Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Sailak “Memoria historikoa genero-ikuspegiarekin” gida sustatu du Emakunde-Emakumearen Euskal Erakundearen eta Gogora Memoriaren, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen Institutuaren bitartez. Gida hau Isabel Mellén (UNIZAR eta UNED) eta Virginia López de Maturana (UPV/EHU eta UNED) irakasleek egin dute eta hainbat jarraibide eta gogoeta kritiko eskaintzen ditu, egungo narrazio historikoaren genero-joera eta estereotipo nagusiak adierazteko eta emakumeak kanon historikotik behin eta berriz kanporatzeko edo ekintza kolektiboetan egiten duten ekarpena desitxuratzeko mekanismoak argitzeko. Era berean, genero-joera inpliziturik gabeko memoria historikoa garatzeko gako batzuk eskaini nahi ditu. Lanak memoria historikoa genero-ikuspegitik aplikatzeko oinarrizko ideien dekalogoa jasotzen du.
Lanak datorren udaberrian ikusiko du argia, eta bi helburu ditu: batetik, kontakizun historiko hegemonikoa ez dela biztanleriaren gehiengoa barne hartzen eta ez duela ordezkatzen kontzientziatzea; eta, bestetik, emakumeen ondare historikoa, historiko-artistikoa eta ondare-ondarea babestea eta balioestea.
Etorkizuneko liburu honek genero-joerarik gabeko kontakizun historiko bat berreraikitzeko moduari buruz ere hitz egiten du.
Memoria historikoa genero-ikuspegitik aplikatzeko oinarrizko ideien dekalogoa:
1. Historiak izaera androzentrikoa du, eta gizakia da protagonista bakarra.
2. Gertakarietan gizonek bakarrik parte hartu dutela uste izateko, beharrezkoa da informazio historikoa desitxuratzea eta emakumeen presentzia ezkutatzea.
3. Ezkutatzeko oinarrizko baliabideetako bat da gaur egungo genero-estereotipoak erabiltzea, iraganera begira aplikatzen direnak, sinetsarazten baitigute emakumeen egoera ez dela aldatu historian zehar, eta beti bete dituztela zainketekin zerikusia duten rolak.
4. Genero-harremanen ikuspegitik egindako azterketa historiko batek erakusten du patriarkatua ez dela egitura monolitiko bat, baizik eta etengabeko negoziazioaren mende dagoela, eta, beraz, garai bakoitzeko emakumeen funtzioak eta aukerak aldatu egiten direla gaur egungoarekin alderatuta.
5. Genero-kategoriari beste gizarte-kategoria batzuk gehitu behar dizkiogu, emakumeen osatutako kolektibo ezberdinek gizarte baten barruan dituzten gaitasunak eta bizipenak zehazten dituztenak: arraza, erlijioa, gizarte-maila, familia baten barruko posizioa, sexu-orientazioa… Horrek guztiak intersekzionalitatea dakar.
6. Emakumeen historiari buruzko diskurtso zorrotz eta zientifikoki zuzena egiteko, jatorrizko iturrietara jo behar da ahal den neurrian, eta berriro berrikusi, historiografiaren ondorengo ezkutaketak saihesteko.
7. Era berean, iraganari buruz iritsi zaizkigun irudiak testuinguru batean aztertu behar dira, haien sortze-baldintzei buruz edo agertzen diren emakumeei buruz galdetuz egungo genero-estereotipo edo begiradetara jo gabe.
8. Garrantzia eman behar diegu iraganean aurkitutako aztarna material guztiei, tradizioz emakumeen ekintzekin lotutakoak gutxietsi gabe eta generoan oinarritutako gure aurreiritziak inposatu gabe.
9. Gure kontakizun historikoa transmititzeko orduan, garrantzitsua da ez laguntzea emakumeak ezkutatzen, hizkuntza modu baztertzailean erabiliz edo iraganeko errealitate sozialari men egiten ez dioten irudien bidez.
10. Kontakizun historiko barneratzailea, zorrotza, zientifikoa, mitorik eta estereotiporik gabea, emakumeen genealogia errespetatzen duen kontakizuna da, etorkizuneko emakumeentzako benetako erreferenteak eskaintzen dituena eta egungo zapalkuntzak eta desberdintasunak azaltzen dituena.
