Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Erakundeak (ELGA) txosten bat egin du 38 herrialde kideetan osasun-sistemarako funtsezkoak diren adierazleak alderatzeko. 2021ean argitaratu zen, eta txostenak, besteak beste, honako alderdi hauek aztertzen ditu: COVID ? 19ren eragina eta aztertutako herrialdeen osasun-egoeran gertatzen diren aldaketak, osasunerako arrisku-faktoreak, osasun-zerbitzuetarako sarbidea, zerbitzu horien kalitatea, osasun-arretaren gastua eta finantzaketa edo epe luzeko arretaren kudeaketa.
Txostenak oinarrizko premisa bat du abiapuntutzat: ‘osasun-sistemen azken helburua pertsonen osasuna hobetzea da’. Izan ere, txostenaren kontzeptu-esparruan adierazten den bezala, osasun-sistemen errendimenduak lotura estua du biztanleriaren osasunarekin. ‘Osasun-zerbitzuak kalitate handikoak direnean eta guztiek eskuratzeko modukoak direnean, pertsonen osasun-emaitzak hobeak dira’.
Baina helburu hori lortzeko, beharrezkoa da sistemak osasun-gastu nahikoa izatea, profesionalen eskuragarritasuna bermatzeko, bai eta gaixotasunak, COVID- 19 edo beste osasun-mehatxu batzuk eta tankerako pandemiak prebenitzeko eta tratatzeko behar diren bitartekoak ere.
Ildo horretan, COVID-19k giza kostu handia eragin du, gizarte-babeseko sistemak eta nazioarteko ekonomia tentsionatu ditu, eta agerian utzi du osasun-sistema askok ahuleziak dituztela ustekabeko kanpo-mehatxuei aurre egiteko. COVID-19 pandemiaren aurretik osasun eta gizarte-sistemak gainkargatuta bazeuden, osasun-krisiak presio handiagoa eragin die sistema horiei, eta agerian geratu da osasun-gastua handitu behar dela. Txostenak dioen bezala, ‘Pandemiak ere frogatu du osasunean egiten den gastu efektiboa inbertsioa dela, eta ez dela eusteko kostu bat: osasun-sistema indartsuenek eta erresilienteenek biztanleak eta ekonomiak babesten dituzte’.
Ildo horri jarraiki, kontua ez da soilik osasunean egiten den gastua handitzea, baizik eta gastu horren banaketa estrategiko bat definitzea, eta ez gaixotasunak sendatzeko, baizik eta biztanleriaren osasuna prebenitzeko eta sustatzeko. Ikuspegi berri horretarako, funtsezkoa da ospitaleko arretan desinbertitzea eta lehen mailako arretara bideratutako gastua handitzea, euspen sanitarioko sare gisa.
Pandemiaren agerpenak herrialde askotako osasun-gastua nabarmen handitzea eragin zuen, batez ere Europako kontinentean, eta nabarmen handitu zen herrialde bakoitzeko Barne Produktu Gordinean osasunera bideratutako gastua. Txostenaren arabera, ELGAko herrialdeen gastuaren % 60 osasun-gastuak osatzen du.
Hala eta guztiz ere, osasunean egiten den inbertsioa osasun-arloko profesionalak behar bezala egongo direla bermatzera ere bideratu behar da, zahartzen ari den biztanleriaren behar sanitario eta soziosanitarioen estaldura indartzeko. Osasun-profesionalen (medikuak eta erizainak) eskasia eta arreta-ereduaren ahuleziak, bereziki epe luzerako arretari dagokionez, pandemiaren ondorioz sortu diren beste arazo batzuk izan dira. Txostenaren egileak adierazten duten bezala, ‘azken hamarkadan ELGEko ia herrialde guztietan mediku eta erizain kopuruak gora egin badu ere, urritasunak bere horretan dirau. Gabezia horiek pandemian agerian geratu dira, osasun-langileak eta epe luzerako arreta-langileak falta baitira, eta frogatu da muga lotesleagoa dela oheak eta ospitaleko taldea baino’.
Hala eta guztiz ere, datuek adierazten dute osasun- eta gizarte-asistentziako enplegua, une honetan, ‘historiako altuena dela’ ELGEko herrialde guztietan. Duela ia bi hamarkadatik hona, osasun eta gizarte-arretako enpleguak askoz ere azkarrago egin du gora beste okupazio-sektore batzuetan baino, baita zerbitzu-sektoreko okupazioaren gainetik ere. 2019an, hamar enplegutik bat osasunekoa edo gizarte-laguntzakoa izan zen, eta proiekzioen arabera, datozen urteetan merkatu-nitxo garrantzitsua izango dira.
Txostenak munduko biztanleriaren osasunean eragina duten beste alderdi batzuk ere aztertzen ditu. Horrela, osasun-gastuaz edo osasun-sistemen ahalmenaz gain, badira pertsonen osasunean ere eragina duten beste faktore batzuk. Ildo horretan, faktore ekonomikoek, demografikoek eta gizartekoek, bizi-ohitura osasungarrien garapenarekin batera, biztanleen osasunean ere eragiten dute. Txostenean adierazten denez: ‘bizimodu ez oso osasungarriak eta ingurumen-baldintza txarrek bizi-kalitateak okerrera egiten jarraitzen dute, bizitzak laburtzen dituzte eta populazioek osasun-krisialdiekiko erresistentzia gutxiago izatea eragiten dute’.
Aztertutako alderdien artean, tabakismoa, alkohol-kontsumoa edo loditasuna dira gaixotasun kroniko asko garatzeko arrazoi nagusia. Egunero erretzen duten pertsonen tabakismo-tasa % 17 ingurukoa da ELGEko herrialdeetan. Alkoholaren kontsumo kaltegarria aztertutako herrialdeetako biztanleriaren % 4tik % 14ra bitartekoa da, eta gehiegizko pisuaren eta loditasunaren tasek goranzko joera izaten jarraitzen dute ELGEko herrialde gehienetan, batez beste, helduen % 60an kokatuz. Osasunerako ingurumen-arriskuei dagokienez, kalkuluen arabera, 2060rako kutsadura izan daiteke urtean sei edo bederatzi milioi heriotza goiztiar izatearen kausa munduan.
Txostenean aztertutako beste elementu interesgarri bat osasun-sistemen kalitateari eta pazientearen segurtasuna ziurtatzeko neurriei buruzkoa da. Emandako ebidentzien artean nabarmentzekoa da, oro har, osasun-arretaren kalitatea hobetzen ari dela, eta gero eta gehiago sartzen ari dela artatutako pertsonen esperientzia emaitzen azterketan.
Azkenik, osasun-zerbitzuen eskuragarritasunari dagokionez, irisgarritasun unibertsala ohikoa da ELGAko herrialde gehienetan, baina COVID-19 sartzeak beste gaixotasun batzuk dituzten biztanleei arreta medikoa eskuratzea zaildu die (adibidez, minbizi mota jakin batzuk edo kirurgia jakin batzuk detektatzea). Aitzitik, osasun digitaleko aurrerapenek eta aurrez-aurrekoak ez diren kontsulten gorakadak joera horri aurre egin diote.
Txosten osoa kontsultatzeko, sakatu ondorengo estekan: ‘Health at a glance 2021: OECD Indicators (OCDE, 2022)’.
