Azken Kluster Eguna egin zenetik bi urte geroago, Basque Food Cluster markaren inguruan elkartutako Elikaduraren euskal sektoreak bere urteroko hitzordua berreskuratu zuen, Euskadiko elikadura-katearen balio estrategikoa balioan jartzeko. Kolektibo hori duela hamahiru urte sortu zen eta gaur egun 123 bazkide ditu, balio-kateko begi guztiak ordezkatzen dituztenak. Jon Ander Egaña zuzendari nagusiak aitortu duenez, sektore honek giza kapital handia mugitzen du (140.000 zuzeneko lanpostu Euskadin) eta fakturazio bolumen handia du, Euskadiko BPGaren ia %11.
Azken hitzordutik bi urte igaro eta gero, zein sentsazio utzi dizkizu Kluster Egunak?
Gogotsu geunden eta oso egun intentsoa izan zen. Kluster Egunaren oinarria da Bazkideen Batzar Nagusia egitea eta bertan kontuak aurkeztea, aurreko ikasturteko jarduerak baloratzea eta jarduneko ekitaldirako Kudeaketa Plana onartzea. Kontuan izanik 2019az geroztik ekitaldia antolatu ezinik egon garela, aurtengoak aukera eman digu berriro elkartzeko balio-kate osoko enpresekin. Oso topaketa atsegina da eta bertan lantzen ditugu sektorearentzat estrategikoak diren gaiak, adibidez jasangarritasuna, lehiakortasun palanka bat dena elikadurako enpresentzat eta aurtengo edizioaren ardatza izan dena.
Zure ustez, nolako osasuna dauka gaur egun elikaduraren euskal ekosistemak?
Elikadura oinarrizko sektorea da, eta hori argi geratu da pandemia garaian. Euskadiko industriari begiratuta, historikoki industria astunarekin lotutako sektoreek bakarrik izan dute gureak baino pisu gehiago. Gureak denbora behar izan du pixkanaka hazi eta sendotzeko, baina gai izan da hasierako egoerari buelta eman eta ongi posizionatzeko sektore estrategiko eta aukera-sektore gisa. Sendotze-prozesu horretan oso garrantzitsua izan da Basque Food Cluster elkartetik finkatu dugun balio-katearen kontzeptua. Elikadura kate kohesionatu eta batu bat bezala ulertuta bakarrik gaindituko ditugu aurrean ditugun erronkak.
Uste duzu zuen sektorea ezezagun handi bat dela euskal enpresaren munduan?
Beharbada bai, baina, lehen esan dudan bezala, azken urteotan lortu duguna da jendeak elikaduraren industria aipatzean ez ikustea bakarrik industria eraldatzaile bat, baizik eta kontzeptua zabaltzea eta balio-katearen ikuspegitik heltzea. Kate-begi guztiak banaka hartzen baditugu, begi bakoitzak pisu gutxi dauka ekonomian, baina osotasunean baloratzen badugu elikaduraren barruan sartzen den guztia –ekoizpena, eraldaketa, banaketa, HORECA kanala, enpresa osagarriak eta sare zientifiko-teknologikoa–, katearen kontzeptu horrexek ematen digu indarra eta ikusgarritasuna, eta hori azken urteotako lorpena da. Bere osotasunean elikaduraren balio-kateak zuzeneko enplegua ematen die Euskadin 140.000 bat pertsonari eta euskal BPGaren %10,7 suposatzen du.
Nola aldatu da sektorea pandemiarekin?
Beste sektore batzuk ez bezala, gureak berehala sentitzen ditu kontsumitzaileak dituen aldaketak, hau da, kontsumitzaileak nola sentitzen duen ziurgabetasuna eta bere ingurunean gertatzen den guztia, eta ohituta gaude etengabeko aldaketa horiei erantzutera. HORECA kanala ixteak oso eragin okerra izan zuen balio-kate osoan, kontsumorako uneak etxetik kanpo etxe barrura igaro ziren eta sekulako gorakada izan zuen etxeko sukaldaritzak, elikadura osasuntsuagoak, etab. Elikadura sektoreak jakin zuen aldaketa horri erantzuten etengabe egokitu behar izaten duelako horrelakoetara, eta esperientzia horrek arintasun bat ematen digu beste sektore batzuek ez daukatena.
Zer ikasi duzue azkenaldiko garai ziurgabeotan?
Enpresen helburu nagusietako bat da kontsumitzailearengana orientatzea, hura gogoan izatea beti eta, produktu bikain bat lortzen bakarrik zentratu beharrean, produktu hori bideratzea pertsonen eskaerei erantzutera. Lan hori gure Behatoki Estrategikoaren bidez egiten dugu. Tresna horren bitartez ingurunea zaintzen dugu, sektoreko erronkak eta aukerak identifikatzen ditugu eta erosketa zein kontsumo ohiturak aztertzen ditugu, gure enpresek eskura izan dezaten informazio hori eta erabakiak hartzen lagundu diezaien.
Pandemiaz geroztik nabaritzen al da joerarik tokiko produktuak eta km0 produktuak gero eta gehiago kontsumitzeko?
Bai, nabaritzen da, baina ez bakarrik pandemiagatik. Beste gertakari batzuek ere, hala nola Ukrainiako gerrak edo garraiolarien grebak, agerian jarri dute zenbateko menpekotasuna dugun hirugarren herrialdeekiko eta zein garrantzitsua den tokian tokiko produktua kontsumitzea. Hain zuzen ere, azken Kluster Egunean landu dugun gaia jasangarritasuna izan da, eta jardunaldian kontsumitzailearengan zentratutako azterlan bat aurkeztu genuen ulertzeko zer den kontsumitzailearentzat elikadura jasangarria.
Eta zer da jendearen ustez?
Jendearentzat jasangarria da bere inguruan ekoitzia izan den elikagai bat, tokian bertan aberastasuna sortzen duena eta ingurumenean inpaktu ahalik eta txikiena duena. Beraz, ikusten dugu tokiko produktua kontsumitzearen aldeko joerak indartzen jarraitzen duela eta aukera-sektore bat bezala identifikatzen dugu elikaduraren sektoreko euskal enpresentzat.
Zeintzuk dira sektorearen erronkak?
Gaur egun ditugun erronkak era askotakoak dira. Horietako bat da enpresen eguneroko estrategietan txertatzea jasangarritasunarekin eta Garapen Jasangarrirako Helburuekin (GJH) lotutako kontuak. Helburu horrekin bildu ditugu mahai-inguru batean Basque Food Cluster elkarteko kide diren banaketa handiko hiru operatzaileetako (Eroski, Uvesco eta Carrefour) garapen jasangarriko arduradunak, ezagutzera eman ditzaten euren ekimenak eta jasangarritasunaren aldeko euren apustua. Oso gai garrantzitsua da sektore osoarentzat, retail arloko enpresek trakzio-indarra egiten dutelako euren hornitzaile guztiengan eta, ondorioz, balio-kate osoan.
Testuinguru horretan ODSFOOD tresna ere aurkeztu zenuten. Zertan datza?
Gipuzkoako Foru Aldundiaren finantzaketarekin garatu dugu eta bere bitartez aukera ematen diegu elikadurako enpresei autodiagnostiko sinple bat egiteko eta jakiteko zein egoeratan dauden GJHen betepenari dagokionez, zeintzuk diren euren lehentasunezko ekintza-esparruak eta lortu diren aurrerapenak. Funtsean, gaur egun ez dago jasangarri izatea beste aukerarik, eta denon artean gauza izan behar dugu mundu hobe bat uzteko hurrengo belaunaldiei.
