Azterlan britainiar handi batek diru-sarreren, aberastasunaren, parte-hartze politikoaren, aukeren eta osasunaren arteko desberdintasunen izaera aztertzen du, arreta berezia jarriz generoaren, etniaren, geografiaren, adinaren eta hezkuntzaren alderdietan.
Gizarte Zientzietako hainbat arlotako aditu-talde batek (ekonomia, soziologia, filosofia, politika-zientziak eta epidemiologia) osatzen du diziplina anitzeko taldea, Nobel Sir Angus Deaton saria buru duela. Sari hori lan honen oinarri diren bi fase nagusiak garatzeaz arduratu da: desberdintasunei buruzko ebidentziak biltzea, eta ebidentzia erabiltzea agenda politiko koherente bat eraikitzeko.
Osasun-arloko desberdintasunen esparruan, Anne Casek (Princetongo Unibertsitatea) eta Lucy Kraftmanek (Azterlan Fiskalen Institutua) Erresuma Batuko osasun-desberdintasunen egoerari buruzko ebidentziak biltzen eta aztertzen dituen kapitulu monografikoa egin dute, beste herrialde batzuekin alderatutako datuekin. Azterketa horren arabera, alde nabarmenak daude Ingalaterrako eskualdeen artean, Erresuma Batuko herrialdeen artean eta Erresuma Batuaren eta beste herrialde aberats batzuen artean.
Britainia Handian, tokian eta ikasgelan oinarritutako hilkortasunean dauden aldeak dokumentatu egin dira, eta 150 urtez eztabaidagai bihurtu dira. 1948an Osasun Zerbitzu Nazionala (NHS) Britainia Handian sartzeko arrazoietako bat izan zen osasun-desberdintasunen bidegabekeria erreparatzea, uste baitzen arreta medikoagatik ordaindu behar zela. 1948tik aurrera (gaur egun herrialde aberats guztietan daude desberdintasun horiek, arreta medikoa emateko modua edozein dela ere), ikertzaileek eta legegileek arreta gutxiago jarri zuten arreta medikoan, eta gehiago faktore sozialetan, hala nola hezkuntzan, diru-sarreretan eta diru-sarreren desberdintasunean, arrazakerian, lan-merkatuaren funtzionamenduan eta gizarte-segurantzako sistemetan, zergetan eta transferentzietan.
Osasuna eboluzionatzen ari da bizitza osoan zehar, umetokitik hasita , haurtzarotik, helduarotik eta zahartzaroraino. Gainera, eboluzionatu egiten du, kuantifikatzeko garrantzi egokia duten faktoreekin batera: batez beste, osasungarritasun txikiagoko amek haur ez hain osasungarriak dituzte; osasun fisiko edo mental txarra duten haurrek hezkuntza-urte gutxiago osatzen dituzte eta helduaroan osasun okerragoa izateko arriskua dute; hezkuntza txikiagoa eta osasun okerragoa duten helduak okerrago daude lan onengatik lehiatzeko; eta osasun-arazoak dituzten helduek askotan lan-merkatua utzi behar izaten dute.
Estatistikako Bulego Nazionalak (ONS) emandako datuen eta analisien eta horri buruz eskuragarri dagoen britainiar literaturaren arabera, bi egileek Erresuma Batuko joerak eta osasun-mailak aztertzen dituzte, baita desberdintasun-faktoreekiko balizko erlazioak ere.
Ingalaterran, COVID-19aren pandemiaren aurretik, jaiotzako bizi-itxaropena bi urte handiagoa zen Londresen eta hego-ekialdean Ingalaterraren iparraldean baino. Hainbat hamarkadatan, Eskoziako bizi-itxaropena beste herrialde kide batzuetakoa baino bi urte txikiagoa izan da. Erresuma Batu osoan, bizi-itxaropenaren irabaziak nabarmen moteldu ziren 2010etik aurrera, gaixotasun kardiobaskularren aurkako aurrerapenean izandako desazelerazioaren ondorioz, gutxi gorabehera. Hala ere, bizi-itxaropenean urte asko irabazi ondoren, 2019an, Erresuma Batua 24. postuan geratu zen ELGAn bizi-itxaropenari dagokionez, ingelesez hitz egiten duten gainerako herrialde guztien atzetik (EE izan ezik. UU) eta mendebaldeko Europako ia herrialde guztietakoak.
Datuak generoaren arabera aztertuta, adierazten dute azken 50 urteetan bizi-itxaropenaren irabaziak handiagoak izan direla gizonentzat emakumeentzat baino Erresuma Batuan. Mundu osoan, emakumeak gizonak baino gehiago bizi dira; hala ere, 1970etik, gizonen bizi-itxaropenaren igoerak emakumeena gainditu du herrialde aberats gehienetan. Erresuma Batuan, emakumeen eta gizonen arteko arrakala, 1970ean 6,3 urtekoa zena, 3,7 urtera murriztu zen 2018an.
Ingalaterran, non neurketa asko egin diren eta datu-bolumen handia dagoen, alde handiak daude hilkortasun-tasetan adin txikieneko eta heziketa gehiagoko helduen artean, bai eta egoera txarrenean dauden lekuetan bizi direnen artean ere. Helduentzako arrakala horien itxieran izandako aurrerapena neurri handi batean gelditu egin da 2010etik aurrera, eta lehen haurtzaroan, berriz, gutxiago eta egoera txarragoan dauden eremuen arteko aldeak murrizten jarraitu du.
2008ko finantza-krisiaren ondoren aldarrikatutako austeritate-neurriek pertsona askori zuzenean eta modu desorekatuan kalte egin diete, zerbitzu publikoen murrizketen bitartez, eta, horrez gain, baliteke 2010etik aurrera helduen heriotza-tasen beherakada txikian ere eragina izatea. Egiaztatu da bizi-itxaropenaren irabaziak moteldu egin zirela Erresuma Batuan 2010etik aurrera, austeritate-neurriak abian jartzen hasi ziren une berean. Hala ere, herstura-neurriak indarrean jarri aurreko hamarkadetan (1990-2009), adin ertaineko pertsonen heriotza-tasaren beherakada motelagoa izan zen Erresuma Batuan beste herrialde aberats batzuetan baino. Gainera, Europako herrialde aberatsetako bizi-itxaropenaren aldaketek korrelazio positiboa dute egindako austeritate-mailarekin. Portugalek, Espainiak, Irlandak, Italiak eta Greziak, austeritate-neurri zorrotzekin, bizi-itxaropena azkar handitzen jarraitu zuten, eta Britainia Handikoek, berri, gora egin zuten.
A. Case-k eta L. Kraftmanek ebidentziak aurkezten dituzte osasun arloko desberdintasunak bizitzan zehar nola garatzen eta mantentzen diren jakiteko, eta lehen haurtzaroan jartzen dute arreta, arlo horretan esposizio kritikoak daudela erakusten baitute. Eta hasierako baldintza horiek markatzen dute ondorengo helduen osasunaren norabidea. Eskura dagoen ebidentziarekin, egileek defendatzen dute herritarren osasuna hobetzeko ikuspegi oparoena haurren osasunean eta ongizatean zentratzen jarraitzea dela. Hori egia da, ez bakarrik haurrentzat, baita gabezien belaunaldien arteko transmisioa ahultzeko ere. Jaiotza-kohorteen azterketek aukera ematen dute dokumentatzeko zergatik eta nola iristen diren haur batzuk heldutasunera osasun-ibilbide okerragoekin, eta horrek desabantailan jartzen ditu beren bizitzan zehar. Egileentzat kezkagarria da lehen haurtzaroko adierazle garrantzitsu batzuk gutxi aldatu izana 1958 eta 2000 bitartean, ekonomian eta, oro har, biztanleriaren osasun-adierazleetan hobekuntzak egon diren arren.
Azkenik, egileek diote COVID-19ak Erresuma Batuko hilkortasun-patroiak aldatu dituela. Epidemiak arreta mediko normala eten zuen, eta ingurune epidemiologikoa eta lanarekin lotutako arriskuak aldatu zituen. Hala ere, toki-eremuko gabeziagatiko hilkortasun-gradienteak ez ziren aldatu epidemiaren lehen olatuan. Hala ere, Estatistikako Bulego Nazionalaren (ONS) behin-behineko datuen arabera, etniagatiko hilkortasun-tasak nabarmen aldatu ziren, eta alde nabarmena dago lehendik zeuden patroiekiko. Emaitza horiek AEBetako aurkikuntzen berri ematen dute; izan ere, hilkortasunari dagokionez, hezkuntza-gradienteei eutsi egin zitzaien neurri handi batean, eta arraza-desberdintasunak eta desberdintasun etnikoak, berriz, argi eta garbi aldatu ziren.
Azken batean, desberdintasunen deskribapenek ezin dituzte alde batera utzi osasun-arloko desberdintasunak, eta osasuna lotuta dago Deaton Review IFSek planteatzen duen analisian jorratutako beste gai batzuekin. Hala, osasun-arloko desberdintasunei heltzeko politikek horiek sortzen dituzten mekanismoak ulertu behar dituzte, eta ulermen hori ez da osoa, eta eztabaidarako arrazoi izaten jarraitzen du. Gaur egungo ikerketa-korronteek eta, askotan, ekonomian, epidemiologian eta demografian isolatuek ez dute laguntzen horri buruzko adostasuna lortzen; izan ere, askoz errazagoa da osasun-arloko desberdintasunak dokumentatzea desberdintasun horiek gizartean sortzen dituzten mekanismo kausalak identifikatzea baino.
Azterlan Fiskalen Institutua (IFS) Erresuma Batuko ikerketa ekonomikoko institutu independente nagusia da, politika ekonomiko eta sozialeko erabakien analisian eta informazioan zentratua, beren hautaketek eta erabakiek pertsonengan, etxeetan eta enpresetan izan dezaketen eragina ulertzen laguntzeko politikak formulatzen dituztenei.
Nuffield Trust ideia-laborategi independentea da, eta osasunaren alderdiak jorratzen ditu, Erresuma Batuan arreta medikoaren kalitatea hobetzeko, ebidentzian eta politiken eta informazioaren analisian oinarritutako ikerketaren bidez.
Gai honi buruz informazio gehiago behar izanez gero, “Osasuneko-desberdintasunei buruzko kapitulua eskura dezakezu (Health inequalities), IFS Deaton Review-en esparruan garatua eta Nuffield Trust-ek argitaratua (2022).
