Eusko Jaurlaritzako Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Sailak bultzatutako akordio bati esker, Euskal Herriko Unibertsitateko BIOMICs taldeko diziplina anitzeko ikertzaile-taldeak Auzitegi Medikuntzako Euskal Erakundearen Donostiako Auzitegiko Genetika Unitatearen laborategia erabiliko du Gerra Zibileko eta gerraosteko post-mortem arrastoak identifikatzeko. Lan hauek orain arte hobitik ateratako gorpuzkiak eta Gogora Memoriaren, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen Institutuan, Gerra Zibilean desagertutako pertsonak bilatzeko Programaren barruan, etorkizunean daudenak identifikatzeko egiten dira.
Nerea Melgosa sailburuak azaldu duenez, hitzarmen honen bidez, Estatu mailan laborategi hau biktima mota hauen identifikazioan erreferente izatea nahi dute erakundeek. “Auzitegiko Medikuntzako Euskal Institutuaren instalazio horiek erabiliz, BIOMICsek bere identifikazio-lanak optimizatu eta DNAren laginak senideenekin alderatu ahal izango ditu”.
Guillermo Quindós Euskal Herriko Unibertsitateko Garapen Zientifiko-sozialeko eta Transferentziako errektoreordearen ustez, akordio honek garrantzi handia du: «UPV/EHUko BIOMICs taldea liderra da giza aldagarritasun genetikoari eta biomedikuntzari buruzko ikerketan, eta, besteak beste, auzitegiko genetikan nabarmentzen da. Bere ekarpena erabakigarria izaten ari da Gerra Zibilean desagertutako pertsonen bilaketa eta identifikazioa irudikatzen duen erreparazio historiko eta moralean. Gaurko akordioak ekintza hau indartzea ahalbidetuko du, eta hori albiste ona da gure gizartearentzat eta, bereziki, oraindik ere senitartekoak bilatzen dituzten familientzat».
Izan ere, Gerra Zibilean desagertutako pertsonak bilatzeko programaren barruan, Gogorak gerra-garaian eta gerraostean desagertutako pertsonen senideen DNA bankua dauka. Banku horrek 652 lagin ditu gaur egun analisi genetikoa egiteko.
Azken urteotan Euskal Autonomia Erkidegoan gatazka eta errepresio frankistaren biktima izan diren 296 lagunen gorpuzkiak berreskuratu dira. Euskadin hobitik ateratako post mortem aztarnen azterketa genetikoak Memoriaren, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen Institutuaren DNA Bankuan dauden senitartekoen profil genetikoekin alderatzeko balio du.
Orain arte 50 hildako identifikatu ditu Gogora Institutuak. Kasu batzuetan, gorpuzkiekin batera, identifikazio plakak aurkitu zituzten, eta beste batzuetan, analisi antropologikoari esker. Baina 50 kasuetatik 37tan, identifikazioa analisi genetikoaren lanari esker iritsi zen: gorpuzkiak eta erreferentziazko senitartekoak erkatzeari esker, bateragarritasun genetikoak lortuz.
Luis Gauna Urrutiaren kasua da. Haren gorpuzkiak 2022an aurkitu zituzten, Bilboko Begoñako kanposantuko hobi komun batean. Gogora Institutuaren DNA bankuak bere ilobetako batek 2017an emandako lagin batzuk zituen. Lehen egiaztapen positiboa egin ondoren, Gogora Institutuak emaitza berretsi nahi izan zuen, eta bigarren iloba baten lagin berri bat lortu zuen. Probaren emaitzak lehen identifikazioa berretsi zuen. José Ángel Gauna Martínez, Luisen iloba, aurkezpenean izan da gaur eta bertatik bertara ezagutu du nola egiten diren probak.
Hobirik handienak
Auzitegi Medikuntzako Euskal Erakundeko Epailaritzako Unitate Genetikoaren Laborategia Donostian erabiltzeko akordioa Euskadin hobi handienetako hiru ireki diren unean iritsi da: Urduña, Begoña (Bilbo) eta Zornotza.
“Euskadiko mendietako gudu-guneetan, hilerri bateko horman biktima bakarra lurperatuta dagoen bitartean, ez dugu amore emango gure ahaleginean. Ahalegin horrek esan nahi du gorpuzkiak bilatzea, aurkitzea, lurpetik ateratzea, identifikatzea eta senitartekoei ematea”, adierazi du Melgosak, eta, beste behin ere, desagertutako senide bat duten guztiei dei egin die, Gogoraren bankuari DNA laginak eman diezazkioten. “Merezi du. Zuen aita edo aititea berreskuratzeko, zauria ixteko. Merezi du: memoria demokratikoa aldarrikatzen duen herrialde baten alde”.
