Educok, Haurren Hezkuntzan eta Eskubideetan aritzen den Gobernuz Kanpoko Erakundeak, duela gutxi txosten bat argitaratu du. Txosten horretan, arreta jartzen da lehen haurtzaroko hezkuntza eta zainketak eskuratzeko orduan inbertitzeko beharrean, pobreziako eta gizarte-desberdintasuneko egoerak lehengoratzeko estrategia gisa.
Estatistikako Institutu Nazionalaren arabera, 2022ko urtarrilaren 1ean zero eta hiru urte bitarteko haurrak milioi bat eta laurehun mila haur baino gehiago ziren Espainian. Txostenak lehen haurtzaroa esaten dio biztanleria-segmentu horri. Garai horretan finkatzen dira bizialdi osoko garapen kognitiboaren oinarriak, eta, beraz, oso garrantzitsua da haurren oinarrizko eskubideak bermatzea, etorkizunean gizarte-desberdintasunak minimizatzeko. Bestela esanda, haurrek beren eskubideez eta bizitza osoaz bete-betean goza dezaten, desberdintasunen erroan jarri behar dugu arreta berehala, hau da, lehen urteetatik garapen-aukerak ekitatiboki eskuratzea eragozten dutenetan.
Txostenaren arabera, bizitzako lehen urte horietan gizarte-desberdintasunek haurren garapen-aukerak moteldu, oztopatu edo gutxitu ditzakete, pobreziako eta gizarte-bazterkeriako egoerak sortuz (edo erreproduzituz).
Lehen haurtzaroa inbertitzea, beraz, funtsezkoa da fenomeno horien aurka borrokatzeko, eta emaitzak oso positiboak dira haurren, haien familien eta gizarte osoaren etorkizunerako. Azterlanaren egileek adierazi dutenez, “kalitatezko hezkuntza eta zaintza haurren hezkuntzarako eskubidearen parte dira 3 urte bete aurretik, eta onura handiak dituzte haien garapenerako eta ongizaterako, familientzat eta gizartearentzat”.
Helburu horrekin, kolektibo horretan esku hartzeko ekintzak edo gomendioak proposatzen ditu txostenak, non ikastetxeek eta familiek zeregin garrantzitsua duten.
Lehenik eta behin, gomendatzen da lehentasuna ematea talde kalteberei (desgaitasuna duten haurrak, ama bakarreko familiak, familia ugariak edo genero-indarkeriaren biktimak, familia migratzaileak, gutxiengo etnikoak, kideren bat langabezian duten familiak, besteak beste) plaza publikoak eskuratzeko aukerari, kalteberatasun-egoeran dauden haurrei behar adinako estaldura bermatzeko. Puntu honetan, hezkuntza-plazak eskuratzeko baldintzen artean irizpide komunak bilatzeko beharra azpimarratzen da, autonomia-erkidegoen artean alde nabarmenak daudelako, eta lurraldeen arteko desberdintasun eta desorekak sortzen direlako.
Bigarrenik, sarbidea lehenesteaz gain, funtsezkoa da doako haur-hezkuntzako lehen zikloa ziurtatzea egoera kalteberean dauden haurrentzat. EINen datuen arabera (2016), errenta txikienak dituzten familia gehienek ( % 73,7) ezin dute haur-hezkuntzako plazarik eskuratu. Autonomia-erkidegoen artean aldeak badaude ere, inbertsio publiko handiagoa egin behar da lehen haurtzaroko hezkuntza-programak finantzatzeko, familia behartsuetatik datozen haurrak berdintasun-baldintzetan sar daitezen bermatzeko.
Hirugarrenik, bidezko eta kalitatezko plaza-sistema bat doakoa izateko bidean aurrera egiteko beharra azpimarratzen da. Txostenean aipatzen denez: “Lehen urteetako hezkuntza-garrantzia eta bazterkeriari eta pobreziari aurrea hartzeko duten zeregina aintzat hartzeko, lehen haurtzaroan kalitatezko hezkuntza eta zaintzak jasotzeko eskubidea bermatu behar da, eta hori doakotasunaren bidez baino ezin da lortu”. Testuinguru horretan, haur-hezkuntzako ziklo jakin batzuen doakotasuna sustatzen duten adibideak daude (Galizia, Euskal Autonomia Erkidegoa edo Madrilgo Erkidegoa, adibidez); hala ere, plaza horiek eskuratzeko gastu publikoa udal-eskumenekoa da, eta oso desberdina da lurraldeen artean.
Azterlanean nabarmendutako beste alderdi bat eskainitako plazen kalitateari buruzkoa da. Haur-hezkuntzako programak abian jartzeko Europako funtsen laguntza zentroen kalitatea hobetzeko eta doako plazen eskaintza handitzeko inbertitu behar da; hala ere, horien gauzatzearen jarraipena egin behar da eta kalteberatasun-egoeran dauden adingabeen arteko gizarte-desberdintasunak murrizten laguntzen ari diren ebaluatu behar da.
Puntu honetan, kalitatea ebaluatzeko, beharrezkoa da 0 eta 3 urte arteko biztanleriaren azterketa bereizia egitea ahalbidetuko duten estatistikak ekoiztea eta argitaratzea. Egileek diotenez, biztanleria-segmentu horren datu gehienak beste biztanleria-kohorte batzuetan bilduta daude, eta horrek zaildu egiten du ezarritako neurriak ebaluatzea eta, ondorioz, hezkuntza eta familia-politika bideratuagoak definitzea.
Administrazio publikoetatik haur-hezkuntzak duen garrantziaz sentsibilizatzea da adingabeen aukera-berdintasunaren alde egiteko proposatutako beste gomendioetako bat, eta “lehen haurtzaroan kalitatezko hezkuntza eta zaintza gizarte-eragileen eta, bereziki, familien eskubide eta garapen-aukera gisa aitortzea sustatzea”. Sustapen bat proposatzen da familiei, hainbat eremutako profesionalei (hezkuntza, osasuna, komunitatea eta gizarte-babesa), administrazio publikoei eta, oro har, gizarteari zuzendutako kanpainetatik abiatuta.
Familiak elkartzeko eta parte hartzeko guneak sustatzea, ingurune seguruak eta hazkuntzari laguntzeko programak sustatzea, atxikimendua garatzeko eta familiek esperientziak trukatzeko eta laguntza-sareak garatzeko aukera ematen duten ikaskuntza-komunitateak sortzen laguntzeko; hori da 0 eta 3 urte bitarteko adingabeen ongizatea sustatzeko adierazitako beste gomendioetako bat, kalteberatasun-egoeran dauden familiei arreta berezia eskainiz.
Era berean, 0 eta 3 urte bitarteko haurrei arreta integrala ematea gomendatzen da, beren hezkuntzan eta ongizatean esku hartzen duten profesionalak koordinatzeko, hau da, ikastetxeetako profesionalak, gizarte-zerbitzuetako profesionalak, zerbitzu komunitarioetako profesionalak eta osasuneko profesionalak, besteak beste. Koordinazio hori hezkuntza-inguruneetako ongizatearen eta babesaren koordinatzailearen figurarekin zehazten da
Azkenik, azken gomendioak irakaskuntzako profesionalei egiten die erreferentzia eta, zehazki, prestakuntza sustatzeko eta kolektibo horren lan-baldintzak hobetzeko beharrari, eskainitako kalitatea hobetzeko azken batean.
Gai honi buruz argibide gehiago nahi izanez gero, kontsultatu dokumentu osoa hurrengo estekan: ‘Denak ez du balio. 3 urtera arteko hezkuntzaren eta zaintzaren kalitatea hobetzeko gomendioak ‘(Educo, 2022)
