaur egun baino % 40 gehiago. Inpaktu handiena Hondarribiko eta Ondarretako hondartzetan izango luke, esaterako, eta euskal kostaldeetako batzuk desagertu egingo lirateke.
Era berean, Itsasertzeko Lurraldearen Arloko Planak dunetan eta paduretan izango dituen ondorioak hartzen ditu kontuan, klima-aldaketarekiko bereziki sentikorrak baitira. Aurreikuspenen arabera, paduren 315 hektareetatik, gaur egungoen % 25 2100ean baino ez dira geratuko, egoerarik okerrena kontuan hartuta.
Dokumentua prozesu parte-hartzaile betean dago, instituzioekin, lurralde-elkarteekin, GKEekin eta interesa duten beste erakunde eta organismo batzuekin. Hasierako onarpena 2022ko udarako aurreikusi da, eta behin betikoa 2023ko udarako.
Araba Erdialderako eta Arabako Errioxarako planak
Astelehen arratsaldean, Araba Erdialdeko eta Arabako Errioxarako hurrengo planek izango dituzten funtsezko alderdi batzuk aurreratu ziren. Azken horren kasuan, Juan Requejo adituak, Lurralde Plan Partzial berriaren (LPP) aurrerapenean lanean ari denak, egungo zenbait errealitateren berri eman zuen, besteak beste, “Gainbehera demografikoa”. “Arabako Errioxak Euskadiko per capita errenta altuena du, baina aberastasun hori sortzen duen jende asko ez da han bizi”, azaldu zuen. Bestalde, ardoaren ekoizpenean jauzi kualitatiboak duela hamarkada batzuk sortu zuen “modernizazioaren desordenaz” hitz egin zuen. Eskualdearen etorkizuna “konektatutako autosufizientzian” (bakoitza bere energia sortzeko gai izatea, berriztagarriak energia-komunitateekin bultzatuz edo autokontsumoa), “deskarbonizazioan” (hiria eta lurraldea akoplatuz) eta “eskasia modurik onenean kudeaketan” (Ebroko arroa defizitarioa da) oinarritzen da. Eta beste zerbait ere bai: Juan Requejoren ustez, “Ebrok gaur egun ez duen paper nagusia izan dezan aldarrikatu behar da”. Araba Erdialdean, José María Ezquiaga LPP berriaren aurrerapenean lanean ari da, eta “eremu horretako ingurumen-balio handia” azpimarratu zuen, Gasteizek biztanleriaren % 80 eta lurraldeko enplegua hartzen baititu. Makrozefalia horri aurre egitearen alde agertu zen, “burualdeak edo azpiburuak sortuz, eta ondasun publikoak banatzearen alde, eskualdea egituratu dezaketen nukleo ertain edo txikiak” daudelako. Erdialdeko Arabaren “izaera industriala” defendatu zuen, “beste lurralde askok nahiko luketen zerbait”, “energia berriztagarrien autosufizientzian aurrera egiteko beharraz” gain. Ezquiagak “elikadura-subiranotasuna” ere aipatu zuen: «Oso gertu gaude hori lortzetik; zentzu horietan, eskualde eredugarria da». Eta, eslogan gisa, “eremu gehiagoren, hiri gehiago” aurkezytu zuen, eta produktibitatean ez ezik jasangarritasunean ere oinarritutako ereduaren alde egin zuen; izan ere, “gune horien etsaia ez da hiriaren erdigunea, baizik eta azpiurbanizazioak sortzeko aukera”. Aurretik, Carlos Morenok, ‘15 minutuko hiria’ kontzeptuko aditu handienetako batek, Parisen egin dituen ekintzak azaldu zituen, Alkatetzaren aholkulari gisa lan egiten baitu. Han, hiri deszentrlizatuaren joanari ekin dio berriro, eta, horretarako, hainbat modutan esku hartzen da. Hiriaren erritmoa berrasmatzean datza, dauden eraikinak gehiago eta hobeto erabiltzean eta hiriarekiko afektu handiagoa izatean. Horretarako, Udalak lursailak erosten ditu tokiko merkataritzari alokatzeko, hiri osoan prezio eskuragarrian, etxebizitza sozialaren aldeko apustua egiteaz gain, eta baita etxetik gertu lana sustatzea ere, bitarteko tokiak instalatzen lagunduz. Horrek guztiak erraztu egiten du espazioak naturarik gabe geratzea eta dentsitate organikoa izatea. Bilbo Metropolitarreko planeamendua ere jorratu zen, Bizkaiko Aldundiko Idoia Garayk eta Bilbao Metropoli 30eko Idoia Postigok antolatuta. 35 udalerri eta ia 900.000 biztanle hartzen ditu eremu horrek. LPPren aurrerapenak filosofia aldatzen du aurrekoarekiko (2006an onartu zen), eta, hedatzailea izan beharrean, hiri-hazkundeak mugatuko ditu, dagoeneko urbanizatuta daudenen eraginkortasuna bilatuz, baina baita ingurune fisiko eta naturalaren babesa alde batera utzi gabe ere.
