Eusko Jaurlaritzako Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako sailburu Beatriz Artolazabalek gaur goizean aurkeztu du 2021-2024 Adineko Pertsonekiko Euskal Estrategia, “legegintzaldi honetako estrategia nagusia”. Adinekoentzako politikak bultzatzen dituzten hainbat eragilerekin batera egin du hori, eta, bereziki, Euskadiko Adinekoen Batzordea osatzen dutenekin, Euskadiko Elkarrizketa Zibileko Mahaiko batzorde parte-hartzailearekin. Batzorde horrek adinekoentzako politika publikoak eraikitzen ditu eta adineko pertsonak ordezkatzen dituzten elkarteek osatzen dute.
“Legegintzaldi honetan, zuen laguntzarekin, zahartze aktiboaren kontzeptutik bizitza osoaren formulazio berrira igaro gara”, onartu die sailburuak. “Funtsezkoa izan da zahartze aktiboa bizitza osoaren ikuspegitik integratzea, bai pertsona autonomoentzat, bai gero eta laguntza eta zainketa handiagoak behar dituztenentzat. Zahartzeak esan nahi duenaz bestelako ikuspegi batean oinarritzen den ikuspegi-aldaketa”.Eta erantsi du: “Bizitza oso horren lorpena, neurri handi batean, pertsona bakoitzaren oinarrizko beharrak asetzearen mende dago, bere aniztasun eta heterogeneotasunetik, bere gaitasun pertsonal, baliabide, muga eta gaitasun aldakorren arabera”.
Ikuspegi berri horretatik abiatuta, Eusko Jaurlaritzak 2021-2024 Adineko Pertsonentzako Euskal Estrategia berria prestatu du. Hirugarren estrategia da, adinekoei zuzenduta dagoena, eta “osoena da; izan ere, apaltasunez, erakunde bat osatzen dutenen kontseilura jo dugu, eta, aldi berean, Estrategia horren trakzio-proiektua, Euskadiko Adinekoen Batzordea”. Kontseilu horretako kide diren elkarteak (Euskofederpen, Lares, Agijupens, Nagusiak, Las Cuatro Torres, Helduak Adi, Secot, Nagusilan) eragile aktiboak izan dira proiektu berri hau egiteko.
Adineko pertsonekiko estrategia horren oinarria da zahartze-prozesuari ekiteko eredu berri bat sortu behar dela, adinekoen protagonismoa oinarri hartuta. Horretarako, printzipio hauek ditu: berdintasuna, aniztasuna, ekitatea, autorrealizazioa eta belaunaldien arteko elkartasuna. Horietan oinarrituta, euskal estrategiak bost esku-hartze ildo hedatzen ditu, helburu hauek dituztenak:
- Herritartasun aktiboa sustatzea, eskubideen, parte-hartzearen eta komunitate adeitsuen bidez;
- Trantsizioak eta bizitza-proiektuaren garapena erraztea;
- Autonomia aurreratzen, prebenitzen eta sustatzen laguntzea;
- Gizarte-zaintzako politika eta iraupen luzeko zainketa-eredu berri baterako trantsizioa sustatzea; eta
- Ezagutza sortzea ikerketatik eta berrikuntzatik, eta silver ekonomy
Esku-hartze ildo horiek hamar trakzio-proiektutan gauzatzen dira; horietako batzuk dagoeneko abian daude, eta bost ardatzetan egituratzen dira:
- ardatza. Herritar aktiboak
- ardatza. Trantsizioak eta bizitza-proiektua
- ardatza. Autonomia eta hauskortasuna
- ardatza. Arreta eta zaintza
- ardatza. Ikerketa eta berrikuntza
Hauek dira proiektu horiek: Euskadiko Adinekoen Batzordea; Helduak Zabaltzen; Agenda Nagusi; Euskadi Lagunkoia; Altxor; Bizitza Betea; betiON; gizarte-zaintzako politika; Zaintza Lurraldea; zahartzeari eta zainketei buruzko azterketa; eta NEXT-CARE proiektua.
‘Bizitza-luzeraren iraultza’ datuetan
Sailburuak azaldu du bizitza-luzeraren iraultza deritzona Euskadik XXI. mendean hartu behar duen aldaketa garrantzitsuenetako bat dela. Zahartzaroa definitzeko modua, bizitza ulertzeko eta planteatzeko modua, baita osasun- eta gaixotasun-ereduak ere, azkar ari dira aldatzen.
2020an, Euskadin, 65 urte edo gehiagoko 499.432 pertsona zeuden, hau da, biztanleria osoaren %22,5. Horietatik, 157.950 ziren 80 urtetik gorako pertsonak, biztanleria osoaren %7,1 eta 65 urtetik gorako biztanleen %30,7, Estatistika Institutu Nazionalaren datuen arabera.
Gainera, Eustat – Euskal Estatistika Erakundearen datuen arabera, jaiotzako bizi-itxaropena handitu egin da: 1975-1976 bitartean, 69,6 urtekoa zen gizonentzat eta 76,9 urtekoa emakumeentzat. Datuak orain aldatu egin dira; 80,8 gizonezkoentzat eta 86,6 emakumeentzat 2018-2019an. Beraz, azken 40 urteotan 11 urtetik gora igo da gizonezkoetan eta 9 urtetik gora emakumezkoetan.
Aurreikuspenen arabera, 2060rako Euskadiko larogei urtetik gorako biztanleriaren kopurua egungoarekin bikoiztuko da, eta populazio osoaren %15,6 izango da. Urte horretarako, adinekoen ia erdiak 80 urte baino gehiago izango ditu. Eta are nabarmenagoa izango da ehun urteko biztanleriaren hazkundea. Hala ere, kontuan hartu behar da 65 urtetik gorako biztanleen pisua gutxitzen hasiko dela 2060rako, baby boomeko eta ondorengo belaunaldiak txikiagoak izatearen ondorioz. Beraz, nahiz eta, oro har, populazio helduaren pisua jaitsi egingo den, nabarmen handituko da adin aurreratuagoko populazioa.
Zahartzearen beste ezaugarri bat emakumeen nagusitasuna handiagoa dela, adin guztietako gizonen heriotza-tasa handiagoak eta emakumeen bizi-itxaropen handiak eraginda.
Estrategia horren bidez, arreta eta laguntza eskaini nahi zaie Euskadiko adineko pertsonei: gazteenetatik helduenetara; aktiboenetatik, zainketa-beharrak dituztenetara. Kontuan izanda Euskadiko adinekoen %80 autonomoak direla.
